“Hồi đó ngoại còn trẻ lắm” Hồi đó, ngoại còn trẻ lắm. Tóc vẫn đen nhánh như mây trời tháng tám, mắt sáng, dáng người nhỏ nhưng nhanh nhẹn và khéo léo lạ kỳ. Ngoại là người phụ nữ mà ký ức tôi chẳng bao giờ có thể quên, dù chỉ là một cái vuốt tóc nhẹ tay hay tiếng gọi nhỏ từ bếp: “Vào ăn cơm nghe con!” Tôi lớn lên trong căn nhà ba gian lợp ngói đỏ giữa một vùng quê nghèo, nơi sáng ra gà gáy rộn vườn, chiều về ráng nắng rơi vàng đầy sân đất. Mọi thứ đều cũ kỹ và nghèo khó, nhưng tôi chưa từng thấy trái tim mình thiếu thốn — có ngoại mà. Ngoại là người thay mẹ nuôi tôi khôn lớn, là người luôn xuất hiện phía sau mọi nỗi đau của tôi, lặng lẽ và bền bỉ như rễ cây ăn sâu vào đất. Bà tớ nói: bếp đun sôi lửa chín khói từ ống tan ra mái tranh vừa đan kín góc bếp quen có bà con đi qua trăm bể mơ một triệu mùa xuân cuối cùng nơi muốn đến lại là nơi đã từng ước gì con không lớn ông bà cũng chẳng già nỗi nhớ này đủ lớn đưa con về hôm qua… 🌼Trích “Trốn lên mái nhà để khóc”, một quyển sách của Lam & Tớ và bà trích cuốn sách sắp ra mắt. Lam & Tớ và bà Tôi viết bài này để trở về — với căn bếp khói cay xè, với tiếng rao bánh khúc đầu ngõ, với hình ảnh một người phụ nữ gầy gò nhưng luôn ôm tôi vào lòng như thế giới cuối cùng sắp sụp đổ. Tôi viết — để chữa lành. Không phải chỉ cho mình, mà cho cả những ai đã từng có một người bà, người ngoại, người đã đi qua những năm tháng gian khó mà vẫn giữ trọn yêu thương. CHƯƠNG I: NGOẠI CỦA NHỮNG BUỔI SÁNG SỚM Mỗi sớm mai khi tôi còn vùi mình trong chăn mỏng, ngoại đã dậy từ lâu. Ngoại không cần đồng hồ báo thức, chẳng cần chuông reo. Tiếng gà gáy là đủ để người phụ nữ ấy quàng khăn, xỏ chân vào đôi dép cao su cũ mèm, bước ra sân nhóm bếp. Mùi củi cháy thơm nồng, khói cay mắt len qua kẽ lá bồ đề già, bay quanh căn bếp nhỏ. Những buổi sáng có bánh cuốn tráng tay, có xôi nếp đậu xanh thơm lừng, có cháo trắng ăn cùng dưa cải muối, tôi biết hôm đó nhà có gạo, có tiền mẹ gửi về. Còn những ngày khác, ngoại sẽ cắt đôi củ khoai lang, chia đều cho tôi và hai đứa em, dặn: “Nhai kỹ, bụng no lâu.” Tôi từng không hiểu vì sao ngoại không ăn. Giờ lớn rồi, tôi mới biết: có người lớn lên nhờ bữa ăn đủ đầy, còn tôi lớn lên nhờ những nhường nhịn lặng lẽ. CHƯƠNG II: NGOẠI CỦA NHỮNG TRƯA NẮNG GẮT Buổi trưa quê nghèo không tiếng xe, chỉ có tiếng ve rền dưới gốc phượng. Tôi nằm ngủ trên chiếc phản gỗ mát lạnh, bên chiếc quạt mo ngoại làm từ những tàu lá cọ. Tay ngoại phe phẩy, miệng khe khẽ kể chuyện cổ tích. Bà kể về Tấm – Cám, về người con trai vác rìu chẻ đôi mặt trời, về cô gái mồ côi hóa chim bay đi giữa hoàng hôn. Đôi khi, ngoại chẳng kể bằng lời – ngoại kể bằng nhịp quạt, bằng tiếng thở dài nhẹ như gió. Có lần tôi sốt cao giữa mùa hè, người mê man. Ngoại ngồi cả đêm bên tôi, đắp khăn, vắt thuốc, thắp hương xin tổ tiên cho tôi qua khỏi. Bà bảo: “Cháu mà có chuyện gì, ngoại sống không nổi.” Câu ấy, như nhát dao khứa vào lòng đứa trẻ non nớt. Tôi chẳng nói gì, chỉ quay mặt vào vách, để nước mắt mình không chạm vào trái tim bà. CHƯƠNG III: NGOẠI CỦA NHỮNG CHIỀU MƯA Quê tôi hay có những cơn mưa bất chợt. Mưa tới nhanh như nỗi buồn trẻ con. Ngoại hay ngồi bên cửa, đan len hoặc may lại áo cũ. Chiếc áo học trò của tôi, rách gấu, sờn vai, nhờ tay ngoại mà sống thêm một mùa. Chiều nào mưa lâu, bà lại nhóm bếp nướng ngô, luộc sắn, chép miệng bảo: “Mưa mà, ăn cho ấm bụng.” Nhưng có những cơn mưa không thể sưởi ấm bằng bếp củi. Mưa khi cha tôi bỏ đi. Mưa khi mẹ gửi thư từ miền Nam về, nói chưa thể về ăn Tết. Ngoại ngồi bên cửa, tay run nhẹ. Tôi hỏi: “Ngoại có buồn không?” Bà chỉ cười, bảo: “Buồn cũng phải sống chứ con.” Tôi ôm lấy lưng bà. Lần đầu tiên tôi thấy ngoại nhỏ bé đến vậy — nhỏ hơn cả nỗi buồn mà tôi chưa đủ tuổi hiểu tên gọi. CHƯƠNG IV: NGOẠI CỦA NHỮNG TỐI ĐÓI CƠM Tối nào ngoại cũng đợi tôi học bài xong mới đi ngủ. Tôi học trên chiếc bàn gỗ cũ, ngọn đèn dầu khói bám đen mép sách. Ngoại hay bảo: “Con học đi, ngoại không biết chữ, nhưng ngoại tin con biết đường.” Có lần tôi làm sai bài toán, tức quá òa khóc. Ngoại ngồi xuống, nắm tay tôi, bảo: “Không sao, làm lại. Cái gì làm lại được là còn may đó con.” Tôi từng sợ cái đói. Sợ những bữa cơm chan nước mắm. Sợ cái nhìn thương hại từ người lạ. Nhưng ngoại bảo: “Cái nghèo dạy con biết ơn. Cái khổ dạy con thương người.” Bà không học cao, nhưng bà nói điều mà sách vở chưa từng dạy tôi. Từ đó, tôi không còn sợ đói – chỉ sợ mình đánh mất lòng thương. CHƯƠNG V: KHI NGOẠI GIÀ ĐI, TÔI MỚI LỚN Ngoại già lúc nào, tôi không hay. Có thể là khi tôi vào đại học, mỗi lần về quê lại thấy bà gầy hơn, đi chậm hơn, hoặc không kể chuyện cổ tích nữa. Căn bếp bớt khói, tiếng ngoại gọi cơm cũng nhỏ dần. Tôi lén giấu trong balô một chiếc khăn tay bà thêu, đem lên thành phố – để những hôm mưa lạnh, chỉ cần cầm nó là tôi thấy quê nhà. Một hôm, con chẳng thấy bà. một hôm, con chẳng thấy bà ở nơi sân trước, vườn cà, luống rau ở trong góc bếp cũ màu chẳng còn nồi thịt kho tàu bà rim ở ngoài vườn rộn tiếng chim võng tre chẳng có bà lim dim ngồi ở trong mái vách, căn chồi cũng không còn mớ rế nồi bà đan. ở ngoài mương nước thênh thang đám kèo nèo cũng ngỡ ngàng: “bà đâu?” chiếc xuồng lá ở đầu cầu cũng thưa thớt nhớ, rầu trông dáng bà. – Trích cuốn sách sắp ra mắt – Lam &Tớ và bà Ngày ngoại mất, trời tuôn mưa. Nhưng trong tôi, có một cơn mưa đổ suốt tháng. Tôi về muộn một ngày, không kịp nắm tay bà lần cuối. Hối hận ấy, đến giờ vẫn không tan. Tôi ngồi trong căn bếp xưa, bát đũa đã rửa sạch, gió thổi qua vách liếp, nghe như tiếng ngoại gọi tôi đi ăn cơm. Nhưng tôi biết, bữa cơm ấy, vĩnh viễn không còn người ngồi đối diện. Hôm bà mất, mình không khóc. Giữa tiếng khóc thương của gia đình, mình là người duy nhất không rơi nước mắt. Mình lặng lẽ để ý đồng hồ, lặng lẽ để ý hơi ấm dần tan mất giữa lòng bàn tay, lặng lẽ để ý lồng ngực của bà phập phồng cho đến khi dần yếu ớt. Mười bốn giờ năm phút. Mình mất bà rồi. Mùi dầu cù là trên chiếc áo gối đã bay hơi, người ta đến thăm nhà và không còn hỏi về bà nữa, mâm cơm trên bàn đã vơi đi một chén từ bao giờ? Đôi khi, người ta sẽ không tìm thấy nước mắt ở trong những nỗi đau. Và người ta nghĩ rằng nỗi đau không ở nơi này. Nhưng sự thật là nỗi đau vẫn ở đó, chỉ có mình là kẻ đang lạc đường. “Tay không cầm được nắng Nhưng nắng sưởi bàn tay, Mây không nằm trong túi, Nhưng trong mắt con này Khi người thương rời mất, Tim con chợt nặng lòng, Vì từ nay nơi đó, Sẽ có họ bên trong.” – Trích cuốn sách sắp ra mắt Lam & Tớ và bà – PHẦN KẾT: VIẾT ĐỂ TRỞ VỀ, YÊU THƯƠNG VÀ CHỮA LÀNH Tôi viết lách để chữa lành này không để kể chuyện buồn, mà để kể chuyện thương. Bởi vì thương nhiều quá, nên nhớ. Nhớ nhiều quá, nên phải viết. Ngoại đã sống cả đời cho người khác. Tôi chỉ mong, ở đâu đó, ngoại thấy cháu gái mình đã lớn, đã biết sống tử tế, biết yêu thương, biết thắp lửa bếp nhà mỗi khi trời trở lạnh. Từ ngày ngoại mất, tôi vẫn giữ lời thưa mỗi khi trở về nhà như lúc thơ bé. Chỉ là thói quen đi tìm bóng hình ông bà trong khắp cửa nẻo trước sau, giờ đã được thay thế bằng việc thắp một nén nhang thơm, cúi đầu xá lạy trước bức ảnh ông bà trên chiếc tủ thờ nhà trước.” Tôi luôn có cảm giác rằng ông bà vẫn đang đáp lại tiếng thưa của tôi qua làn khói nhang trầm, qua tia nắng đâm xuyên từ tán cây già ông trồng trước cửa. Tôi sẽ đi ra vườn. Mỗi khi nhìn một cái cây, tôi sẽ nhớ một câu chuyện về nó, rồi dường như tôi nghe thấy tiếng ông đang kể chuyện bên tai mình, hệt những ngày đã xa rất xa. Thi thoảng, tôi sẽ bắt gặp những tổ chim treo lủng lẳng trên cành. Con chim nhỏ bên trên tròn mắt nhìn tôi. Nó có thể là một con chích bông nào đó từng gặp ông tôi, rồi nó sẽ kêu lên “chích chích” khi thấy tôi ngước nhìn. Và bỗng nhiên tôi có thể dịch được lời nó nói: “Bạn có một cái mũi thật giống ông của bạn!” Nó nhắc cho tôi nhớ rằng mỗi lúc soi gương, chỉ cần nhìn thấy chiếc mũi của mình, tôi có thể gặp được ông tôi, mọi lúc. Bạn thấy đó, tình yêu sẽ luôn có cách để ta gặp lại người ta thương một lần nữa. Ngoại ơi… lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại. Nếu có một lần được trở về, tôi muốn lại nghe câu ấy: “Vào ăn cơm nghe con!” Và những câu nói mà tôi vẫn nhớ trong trái tim nhỏ bé của tôi……. Ngoại ơi… Lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại? Tớ không dám nghĩ đến ngày ấy, vì chỉ cần tưởng tượng thôi, lòng tớ đã nhói lên như ai cào. Ngoại từng nói: “Chết có gì mà sợ, chỉ sợ sống mà không thương nhau thôi con ạ.” Nhưng ngoại ơi, tớ vẫn sợ. Sợ một buổi chiều, bếp nhà mình tắt lửa, sợ một sáng mùa đông, tiếng ngoại gọi tớ dậy học không còn nữa. Tớ viết bài này, cũng như viết một bức thư gửi về những ngày hai bà cháu mình còn ngồi nhặt rau trước hiên nhà, ngoại cười hiền, mái tóc điểm bạc lấp lánh nắng chiều. Ngoại biết không, tuổi thơ tớ, cả những nỗi buồn, những bữa cơm độn sắn, những đêm mưa nằm nghe tiếng gió rít qua mái tranh – tất cả đều trở thành đẹp lạ thường, vì trong đó có ngoại. Nếu một ngày nào đó ngoại không còn bên tớ nữa… tớ vẫn sẽ kể cho mọi người nghe về ngoại, về cái bếp rơm nhen lửa, về đôi bàn tay gầy gò nhưng ấm áp. Tớ sẽ viết thật nhiều, viết đến khi nào chữ nghĩa cũng mang hình dáng của ngoại – để người ta biết rằng, đã từng có một bà ngoại thương tớ bằng tất cả trái tim. Ngoại ơi, tớ hứa, tớ sẽ sống thật tốt, sống tử tế như ngoại từng dạy. Và dẫu mai này hai bà cháu không còn gặp nhau, ngoại vẫn sẽ ở đây, trong từng giọt mồ hôi của tớ, trong từng giấc mơ tuổi thơ mà tớ cất giữ. “Có một người, đi qua tuổi trẻ của tớ bằng đôi chân khập khiễng, nhưng để lại trong tớ một bầu trời vẹn nguyên tên gọi – ngoại.” #thuangoaiconmoive #tronlenmainhadekhoc #hoidongoaicontrelam #vietchualanh2025 #bookaschualanh2025 #chualanhtamhon #lamvatovaba #ngoai Cảm ơn vì sự lấp lánh tồn tại của bạn trên đời ✨️ – Lam lamxanhlam & Sương Mai và tớ