“”VỠ ĐÊ””: KHI DÒNG NƯỚC LŨ PHƠI BÀY NỖI KHỐN CÙNG CỦA THỜI ĐẠI “”Vỡ Đê”” của Vũ Trọng Phụng không chỉ là một tiểu thuyết, mà là một lát cắt sắc lạnh, tàn nhẫn về hiện thực xã hội Việt Nam những năm 1930, một bức tranh bi thảm của những thân phận bị nhấn chìm không chỉ bởi dòng nước lũ mà còn bởi sự mục ruỗng của thời cuộc. Với giọng văn hiện thực trần trụi, Vũ Trọng Phụng đã phơi bày những vết nứt sâu hoắm trong lòng xã hội, khiến người đọc phải ám ảnh về kiếp người và những giá trị bị đảo lộn. Truyện mở ra với cảnh tượng kinh hoàng khi đê vỡ, nhấn chìm sinh kế và cuộc đời người dân quê. Nỗi khốn khổ của họ không chỉ là thiên tai, mà còn là sự bất lực, tủi nhục trước bộ máy quan liêu, vô trách nhiệm. Những người nông dân lam lũ, nghèo khó lại là nạn nhân trực tiếp và nặng nề nhất, phơi bày sự bất công đến tận cùng của một xã hội nơi sinh mạng con người bị coi rẻ hơn lợi ích của kẻ thống trị. Họ không được bảo vệ, không được bù đắp, chỉ còn biết tự chống chọi và chấp nhận số phận. Trong bối cảnh hỗn loạn ấy, số phận người trí thức cũng được Vũ Trọng Phụng mổ xẻ qua nhân vật chính. Dù có học thức, hoài bão, nhưng anh ta lại trở nên “”thừa thãi”” trong một xã hội không cần tài năng chân chính. Anh chứng kiến sự khổ đau nhưng lại bất lực, giằng xé giữa lương tâm và sự hèn nhát, giữa khao khát hành động và nỗi sợ hãi thực tại. Đây là bi kịch chung của một tầng lớp trí thức tài năng nhưng bị bóp nghẹt, không tìm thấy lối đi hay vai trò của mình trong công cuộc kiến thiết. Đáng phẫn nộ hơn, truyện còn lột tả sự tha hóa và suy đồi đạo đức của tầng lớp trên. Khi đê vỡ, lẽ ra họ phải là chỗ dựa, nhưng những hình ảnh về quan lại, cường hào tham nhũng, vô tâm, lợi dụng tai họa để trục lợi lại hiện lên rõ nét. Sự vô trách nhiệm, thói đạo đức giả của họ là gáo nước lạnh dội thẳng vào niềm tin của những người dân thấp cổ bé họng. Vấn đề nữ quyền cũng được Vũ Trọng Phụng khéo léo lồng ghép. Hình ảnh những người phụ nữ trong truyện, dù là nạn nhân hay kẻ sống sót, đều mang nặng gánh số phận. Họ là những người bị xã hội đẩy vào thế yếu, phải gánh chịu nhiều thiệt thòi, đôi khi phải chấp nhận những quyết định nghiệt ngã để sinh tồn. Điều này phản ánh rõ nét vai trò bị động và thiếu tiếng nói của người phụ nữ trong xã hội cũ. Hơn thế, truyện còn tạo nên sự tương phản gay gắt giữa làng quê và thành thị. Nông thôn là nơi chịu thảm họa trực tiếp, là nơi của đói khổ, sự hủy diệt. Còn thành thị, dù không trực tiếp bị lũ nhấn chìm, lại là nơi ẩn chứa sự vô cảm, thối nát và những giá trị đạo đức lệch lạc. Hai bức tranh đối lập này càng làm nổi bật sự bất công và vô vọng của một thời đại. Vũ Trọng Phụng đã kiến tạo “”Vỡ Đê”” bằng một nghệ thuật và bút pháp bậc thầy, táo bạo. Ông sử dụng lối viết hiện thực trực diện, trần trụi, không né tránh những chi tiết đau lòng, ghê rợn để phơi bày sự thật phũ phàng của xã hội. Giọng văn của ông sắc bén, đôi khi châm biếm sâu cay, lột tả chân dung nhân vật một cách sống động, từ kẻ bóc lột đến nạn nhân, đều hiện lên với những đặc điểm điển hình. Ông xây dựng tình huống kịch tính, dồn dập, đẩy mâu thuẫn lên cao trào, khiến câu chuyện có sức ám ảnh mạnh mẽ. “”Vỡ Đê”” không chỉ là câu chuyện về một trận lụt, mà là lời tố cáo mạnh mẽ của Vũ Trọng Phụng về những căn bệnh trầm kha của xã hội. Tác phẩm để lại nỗi day dứt khôn nguôi về thân phận con người và sự cần thiết phải nhìn thẳng vào những mảng tối để tìm thấy lối thoát.