TTS feed content

TẠI SAO NGÔ TẤT TỐ LẠI ĐẠT TÊN TÁC PHẨM DÃ SỬ VIẾT VỀ HỒ XUÂN HƯƠNG LÀ “TRONG RỪNG NHO” Suy nghĩ đầu tiên khi bạn thấy tiêu đề sách “Trong rừng nho” là gì? Một khu vườn nho đầy quả chính, hay nhầm tưởng đây là một cuốn sách miêu tả cảnh sắc, mộng mơ, hoặc gợi một thứ mỹ vị đậm hương đời thường. Nhưng không. Ngay từ nhan đề, Ngô Tất Tố đã đặt một cái bẫy thú vị. “Rừng nho” không phải rừng cây nho, cũng chẳng phải biểu tượng thi vị. “Nho” ở đây dùng để chỉ “nhà Nho”, những kẻ được xem là trí thức, là khuôn vàng thước ngọc của xã hội phong kiến. Nhưng tác phẩm lại mô tả họ như một “rừng”, đông đúc, rậm rạp, bầy đàn và… hỗn loạn. Ẩn dụ này mở ra một cách nhìn chua chát: trong cái “rừng” ấy, khó phân biệt đâu là người có học đích thực, đâu là kẻ đội lốt học thức để che đậy sự nhỏ nhen, hẹp hòi và hư danh. Giống như rừng rậm, càng vào sâu, người ta càng ngộp thở bởi những lớp lá rối rắm của lễ giáo, giả dối, và bạo quyền văn chương. Vậy, vì sao Ngô Tất Tố không chọn “rừng tre”, “rừng cọ” hay bất kỳ thứ gì khác? Vì chỉ có “nho” vừa là thực thể (quả nho – nhỏ, chua, có vị ngọt dễ mê), vừa là biểu tượng của tầng lớp sĩ tử phong kiến, mới gói ghém đủ cái mâu thuẫn giữa danh nghĩa và thực chất, giữa bề mặt đạo đức và sự mục ruỗng bên trong. Trong rừng “nho” ấy, ta gặp những ông Nghè, ông Cống, ông Đồ: – Giảng đạo đức nhưng khinh rẻ phụ nữ cầm bút. – Nói nhân nghĩa nhưng xúi học trò phá nhà người khác. – Tôn thờ văn chương nhưng bài xích thơ Nôm trào phúng. Ông Nghè Hoàng mượn danh đạo đức để kích động bạo lực. Ông Đồ Nghệ thì mê nghĩ văn đến mức ngồi lì trong nhà xí. Còn anh học trò Thận Trung, dù thức tỉnh, cũng chỉ biết cúi đầu, bất lực. Ngô Tất Tố đã khéo léo châm biếm: một xã hội mà đạo đức được đo bằng “cái lễ” nhưng lại đè bẹp cá tính, khước từ tư tưởng tự do thì mọi lời rao giảng chỉ là tấm màn che đậy sự hèn mọn. Đó là lý do vì sao, cuối tác phẩm, Ngô Tất Tố thông qua nhân vật hai ông Chiêu cùng nhổ vào mặt hai cụ Nghè và mắng: “Các anh chỉ làm nhục nhà Nho!”Câu nói được bật ra vừa như là lời phê phán những kẻ đạo đức giả, mà còn là một lời biện hộ muộn màng cho những người như Hồ Xuân Hương. Câu nói ấy như một nhát dao lột trần sự thật, giống như tiếng bật cười cuối cùng trước khi… im lặng. Bởi khi một xã hội chỉ còn lại cái vỏ đạo đức và người có tài, có khí chất bị thua, thì đạo đức đã không còn là đạo đức, mà chỉ là mặt nạ. “Trong rừng nho” không chỉ là lời phê phán. Đó còn là bản cáo trạng văn chương đầy dí dỏm nhưng cũng sắc bén về những “giá trị” đã thối rữa trong một xã hội thờ phụng hình thức và danh vọng. Bút pháp của Ngô Tất Tố độc đáo ở chỗ: ông không gào thét bằng lý luận, mà “cười” bằng ngòi bút. Ông để độc giả bật cười rồi lặng người khi nhận ra phía sau tiếng cười là cả một bi kịch của sự mục ruỗng. Và với nhan đề “Trong rừng nho”, Ngô Tất Tố đã đặt tay lên đúng trái tim xã hội đương thời: một cánh rừng trí thức đang dần mất phương hướng, nơi người ta nhân danh đạo lý để chôn vùi những gì tự do, đẹp đẽ và chân thành nhất.