Ông Ấm khẽ gõ ba cái vào cửa, dõng dạc hỏi:
Ba Mỹ Ký có nhà không?
Tôi đứng sau ông Ấm, chờ. Nhà này là một căn nhà tồi tàn, nhỏ hẹp ở trong ngõ Trung Yên, Hà Nội. Mấy tiếng guốc lộp cộp bên trong khua vang lên, cánh cửa hé mở, một cái mặt người ốm ló ra…
Á, ông Nghị! Rước ông vào…
Người ấy nói đoạn, mở rộng cánh cửa. Bấy giờ tôi mới nhận được rõ là bác Ba Mỹ Ký, một người trong vòng ba mươi tuổi, thân thể rạc như xác ve, hai vai so lên gần đến mang tai, vừa đứng vừa rung trong một tấm chăn bông nâu màu đã xám xịt lại như cái khăn lau giường. Chúng tôi bước vào, bác ta đứng lại đóng cửa kỹ lưỡng, rồi quay vào giải một cái chiếu mới trên bộ giường mộc.
Người Tây phương, khi đang vận rốp đơ xăm bờ mà phải tiếp khách lạ là lấy vội quần áo tử tế để thay ngay. Có khách lạ, cũng biết giữ lễ, bác Ba Mỹ Ký cũng thay cái chăn bông nâu nó là rốp đơ xăm bờ của bác, xong lấy một chiếc pa đe sơ kiểu tối… cổ thay vào. Đoạn bác hỏi ông Ấm:
Có việc gì… rồng lại đến nhà tôm thế? Đem ấm nước với cái điếu ra đây, em!
Em đây là một cậu ngồi cắm cổ xuống một chiếc bàn kê tận phía trong kia, đang lúi húi làm gì tôi cũng không để ý. Thấy anh gọi, cậu này đứng lên, cầm bộ đồ nước, cái điếu đem ra và hỏi anh rằng:
Thế anh đã tô xong chưa mà để vung vãi thế này.
Bác Ba Mỹ Ký đáp:
Chửa, cứ để nguyên cả cỗ đấy, chốc nữa tao làm.
Từ lúc vào chưa nói câu nào, bây giờ cậu Ấm mới hỏi:
Thế nào? Đám xì ở Hàng Kèn vừa rồi có ăn thua không?
Ba Mỹ Ký cười:
Kể cũng ăn thua khá đấy, nhưng vì một nỗi là tạ đông quá, chia năm sẻ bẩy đi mất, tôi còn được bẩy đồng…
Thôi, kinh tế này, thế là đã may…
Chỉ để tiền trả ngót hai chục thang thuốc.
Thế vẫn chưa khỏi à?
Đến đây, bác Ba nhăn mặt, lắc đầu:
Chưa! Ông lang bảo là ho kinh niên!
Rồi bác ho sù sụ như một lão tám mươi sặc thuốc lào vậy.
Ba Mỹ Ký, cái tên này tôi nghe thấy như là hơi quen dễ là vì ông Ấm đã có nhắc đến, lần đầu mà tôi lại cái nhà ở ngõ Hàng Cá với anh Vân, khi ông ta lẩm bẩm nói tới việc phái binh đi phố Hàng Kèn. Bác Ba ta có bộ tóc để dễ mấy tháng chưa xén, dù ai quých đến đâu tất cũng phải biết ngay là một tay bạc bịp đã lũa. Nếu cưa phô cái hình thù ấy mà bịt được mắt mọi người thì thật bác phải là có thánh ăn lộc mới được, vì người không còn có vẻ gì là sang. Tôi lấy làm ngạc nhiên, lại sốt ruột nữa. Vì ông Ấm đã nói: Nào, ta đi thăm xưởng chế tạo khí giới mà đến đây, tôi vẫn chưa hiểu câu nói ấy ngụ những ý gì…
Bác Ba Mỹ Ký lại hỏi:
Có phải tiên sinh đến lấy đồ đấy không?
Ông Ấm:
Chính thế, với lại đến thăm bác nhân thể.
Xin đa tạ…
Bác Ba Mỹ Ký nói đến đấy, thấy lộ vẻ bứt rứt, ngẫm nghĩ chù chừ mãi, rồi hỏi ông Ấm:
Thế quan anh cho đệ được biết: ông này là… thế nào.
Cái ông Ấm vô ý tứ này mới nói vội:
Quên đi mất… Rõ nỡm… Ông này là một ông rất có cảm tình với làng b. ta. Đất rất nhiều, rất xộp!
Tôi nghe mà ngượng. Không phải ngượng vì được liệt ngang hàng với hạng người như Ba Mỹ Ký nhưng vì, nói cho cùng, chính mình đã được nhiều dịp chia tiền với ông Ấm mà chưa từng có đất nào để mách ông hay đồ đệ ông đi chinh phục cả!
Ông Ấm nói thế rồi đứng dậy, ra hiệu cho tôi đi theo ông đến cái bàn, Ba Mỹ Ký cũng vội xốc lại cổ áo, theo chúng tôi.
Cậu bé lúc nãy mang ấm, điếu ra để cho anh tiếp khách, lúc này đang ngồi cần cù cầm ngọn bút lông mèo mới, chấm vào cái đĩa đựng ít sơn đỏ rồi tô lên mặt một quân xúc xắc.
Ông Ấm hỏi:
Bài siệng đấy chứ?
Ba Mỹ Ký đón lời:
Không, lưỡng diện đấy chứ có phải siệng đâu! À, cụ ạ, tôi mới có một cỗ thủy ngân đẹp một cách lạ!… Để tôi lấy cụ xem nhé…
Rồi bác lôi cái ô kéo, lấy ra một cái hộp sắt tây to tướng và bảo:
Có lẽ ta ra giường tiện hơn.
Thế là chúng tôi lại quay ra chỗ cũ. Cúi xuống gậm giường lấy một cái nắp tráp đầy những gạo bên trên có một cái bát chân tượng lên, dọn dẹp điếu, ấm, vào một góc, bác Ba mở hộp. Mới đầu tôi tưởng đó là hộp thuốc của một ông lang chữa bệnh lậu nào thì phải, vì trong đó có một số không đếm được những gói giấy nhỏ, trắng, đỏ với xanh.
Bác Ba lấy một gói giấy đỏ, mở ra. Ba quân xúc xắc màu xương còn trắng nõn, vết mực đỏ, đen ở sáu mặt rất tươi đẹp ló ra một cách choáng lộn, kiêu hãnh nữa, khiến cho nhìn đến, ta có cảm giác là tưởng tượng đến các mỹ nhân còn tuyết trong, giá sạch phô cái thân ngọc cho những ông phu tướng giữa lúc hoa chúc động phòng. Bác Ba nhìn đến các công trình mỹ thuật của mình bằng cặp mắt say sưa của một nhà tài tử rồi hỏi:
Thế nào? Các ông trông có đẹp không?
Ông Ấm lấy kính đeo, cầm từng quân một lên tay, chỉ ngắm nghía những góc. Ông khen:
Được lắm, tay chân đã khá lắm đấy.
Rồi ông gieo vào bát, thử. Một sự lạ: ba quân này quay lộn thế nào cũng không thành được nhất nhị tam vì có hai quân không dậy mặt tứ ngũ thì cũng lại chỉ ngũ lục.
Bác Ba nói câu này để tự khen thêm một lần nữa:
Có khí giới này thì gặp anh nào hắc búa đến đâu, mình cũng cứ việc nhét đất thó vào lỗ mũi nó mà lấy tiền!
Ông Ấm khích một cái:
Thôi đi, đừng nói giỏi nữa! Nào thử ra, vào xem trông có đẹp hơn độ trước không?
Ba Mỹ Ký mỉm cười:
Thưa thầy, ngón của thầy truyền cho mười phần thì con cũng nhập tâm được bẩy, tám.
Rồi bác lấy ở hộp ra một gói giấy đỏ khác, mở gói lôi ra một cỗ trạc xếch khác, gieo xuống bát, phân bua rằng:
Đấy nhé, đã đích là bài siệng chưa?
Xong bác đứng lên, bỏ pardessur ra, lấy một cái áo the kép mặc vào. Tôi tự hỏi rằng: Làm gì mà phải khăn áo tề chỉnh thế kia? . Ông Ấm cũng gieo và kêu: Ừ bài siệng thật .
Bài siệng đây là bài mà người ta chưa đục ruột nó. Người ta chưa đục ruột nó với đổ thủy ngân vào trong thì nó dậy nhất nhị tam hoặc tứ ngũ lục phải do ở sự tình cờ.
Bây giờ thì bác Ba ngồi xuống, xếp nếp áo the ở lòng cho có ý tứ riêng của bác rồi chọn hai quân xúc xắc không siệng cầm vào tay.
Bác gieo quân xuống bát và mỗi khi gieo xong, lại để bàn tay vào lòng, một tay chống nẹ, một tay gieo xong lại rút để vào lòng mình, trông thấy cử chỉ ấy thật có vẻ tự nhiên. Tôi nhận ra rằng kiểu ngồi này thật chép đúng của ông Ấm B. khi ông đốc thúc quân binh trong cái Việt Hoa chiến kỷ vậy.
Ngón của thầy truyền cho mười phần thì con cũng đã nhập tâm được bẩy tám lời này của bác Ba kể cũng đúng sự thực đấy, vì trước khi gieo, nếu bác ta đã kêu trước là nhất nhị tam thì không bao giờ cỗ bài lại dậy tứ ngũ lục hoặc đã bảo tứ ngũ lục thì không khi nào cỗ bài: dậy nhất nhị tam .
Còn hai phần mười kia, không bao giờ bác học nốt được. Chẳng có cái dáng điệu phong lưu bệ vệ của ông Ấm, hình thù bác trông cò như vậy và theo bộ từ điển của làng bạc bịp trông lộ tẩy như vậy thì không khi nào phát tài được vì ông Ấm xưa nay chỉ phái bác đi với những đám trếch chứ chẳng bao giờ dám cho bác đụng chạm vào đám sang trọng thượng lưu. Cái nước sơn của con người mà can hệ đến thế đó.
Sau cuộc thử tài đệ tử, Ấm B. tôn sư có vẻ hài lòng lắm và nói đùa:
Được, tôi đã có vững dạ mỗi khi phái bác… hạ sơn!
Chúng tôi cùng cười. Ba Mỹ Ký hỏi:
Nhưng cụ bảo đánh đòn thủy ngân hơn hay đòn lưỡng diện hơn?
Ông Ấm mắng như mắng một học trò:
Hỏi dốt thế! Phải tùy cơ ứng biến chứ lại… Anh hỏi thế có khác gì một người biết võ mà mỗi khi có cuộc chiến đấu, hỏi thầy rằng: Con nên đánh môn Thiếu Lâm hay môn Mai Hoa? không? Nếu cứ như câu hỏi của anh thì người đời ai cũng là b. được cả!… Đây này, có cả trường hợp nguy hiểm này nữa: thí dụ đang gieo mà vỡ xúc xắc, thủy ngân đổ ra bát… thì anh định giở ngón thế nào?
Ba Mỹ Ký ngẩn ra không biết nói câu gì, chỉ giương con ngươi trắng dã hỏi lại. Ông Ấm trừng trừng nhìn học trò của ông hồi lâu rồi cầm lấy cỗ xúc xắc, bảo:
Trông đây này!
Ông gieo và tiếp:
Thí dụ quân đã vỡ nhé…
Rồi ông làm bộ ngơ ngác nhìn chung quanh gian phòng, chỉ vào một góc tường mà hỏi: Ông kia tinh nghịch chơi lối gì thế? Có phải ông ném gì vào bát đấy không? Trong lúc này, ông đã cầm ba quân xúc xắc lên, quờ lòng bát khoắng một cái. Rồi ông nói tiếp: Nếu không là ông thì tất là một người khác! Rồi ông ném một quân ra xa, bỏ cái bát ra ngoài tráp gạo, cúi xuống bới một quân khác lên, tiếp: Không ai nhận cũng được! Xin mời các ngài… còn quân nữa đây . Ông lại rao một hồi rồi nhìn chúng tôi ra ý hỏi: hiểu rồi hay chưa hiểu?
Tôi với bác Ba Mỹ Ký thú thật là chưa hiểu kỹ, lúc ấy ông Ấm mới cắt nghĩa rằng:
Lúc quân nhỡ mà vỡ, điều cốt yếu là mình muốn làm cho làng không kịp biết là có thủy ngân. Muốn thế, ta phải đổ vấy có một người trong đám, bất cứ người nào. Khi ta chỉ tay lên và nói: Ông kia, ông tinh nghịch gì thế? là cả làng phải nhìn một cách căm tức đến mặt người vô phúc bị ta vu oan cho vậy. Thừa lúc không ai để ý, cái tay ta khoắng vào lòng bát đã hắt hết thủy ngân đi. Giọt thủy ngân hắt ra sẽ tan tành thành bụi! Phải biết, lúc ấy đang lúc hỗn độn: người này buộc tội, kẻ kia cãi lại, không ai để ý đến mình. Mình ra một quân ở tay, vờ là bới nó dưới bát gạo lên. Quân vỡ kia ném đi rồi, giữa lúc người đang đỏ muốn được thêm, người đang đen chỉ muốn gỡ, vì phần sợ sẽ làm rầm rầm lên thì sẽ có chuyện với những tay sai của cụ Arnaud có lẽ đang tuần bằng xe đạp ngoài phố, ai nấy sau cùng mới nghĩ ra rằng yên chuyện là hơn. Đã có quân thay, cả làng lại nối cuộc.
Nghe ông cắt nghĩa, tôi phải phục là ông biết tâm lý người đời lắm mới có thể ứng biến một cách táo bạo như thế được; ông thật đáng vị là quân sư của làng b.
Ông Ấm kết cấu câu này:
Nhưng ít khi vỡ quân lắm.
Ba Mỹ Ký vẫn ngồi ngẫm nghĩ đến chuyện đó sau cùng mới nói:
Xin bái lĩnh cái ngón ấy của thầy!…
Ông Ấm lấy ba cái giấy bạc một đồng đưa ra:
Cho tôi một cỗ trạc xếch lưỡng diện với một cỗ bất mẫu tử.
Bác Ba Mỹ Ký cầm tiền rồi trao lại cho ông Ấm hai gói giấy xanh.
Chúng tôi ra về.
Ba Mỹ Ký vốn là một tay thợ mạ đồ vàng giả cho một hiệu. Có lẽ không muốn lục đến tên tục người ta lấy ngay tên cửa hiệu do bác làm công, gán cho bác.
Lúc cửa hiệu được cực kỳ thịnh vượng, bác làm ăn rất phát đạt. Sẵn tiền trong tay, bác phải tìm cách giải trí. Giải mãi trí vào cái khóe kiếm tiền một cách rất dễ, trí bác dần dần chán nản mọi việc nặng nhọc của tay, chân. Đâm ra lười biếng, bác bị ông chủ mời về vườn để tha hồ mà giải trí.
Sau khi tìm được vài ngón bịp tài bàn, tổ tôm, bác vẫn sống ung dung bằng cách thịt những dân lao động, sau cùng bác xin vào làm môn đồ Ấm B.
Xem ý ra, trong đám học trò chỉ có bác này là được ông Ấm có lòng thương hơn cả. Bệnh ho sù sụ của bác mà bác tưởng là sẽ thành kinh niên ấy, bác phải giữ nó trong phổi, trong cuống họng là vì một trận đòn gây nên.
Hồi ấy, nạn khủng hoảng chưa đến tác họa tại xứ này.
Ngày đầu tháng, tòa nhà gác ở ngõ Hàng Cá với cái vẻ rộn rịp của một bộ tham mưu giữa lúc chiến tranh, đã khiến cho quân sư Ấm B. vì nhiều việc quá, phái nhầm ngay đồ đệ trông lộ tẩy của mình vào một nơi hang hùm nọc rắn.
Kể đòn của bác Ba Mỹ Ký trông cũng khá đẹp nhưng bác sa hố là vì người bác không có lấy một nước sơn . Bọn quých kia chỉ quých ở sự đánh bài và không quých ở sự thượng cẳng tay, hạ cẳng chân nên đã cho bác một bài học khá ác nghiệt.
Bác vì thế, mắc chứng ho.
Nghĩ thương hại một kẻ lâm nạn vì cái vô ý của mình, ông Ấm phải đem bao nhiêu lối chế tạo khí giới của ông ra truyền cho bác Ba để bác làm sinh kế. Cũng đôi khi, bác được phái đi đánh chác, nhưng vẫn không kiếm đủ tiền chữa bệnh ho.
Ông Ấm đã phải thu xếp cho bác cái việc nhàn hạ là ngồi một chỗ làm hàng. Ông lại bảo anh em làng b. nên đến mua cho bác.
Bài mẫu tử, bài giác mùi, giác bóng, xúc xắc thủy ngân, xúc xắc lưỡng diện, tiền nhựa, những thứ ấy bác bán gấp đôi ba những bài thường.
Thành thử búa, giũa, ve của bác xưa kia dùng để chế tạo mọi đồ nữ trang, nay bác chỉ dùng vào việc đục xúc xắc. Thằng em họ bác mà người nhà bác gửi bác cho nó học nghề mạ, bác chỉ cho chế tạo khí giới rồi nói dối với cả họ là vẫn cho em nó học làm thợ ngà!
Ông Ấm thuật chuyện rồi nói một cách cảm động:
Rõ thương hại nó quá. Dễ thường nó ho lao!
Sống về nghề thì chết cũng về nghề, sự này không lạ. Có điều lạ là ông Ấm, một con mọt của xã hội, hạng người nguy hiểm đáng cho đời đổ lỗi tất cả các tính xấu của Trái Đất, té ra lại là người có đủ thủy chung…
Một sự chẳng ngờ.