Chương 9

Thói quen như một thứ ăn sâu vào trong máu.

Về làng mới, đầy đủ phương tiện, nhưng người làng Dung Dé không sao quên được cảnh sống trong rừng sâu. Một đường điện được đặc biệt ưu tiên cho làng tái định cư trọng điểm, cả mấy chục hộ, mà chỉ thắp có bảy cái bóng đèn. Vả lại, ngày nào cũng vậy, chờ cho đến khi trời tối mịt, các nhà mới chịu bật công tắc. Ăn uống dọn dẹp xong được một lúc đã vội tắt điện ngay. Cả làng chìm trong bóng đêm. Cái bóng đêm của buôn làng Tây Nguyên mới huyền diệu làm sao. Ở đó bao nhiêu suy tưởng nẩy nở, trào dâng. Người xứ rừng Tây Nguyên cho rằng đời sống con người luôn có ba dạng thể: Thân thể, bóng dạng và linh hồn. Thân thể là cái tồn tại hữu hạn nhất. Bóng dạng biến ảo và thăng hoa hơn. Còn linh hồn thì ảo diệu siêu nhiên siêu hình như gió mây. Cũng như vậy, ban ngày hiển lộ mọi thứ nhìn được, thấy được một cách thô mộc. Ban đêm mọi vật mờ ảo mông lung. Bóng tối màn đêm là cõi vô tận. Mặc sức suy tưởng, mộng mơ. Người Tây Nguyên xưa có thói quen đếm thời gian bằng đêm. Mấy đêm đi săn. Quãng đường dài mấy đêm đường rừng… Họ sản sinh ra rất nhiều sử thi đầy chất mộng tưởng huyền ảo, có lẽ cũng nhờ rừng và bóng đêm làm thăng hoa trong cõi lòng vô tận vô định bao la…

Hóa ra đèn điện, thứ sang trọng quý báu ở thị trấn, phố phường, chỉ như những vật dụng dư thừa trong cuộc sống của làng.

Mới bước vào đám rừng non gần làng, cán bộ tái định cư đi kiểm tra đời sống gặp ngay mấy cô gái trẻ ngược từ trong làng ra. Hỏi đi đâu vậy, họ chẳng nói gì, chỉ tủm tỉm cười, có vẻ ngượng nghịu.

Sau thì anh ta hiểu.

Ôi, hóa ra họ đi ỉa rừng. Hỏi mãi thì có người bạo dạn nói: Người làng đi “dẫm rừng mà”!

Vào nhà mới vỡ lẽ.

Cái nhà xí làm bằng gạch xây xi măng đẹp thế, không ai nỡ ỉa vào đó.

Họ toàn để chất củi, để rìu để cuốc.

Ai muốn ỉa cũng đều ra rừng.

Ngoài ấy rộng rãi gió mát lồng lộng.

Ỉa đến đâu, heo chó nó dọn sạch đến đó.

Chẳng có gì bất tiện!

Thế là hố xí hai ngăn mãi mới, mãi đẹp.

Như một thứ đồ xa xỉ!

Nhà ở xa nhau thì ít vui. Muốn gọi nhau uống rượu cũng khó! Xưa ở trong rừng, nhà này sát với cầu thang nhà kia, có gì chỉ hú một tiếng là bước sang được. Tái định cư thì đẹp, nhưng đi lại quả là bất tiện.

– Làng mới, nhà mới khang trang ấm cúng hơn chớ già! – Cán bộ tái định cư hỏi già Hoen.

– Ờ. Có đẹp, nhưng tưởng rộng mà thành chật. Nóng lắm. Ngủ cũng khó. Đi chơi cũng khó!

Già Hoen cứ thực lòng mà nói. Xưa nay người làng ở nhà sàn, vách liếp, mái tranh, gió rừng lồng lộng. Hễ tắt mặt trời là gió đưa hơi lá về thoáng mát dìu dịu. Đằng này nhà xây, muốn nằm ngủ phải có tiền mua giường, không thì phải kê ván gỗ liếp tre mới dám nằm. Kín bưng như cái hầm.

– Cán bộ ạ. Con người có cái khổ. Con bò cũng có cái khổ. Ra khỏi rừng, con bò không còn bãi đi chơi!

Trong rừng, bò cứ thế hàng ngày ăn ở suốt tù tì nơi đồi bãi, chẳng cần người trông giữ. Thậm chí có mùa để luôn bò ngoài rừng hàng tháng. Đằng này, ngày nào người cũng phải lùa bò đi ăn mà trông mà giữ. Sơ sểnh có kẻ xấu rắc muối dụ bò vào vườn rồi bắt phạt. Không khéo thì bị què, bị mất.

Con bò cũng hết tự do.

Mà lạ. Xưa, nhà không cửa khóa, vườn không cổng ngăn, rừng mênh mông vậy mà của ai ra phần nấy. Thấy của người hớ hênh không dám lấy. Thấy của rơi không dám nhặt. Lỡ họ có chứng thì nguy, phải vạ.

Bây giờ cái gì cũng phải cất kỹ giữ kỹ.

Già cứ miên man những thứ gì trong đầu, anh cán bộ chẳng biết.

Làng tái định cư có mấy cái giếng nước trong leo lẻo, làm mất rất nhiều tiền. Cứ chỏng chơ như đồ vô dụng.

– Già ơi, cái giếng nước sạch thế, phải vận động bà con uống nước ấy mới hợp vệ sinh! – Cán bộ tái định cứ tiếc cái giếng phí của vô duyên. – Đó là thứ nước sạch, lại ở ngay trong làng, thuận lợi tốt đẹp đủ đường.

– Ơ cán bộ à. Giếng của cán bộ nước trong thật đó, nhưng nhiều con nòng nọc. Người làng sợ dơ không dám rửa, không dám uống! Xưa nay vậy, không là không! Không dễ thay đổi được đâu!

Nói rồi già làng lấy cái xô nhỏ cột dây, múc lên một vục nước. Trong cái xô lau nhau mấy con nòng nọc đen ngòm. Thành giếng lại bập bênh mấy cái tổ ễnh ương chão chuộc đang chuyển từ màu bọt trắng sang xám vàng.

– Mấy con này vô hại mà. Già nên giải thích rõ cho bà con!

– Ta cũng cố giải thích rồi. Tiếc đó, nhưng người làng vẫn không quen.

Xưa nay người xứ này chỉ quen dùng nước giọt. Thứ tinh túy của núi rừng chắt ra. Mỗi làng có một giọt nước. Thuận lợi thì có hai giọt, đàn ông và đàn bà! Chiều chiều già trẻ trai gái cứ xúm vào tắm rửa, rồi gùi những bầu nước về nhà nấu cơm, rửa mặt, chế rượu cần và uống. Những bầu nước tinh khiết ấy dựng quanh cái bếp trên sàn, cần uống cứ ngửa cổ mở nút ra mà tu. Cái mát lạnh ngọt ngào thấm vào đến gan ruột.

Những trái bầu hồ lô, bầu tròn cuống dài là dụng cụ đựng nước ngon nhất, thuận tiện nhất. Bầu trồng ở rẫy, chọn những quả đẹp, vừa tầm ưng mắt thì để cho già trên dây. Hái quả bầu già ấy vẽ lên những hoa văn ngoài vỏ, đem ngâm trong bùn non dưới suối cho đen, ruột tơi ra. Khi đã ngâm đủ, vớt lên khoét cái lỗ tròn đút lọt ngón tay, dốc sạch ruột, treo lên gác bếp cho khô, dùng lá rừng đánh cho nổi bóng. Cuốn lá trung quân như cái tổ sâu kèn làm nút. Thế là có được quả bầu đựng nước chất lên gùi, đi rừng đi rẫy…

Những nguồn nước tù, người Tây Nguyên đều cho là bẩn. Đặc biệt nguồn nước có nòng nọc cung quăng thì bà con rất sợ, không bao giờ dám dùng.

Thế là người làng vẫn cứ đi tìm giọt nước ngoài rừng ngoài suối.

Hóc núi Thiên Thai qua mấy năm đã hình thành nên một khu rừng ma. Đó là làng của người chết. Làng người sống đổi khác thế nào cũng được, nhưng làng người chết cứ phải trong rừng rậm.

Có cây lớn chở che phủ bóng.

Có gỗ to để đục quan tài.

Người làng Dung Dé xưa nay vậy. Hễ có người chết thì vào rừng ma hạ một gốc cây. Đoạn lớn, chặt khúc đục rỗng thành cái quan tài hình máng thuyền, để cho người chết nằm. Đoạn nhỏ thì chặt ngắn chôn xuống đất làm bệ đỡ quan tài. Người chết không được chôn xuống đất mà chỉ đặt trong rừng. Rừng ấy lâu dần thành rừng ma. Chẳng kẻ nào giám trà trộn vào chặt phá. Vì thế rừng ma càng ngày càng thâm u, càng linh thiêng, càng xanh tốt rùng rợn. Lá khô xếp tầng xếp lớp trên mặt đất. Đặt chân vào lộp xộp tựa như âm thanh ma quái!

Rừng ma càng tốt, càng tạo sự yên tâm cho người làng Dung Dé. Sống khổ thì được, nhưng chết phải yên tĩnh mát mẻ.

Cuộc sống của làng Dung Dé đang ngày càng thích nghi, dần tạo được nếp sống yên ổn, thì bất ngờ một sự cố xảy ra. Đang tháng Ba, gió đông thổi hừng hực, buổi trưa dãy Thiên Thai bùng lên như núi lửa. Ban đầu từ mái bắc, ngọn lửa càn quét lên đỉnh núi, tràn sang mái Rừng Ma.

Làng Dung Dé thấy nguy rồi. Như thế chẳng mấy chốc Rừng Ma sẽ bị lửa thiêu rụi. Giàng rừng, giàng cây đã nổi giận rồi. Ngay từ hồi chuyển làng già Hoen đã thấy họ cắt cây phá rừng mà sợ họa có ngày sẽ đến.

Quả như nỗi lo của già.

– Thôi rồi. Giàng nổi giận rồi bà con ôi! Tôi biết ngày này mà! – Già Hoen đứng trước đám người làng hoang mang trong cơn cuồng loạn, thốt không nên lời.

– Già ơi. Bây giờ nhờ già huy động thêm bà con trong làng lên rừng dập lửa mái nam, phối hợp với lực lượng kiểm lâm dập lửa bên mái bắc. Phòng ngừa đám cháy sẽ lan rộng xuống cả dưới làng thì nguy – Một người có lẽ là cán bộ lâm nghiệp gặp gỡ nhờ già làng trợ giúp.

– Không dám đâu! Lửa lớn thế nó đốt luôn người ấy chớ! – Một người tỏ ý lo sợ.

– Ồ không! Không được đâu. Đập lửa là có tội với giàng lửa đó. Không khéo giàng sẽ giận thêm! – Người già khẳng định lại.

Xưa nay người làng Dung Dé có bị cháy rẫy, cháy làng họ chỉ đứng mà cầu khẩn xin giàng lửa bớt giận. Không ai dám nhào vào dập bao giờ!

Lửa cháy từ trưa sang chiều, qua đêm.

Đang đêm, già Hoen kêu mọi người lên Rừng Ma. Cả làng lũ lượt vào rừng xông vào nơi cháy như những kẻ lên đồng. Họ không sợ nóng, không sợ bỏng. Họ đứng đối diện với lửa mà khấn mà cầu xin giàng lửa rủ lòng thương.

Càng khuya gió đông càng lồng lộng.

Lửa càng cháy mạnh, thung lũng Rừng Ma càng nóng hung.

Lửa hắt màu đỏ giận dữ lên khuôn mặt người làng.

Người nào cũng đầm đìa mồ hôi.

Lửa nung đất hầm hập.

Lửa vắt khô kiệt từng người.

Tầm sáng thì cả làng Dung Dé như bị điên…

Họ xoang, họ nhảy quanh vòng lửa, dù không có tiếng nhạc cồng chiêng. Khi mặt trời ló dạng, dòng người ấy cũng vừa kiệt sức. Không cuồng nhiệt được nữa. Cả làng gục rũ trên tro tàn đám cháy. Đúng lúc có đoàn ứng cứu, người làng toàn nói những câu mơ màng như lời của cõi khác.

Những ngày sau, cán bộ y tế xuống điều dưỡng trợ lực cho làng Dung Dé, họ kết luận: Làng bị hội chứng điên do sốc nhiệt, mất nước, mất cân bằng điện giải cao độ!

Sau vụ cháy rừng.

Được điều trị.

Mọi người đều đã trở lại trạng thái bình thường.

Một thời gian sau nữa.

Cả làng Dung Dé bỗng dưng biến mất.

Không một dấu vết.

– Tôi nghĩ rằng, họ chưa hoàn toàn khỏi chứng điên. Cả cộng đồng điên đã lang bạt đâu đó – Một người có lẽ là cán bộ quản lý có ý kiến.

– Không thể như vậy được. Một cộng đồng điên thì làm sao mà ra đi! – Một người khác phản bác – Tôi lại lo bọn Phun Rô nhân vụ cháy rừng, lôi kéo bà con theo chúng, làm hậu thuẫn về sau.

– Tôi nghĩ, đơn giản là một chuyến dời làng tự do theo ý muốn – Một anh có vẻ già dặn nêu quan điểm – Xưa nay người Tây Nguyên ở đâu mà có sự biến, họ cho là đất không lành thì họ chuyển cả làng đến đất khác.

– Không dễ như vậy được – Lại một người nêu quan điểm – Nhìn kia, nhà họ đều để nguyên, như đi làm ăn đâu đó. Đây là sự kỳ lạ, hiếm thấy!

– Đơn giản thôi. Người Tây Nguyên xưa nay trước một cuộc đi xa họ đều im lặng. Thậm chí là cấm làng. Gọi là “ngày không nói”. Họ im lặng đến ba ngày. Họ sợ nói ra giàng sẽ biết hết ý đồ của mình! Một cuộc dời làng bình thường thôi mà!

Thế là sự biến mất của làng Dung Dé trở thành việc bình thường trên xứ núi rừng Tây Nguyên.

Như xa xưa muôn thuở vậy!

Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương 9. Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

Chú thích 18: Người Tây Nguyên không có thói quen làm cầu tiêu, họ thường phóng uế ngay trên rừng bãi, gọi là “đi dẫm rừng”.

Chú thích 19: Người Tây Nguyên gọi việc thả bò đi chăn là “cho bò đi chơi”.

Hết chương 9.