Chương 5

Ông Quyết là một người hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Suốt những năm tháng chiến tranh, ông lăn lộn với nhân dân vùng Đăk Mơ cùng chịu đói, chịu khổ, cùng đánh giặc nước. Ông được người dân trong vùng thương yêu tin cậy, coi như người con ruột thịt. Cả cuộc đời ông, lấy một đời vợ kháng chiến xa nhau biền biệt, đến mấp mé tuổi già mà vẫn không có một mụn con. Ông luôn coi dân làng vùng Đăk Mơ là người thân thích, coi những đứa trẻ núi rừng như con như cháu. Thương yêu hết mực.

Hòa bình thống nhất, ông đứng đầu tỉnh, trong lòng cứ canh cánh làm cách gì để dân Tây Nguyên bớt đói, bớt khổ. Nghĩ cho cùng, trong hoàn cảnh mới thoát khỏi cuộc chiến khốc liệt, thiếu thốn đủ đường, rồi những năm sau, đất nước bị bao vây cấm vận, để cứu người chỉ còn nhìn vào đất vào rừng. Mà lấy được cái ăn từ rừng vào lúc ấy cũng đâu dễ. Nào đường sá, nào phương tiện cơ giới, nào nhân lực vốn liếng… Cái nào cũng bí! Thế thì phải tập hợp, phải dùng sức mạnh của nhiều người.

Muốn vậy phải có cơ chế.

Cơ chế đặc biệt!

Trăn trở mãi, ông nghĩ, phải ở địa vị cao mới tạo được cơ chế. Ông Quyết phấn đấu, cố vươn mình. Đến lúc cái đích cần đến đã đến, ông được vào Trung ủy, rồi mấy năm sau được rút về Trung ương.

Khi là tư lệnh ngành, ông bắt đầu nghĩ hung về Đăk Mơ.

Thời chiến tranh, không có trở lực nào ngăn được ông. Có lòng dân là có tất cả. Ông đã nghĩ ra bao nhiêu là sáng kiến hay, bao nhiêu phong trào tốt cho lực lượng kháng chiến. Những phong trào trồng mì (sắn), phong trào làm rẫy, cách mạng rẫy kháng chiến có thể nói là chống giặc đói giữa núi rừng rất thành công. Là cái gốc bền để chống giặc ngoại xâm đến ngày thắng lợi!

Lúc đứng đầu ngành, với bao nhiêu là giáo sư tiến sĩ học bên Tây bên Tàu, bao nhiêu viện này cục nọ… ban đầu ông cũng hơi hoang mang. Mình học chắp vá chưa qua bậc phổ thông, nói lý thật khó với các tiến sĩ cạo giấy. Mặc dù bản thân ông rất coi thường bọn người bàn giấy. Ông là con người thực tiễn, lớn lên từ thực tiễn cuộc sống. Cuộc sống nuôi ông. Cuộc sống dạy ông bao nhiêu điều hay điều tốt. Thành công có, thất bại có, nhưng kết cuộc chỉ toàn những điều hay!

Để khắc chế các nhà lý thuyết bàn giấy, ông rất cần mô hình thực tiễn.

Thực tiễn có giá trị cao nhất!

Thực tiễn sẽ thuyết phục tất cả!

Đang lúc lúng túng trước các tiến sĩ lý thuyết thì ông gặp ngay một vị phó tiến sĩ Kinh tế rất thực dụng. Đó là tay Đề ở viện Quy hoạch. Trước hết Đề là đồng hương của ông. Con người Việt Nam rất trọng gốc gác. Cứ đồng hương là đồng cảm, là gần gũi. Đề là phó tiến sĩ học ở Liên Xô về. Liên Xô là anh cả, là nhất rồi, là đúng rồi!

Nhân cuộc nói chuyện của ông Quyết ở Viện Quy hoạch, tranh thủ giờ giải lao, Đề tự giới thiệu và làm quen vị tư lệnh. Thật là cơ hội may, hiếm có cho hai người.

Theo Đề thì nền hành chính của chúng ta đang có vấn đề. Cục vụ viện ở thủ đô thì nhiều quá. Người ta chen nhau về thủ đô cạo giấy ăn tem phiếu, đi nước ngoài. Ở tỉnh cũng vậy. Có cơ quan, cán bộ đi muộn thì hết chỗ ngồi. Trong lúc ở làng, ở xã, ở huyện lại thiếu nhân lực, nhất là vùng sâu vùng xa.

– Phải làm một cuộc cách mạng anh ạ!

– Theo cậu thì phải bắt đầu từ đâu?

– Từ thực tiễn!

– Đúng!

Hai người đã tỏ ra tâm hợp ngay từ đầu. Ông Quyết như nuốt lấy từng lời của vị phó tiến sĩ. Té ra lâu nay ông cứ nghĩ tiến sĩ thì chỉ biết cạo giấy. Cũng có những tay thực tế phết. Có tầm nhìn. Mà tư duy cũng khá mạch lạc.

– Thực tiễn là sao, cậu hiểu nó thế nào?

– Là mô hình!

– Rất đúng!

– Anh ạ. Xét về mặt kinh tế, ta đang ngồi nhiều quá. Quá tải cục vụ viện. Chưa nói ở tỉnh huyện. Ngồi nhiều thì đói là phải thôi. Chẳng có đất nước nào ngồi nhiều như xứ mình. Người ta làm hùng hục suốt ngày mới mong giàu có được. Còn mình thì đủng đỉnh “cơm vua ngày trời”! Đói thì chung cả làng, chẳng phải với riêng ai!

– Thế cậu nghĩ sao?

– Phải chia đôi ra. Ý em là đưa một nửa bộ máy hành chính này trở thành bộ máy kinh doanh, làm ra tiền của. Phải động tay động chân, không được ngồi nữa! Như thế vừa hợp lý trong phân công lao động, vừa tạo được sản phẩm cho xã hội!

– Quá đúng!

Ơ, tay này xứng đáng là tiến sĩ. Sao Liên Xô lại chỉ cho hắn là phó! Ông Quyết nghĩ vậy và thầm khâm phục Đề. Một mũi tên được hai đích tốt cho xã hội. Vừa giảm bớt biên chế hành chính nặng nề từ bao nhiêu năm tích tụ nên, vừa tổ chức lại xã hội mới, cách làm mới, cho ra sản phẩm hữu ích. Đà này, tin rằng ông lại sẽ giải được bài toán nhân lực hành chính trì trệ xơ cứng!

Thế là cuộc cách mạng Đăk Mơ được bắt đầu khởi sự.

Cái sự tự ti học vấn của ông Quyết đã được lấp đầy, che chắn bởi vị phó tiến sĩ Liên Xô. Hai người dựa vào nhau tạo ra thế hoàn hảo để xoay chuyển thời cuộc.

Quan trọng nhất của mọi vấn đề vẫn là cơ chế. Nắm trong tay quyền tối cao của ngành, lại là con người rất được trọng vọng ở địa phương Tây Nguyên, người không màng tư lợi, ông Quyết bảo sao người ta răm rắp làm vậy.

Đầu tiên, ông muốn có một cơ chế riêng cho Đăk Mơ.

Mô hình mới rất cần ưu ái.

Đăk Mơ được phép đổi gỗ lấy hàng hóa, đổi gỗ lấy hạ tầng!

Tiền của vốn liếng là từ rừng. Nhưng lấy được gỗ rừng vào thời ấy cũng không phải chuyện đùa. Nào con người, nào phương tiện cơ giới máy móc, nào vật tư, nào giao thông, nào mối lái… Đổi gỗ đứng lấy các thứ là thuận lợi nhất. Cho cơ chế, thầu gỗ các nơi tự chặt lấy gỗ đưa đi, mang về hàng hóa, làm cho hạ tầng. Liên hiệp coi như không phải ra tay mà có tất cả, chỉ cấp những chỉ tiêu thông qua những chữ ký.

Đường làng, đường xã, đường huyện đều được đổi từ chỉ tiêu gỗ.

Nhà cửa của xã, của huyện, của Liên hiệp cũng mọc lên từ chỉ tiêu gỗ.

Đầu tiên có người gợi ý, cán bộ xã làm cái tờ trình, các cấp phê duyệt. Thế là xong!

Với cơ chế đổi gỗ rừng lấy mọi thứ, ban đầu thấy khá ngon ăn, nhưng về sau đi vào thực tiễn thì việc khai thác có vẻ trở nên hỗn loạn. Ông Quyết đã đích thân về mở rất nhiều đợt tập huấn tại hiện trường về quy trình quy hoạch bài cây, khai thác gỗ… cho hàng loạt kỹ sư, tiến sĩ trong ngành. Họ ngồi nghe và im thin thít. Ông chủ trương, ngoài lô khoảnh, rừng phải chia thành tiểu khu. Cứ một nghìn héc ta rừng chia thành một tiểu khu vuông vức như đám ruộng. Xung quanh mỗi tiểu khu phải đào rãnh hào, đắp bờ ngăn. Nghĩa là phải lượng hóa, hình tượng hóa cụ thể từng mảnh rừng, từng khoảnh cây, từng lô khai thác gỗ trên thực địa. Quản lý cây rừng theo tiểu khu, “cân đong đo đếm” được từng tấc gỗ. Đó là điều cả đời ông Quyết tâm đắc nhất.

Nghe nói thời Nhà Chu, để lượng hóa ruộng đất, người Trung Quốc đã lập ra phép “Tỉnh Điền”. Nghĩa là chia một miếng đất thành chín phần, theo hình “Chữ Tỉnh”. Tám ô xung quanh, giao cho tám hộ dân canh tác, hình thành một liên gia hỗ trợ nhau, tự quản nhau. Ô đất ở giữa đào một cái giếng. Chữ Nho, “tỉnh” nghĩa là giếng nước. Cái giếng cấp nước tưới cho tám đám đất của tám hộ xung quanh. Đám ở giữa, nơi có cái giếng chín hộ cùng làm chung để lấy thóc lúa nộp thuế cho nhà vua. Người Á Đông có khái niệm “trời tròn đất vuông” có lẽ cũng xuất phát từ ý niệm về chữ “Tỉnh” gồm nhiều ô vuông đó.

Thì rừng cũng vậy. Ông Quyết nghĩ, nó cũng phải có hình tượng vuông vức cụ thể mà quản lý. Thấy được, sờ nắn được, đếm được…

Trong quy hoạch bài cây, những cây xác định cho phép khai thác chặt hạ, phải buộc lạt vào gốc để phân biệt với cây khác. Cứ thế, cứ thế… Có tiến sĩ cười mỉm, ông Quyết bảo: Thưa các tiến sĩ, tôi học ít, nhưng tôi gần rừng, sống với rừng quá nhiều, đến mấy chục năm, nên có hiểu về cây. Tôi tin như vậy là đúng!

Cái phép “Tỉnh Điền” giúp Nhà Chu quản lý đất nước Trung Hoa mênh mông vĩ đại suốt tám trăm năm, cứ tưởng như chân lý vĩnh hằng; không ngờ đến lúc có một người tên là Thương Ưởng đã phá bỏ nó, để mở đường cho xã hội khai mở tiến lên!

Sau này khâu thiết kế bài cây rừng để khai thác kiểu thủ công buộc lạt không thể đáp ứng tiến độ công việc, lại thiếu cơ sở chính xác, các nhà quản lý, nhà khoa học, trên cơ sở ý tưởng ấy đã đề xuất việc đóng hai loại búa vào gốc cây, cho phép chặt hạ và vào lóng gỗ được cắt từ rừng. Theo đó, Liên hiệp yêu cầu được có đặc quyền giữ búa bài cây, búa kiểm lâm để tạo thế chủ động linh hoạt trong làm ăn. Họ làm văn bản lên tỉnh xin một ông phó chi cục kiểm lâm về làm phó tổng giám đốc Liên hiệp. Thế là đủ tin cậy cho tỉnh. Cơ quan Kiểm lâm liền đẩy ông Tín gàn đi trong dịp đó. Từ ý tưởng sơ khai ban đầu của ông Quyết về chia lô rừng, buộc lạt cây; đến lúc quyền đóng búa, đã trở thành một quyền tối thượng trong ngành lâm nghiệp và kiểm lâm. Bất di bất dịch, phải có cái “búa” ấy mới có quyền chặt cây, vận chuyển, mua bán từng lóng gỗ rừng một cách hợp pháp.

Về bộ máy cán bộ lãnh đạo huyện, ông Quyết đã đưa ông Tâm, một cán bộ lãnh đạo chủ chốt của tỉnh đã nghỉ hưu, trở lại làm lãnh đạo đứng đầu cơ quan hành chính của huyện.

– Cái này ông lại phải giúp tôi. Biết ông vẫn còn uy tín với dân Đăk Mơ lắm. Ngoài ông chẳng thể ai làm được! – Ông Quyết tâm tư với bạn cũ.

– Nhưng, thế hóa ra tôi tham quyền cố vị! – Ông Tâm cởi lòng.

– Ông yên tâm. Đứa nào nói ông như vậy là phá hoại! – Ông Quyết động viên, cố nói đùa đi.

Tuy vậy, ông Quyết không hiểu hết cái khó của ông Tâm.

Không như ông Quyết chỉ một thân một mình, dễ dàng hết lòng vì sự nghiệp cách mạng. Ông Tâm thì hai đời vợ. Bà đầu có một đứa con trai tên là Đáo. Khi thằng Đáo tầm chục tuổi, mẹ nó đã tử nạn trong cuộc chiến. Vì hoàn cảnh công tác, ông coi như bỏ mặc hết tuổi thơ của nó cho đồng đội cho thời cuộc. Nó được đưa ra Miền Bắc ăn học, được Nhà nước nuôi dưỡng, rồi cho đi nước ngoài. Hòa bình lập lại, thằng Đáo vào công tác tại một doanh nghiệp ở thành phố lớn Miền Nam. Cha con chẳng mấy khi gặp nhau. Trong lòng nó như nuôi bao nhiêu buồn hận về người cha. Gần đây, nghe nói Đáo đã theo bạn bè lên Tây Nguyên tìm mối làm ăn trong làng gỗ. Nó không gặp ông, không xin gì ông, nhưng cái bóng của ông cũng là chỗ dựa lặng thầm của nó trong các phi vụ kinh doanh trên đất Tây Nguyên. Ông rất áy náy và khó xử. Một mặt cứ nghĩ dù làm lớn ở đất này mà chẳng giúp gì được nó. Mặt khác lại luôn lo lắng, tuổi trẻ quá ham hố, nó làm việc gì đó quá tay, quá đà! Nay ông làm lãnh đạo đầu huyện, nơi mà cơ chế khai thác gỗ vào loại thoáng nhất trong vùng, nó coi như là có cơ hội làm ăn lớn. Chẳng thể cản nó được, dù lòng ông không tơ hào thiên vị.

Trước cơ chế mới, thằng Đáo đã ngấp ngó “chân trong chân ngoài”, đơn giản chỉ cần móc nối làm ăn với tay Đề, chẳng ai có thể cản được mọi đường đi nước bước của họ.

Cả hệ thống đã cố quản lý thật chặt khâu quy hoạch, thay việc buộc lạt vào gốc cây theo ý đồ của ông Quyết, bằng cách đóng búa bài cây khoa học hơn, chắc chắn hơn, nhưng quản lý gỗ rừng quả là nan giải, không như quản lý đồng ruộng. Những nạn búa giả búa lậu, nạn “giấy thiêu” (lý lịch gỗ vòng qua trạm kiểm lâm nhiều lần) cứ tràn lan theo các giao dịch ngầm như âm binh ma quái.

Mới vào cuộc một thời gian, Đáo đã như con ma rừng. Hắn nắm rõ mọi ngõ ngách quy trình thủ tục hạ từng gốc cây đại thụ. Lần lần, Đáo thao túng toàn bộ đường dây khai thác gỗ của toàn Liên hiệp. Hắn nhận thấy ngay từ khâu thiết kế khai thác đã như là một lỗ hổng lớn. Thường thiết kế một, có thể khai thác gấp hai gấp ba. Việc đóng búa kiểm lâm cho phần gỗ dư, chỉ cần chi thêm hoa hồng thỏa đáng là xong. Hồ sơ qua trạm kiểm soát cửa rừng, lót một ít tiền là mọi việc ổn thỏa. Khi qua trạm phúc kiểm, một hồ sơ gỗ dùng xảo thuật có thể đi được hai đến ba lần. Lần sau cùng mới phải “khai tử”, tức là gạch chéo, lưu, nộp để làm tài liệu quản lý. Thủ đoạn đơn giản là cử người chân tay thân tín đưa gỗ đi trước. Đến trạm phúc kiểm của tỉnh, nếu không có “rơ” thì bảo hồ sơ làm muộn, đi sau, rồi cử người về lấy, nộp hồ sơ thật. Nếu qua lọt, giữ hồ sơ lại, đi tiếp đợt sau. Khi hồ sơ đi nhiều lần quá hạn, thì tìm cách chạy mánh, nêu lí do, xin gia hạn giấy tờ, coi như là hồ sơ hợp pháp.

Một mánh khóe khác là mua gỗ thanh lý tạp nham giá rẻ rồi bỏ đi để lấy hồ sơ chuyển gỗ tốt, giá trị lớn.

Cách tinh vi hơn nữa là đấu thầu tiểu khu gỗ kém chất lượng để lấy hồ sơ, khai thác vùng gỗ quý lân cận lăn vào rồi chở đi một cách công khai minh bạch…

Từ ý tưởng ban đầu của ông Quyết về việc quản lý rừng, cây rừng cụ thể trên thực địa đến từng cây gỗ, từng lô khoảnh, có thể nhìn thấy, sờ thấy được, nó đã tạo ra một phương thức khiến rừng có chủ, được đo đếm chính xác đến từng mét vuông đất, từng gốc cây to nhỏ. Tuy nhiên trên thực tế chẳng ai đủ công sức mà làm được như vậy. Đó như là điều bất khả thi, lại không mang tính khoa học. Bề ngoài tưởng là chặt chẽ, thực tế rừng vẫn bị rút ruột, gỗ vẫn bị mất một cách không ngờ.

Theo thời gian, các kỹ sư, tiến sĩ đã biến những lô thửa thô mộc ấy thành những tiểu khu mang tính trừu tượng trên giấy, trên bản đồ với bình độ, tọa độ, mốc giới một cách hư ảo. Theo đó, những năm về sau, việc quy hoạch, thiết kế khai thác bài cây được đi vào quy củ nề nếp hơn, dựa vào đủ thứ giấy tờ tài liệu trên bàn trong tủ.

Để việc quản lý rừng, cây rừng tiếp cận phương thức hiện đại, Liên hiệp phải lập phương án điều chế rừng theo giai đoạn 5 năm đến 10 năm. Trong đó có nội dung khai thác gỗ; được bộ chủ quản cho phép mở cửa rừng. Từ đó mới có cơ sở xin chỉ tiêu khai thác. Tư vấn thiết kế cứ theo chỉ tiêu, phù hợp phương án điều chế rừng đã được phê duyệt để bài cây làm căn cứ cho việc cắt gỗ.

Hồ sơ thiết kế khai thác sẽ được đơn vị quản lý nhà nước thẩm định. Trên cơ sở đó đơn vị tư vấn sẽ thực hiện công đoạn “bài cây”. Việc bài cây là vạc một phần vỏ cây, đóng 3 con dấu vuông ở phần gốc cây được phép chặt hạ khai thác. Hai con dấu búa cách gốc khoảng 1 mét 30 xen-ti-mét đóng đối diện nhau; 1 dấu búa lưu gốc cách mặt đất 20 xen-ti-mét.

Khâu tiếp theo là cán bộ có chức năng quản lý ngành tiến hành thẩm định, xem xét hồ sơ mang tính nội nghiệp và đối chứng thực tế mang tính ngoại nghiệp (đếm cây, kiểm tra dấu búa bài). Nội dung công việc phải đạt được các chỉ số: Số lượng cây, khối lượng gỗ, chủng loại gỗ, vị trí lô khoảnh khai thác…

Cuối cùng là khâu tham mưu cho cơ quan thẩm quyền cấp giấy phép khai thác bao gồm: Số lượng cây, khối lượng, chủng loại, vị trí, diện tích… Dựa trên giấy phép ấy, chủ rừng tự khai thác hoặc hợp đồng đơn vị bên ngoài vào khai thác. Cây cắt xong được đưa ra bãi một. Tại bãi hai, Chủ rừng lên lý lịch gỗ tròn, đề nghị cán bộ kiểm lâm đóng búa tròn cho từng lóng gỗ. Đơn vị Kiểm lâm cử người đi kiểm tra, đóng búa theo lý lịch gỗ của chủ rừng lập, gửi hạt kiểm lâm. Con dấu búa Kiểm lâm được đóng vào mặt cắt tiết diện hai đầu lóng, đó là hai dấu tròn. Búa Kiểm lâm có số hiệu riêng của từng hạt. Những cây gỗ cắt nhiều lóng sẽ được đóng nhiều búa kiểm lâm và đóng bổ sung búa bài cây.

Gỗ đã đóng búa kiểm lâm sẽ được đưa ra bãi hai để bán. Ở bãi hai có trạm cửa rừng, kiểm tra dấu kiểm lâm trên từng lóng gỗ cụ thể.

Gỗ đã được cấp bộ lý lịch và đóng búa kiểm lâm xong sẽ có quyền nhập xưởng chế biến hoặc xuất bán gỗ tròn ra thị trường.

Cuối cùng, Trạm Phúc kiểm, kiểm tra hồ sơ lý lịch gỗ, “khai tử” từng chuyến xe.

Nhìn chung quy trình lấy một lóng gỗ từ rừng ra đã rất bài bản, rất chặt chẽ, rất chính xác, rất khoa học.

Rất khó để sai phạm.

Rất khó để lọt những lóng gỗ lậu!

Thế nhưng bọn Đáo lại vẫn cứ “tương kế tự kế” mà đối phó. Xứ rừng mơ hồ mông lung trăm chước ngàn phương…

Ở Trạm cửa rừng có một bản phô tô lý lịch gỗ. Nguyên tắc kiểm tra tại cửa rừng phải xem xét từng lóng, phải “khai tử” từng lóng gỗ. Nếu kiểm tra thừa, số gỗ ngoài sổ sách sẽ bị giữ lại. Lúc ấy, phải tìm cách chi tiền mới đi lọt.

Đường chở gỗ luôn có sẵn trong thiết kế khai thác. Thế nhưng với thế lực của mình, bọn Đáo lấy đủ lý do để xin mở đường tránh như dốc đèo, đường xấu, cự ly không hợp lý… tìm cách lách các trạm cửa rừng, trạm gác biên phòng…

Trong khâu thiết kế bài cây, Đáo cũng nghiên cứu ra nhiều cách lách luật.

Chỉ tiêu cho khai thác 100 mét khối gỗ trên một năm. Điều tra thiết kế được cộng trừ 5%. Lúc khai thác hắn sẽ tận dụng lấy cho bằng được số lượng gỗ tối đa.

Khi chặt cây trên thực địa, lại có mánh lới làm việc với thiết kế, đóng búa bài cây gồm những cây gần giống nhau về chủng loại đường kính… với số lượng gấp đôi, rồi chia thành hai lần đi.

Ngoài ra trên địa bàn huyện bọn Đáo lại xin lập xưởng cưa. Ra gỗ thành khí ngay tại huyện để làm mất dấu búa, phi tang nhập nhằng nguồn gốc. Lý lịch đóng búa Kiểm lâm thường chia làm hai phần: 50% xuất bán gỗ tròn, 50% nhập xưởng xẻ. Rất khó xác minh nguồn gốc gỗ thực. Khi trích lý lịch Kiểm lâm sẽ xác nhận có nhập, có xuất. Lợi dụng tỷ lệ thành khí ảo, một giấy xuất kho có thể đi hai ba lần, khối lượng gỗ vì vậy được tăng lên gấp mấy so với hồ sơ giấy tờ. Kỹ càng nữa thì cho máy cạp móc luôn gốc cây gỗ bị cắt lậu để đốt phi tang, coi như xong.

Gỗ thành một chiến trường âm thầm mà nóng bỏng.

Không như tư tưởng trong veo tinh khiết ban đầu của ông Quyết.

Khi đã dày dạn con đường làm ăn, bọn Đáo mở mang nghề nghiệp, kiêm luôn thầu khoán xây dựng cơ bản theo phương châm đổi gỗ lấy cơ sở hạ tầng. Một mũi tên trúng mấy đích. Trong điều kiện dân vùng rừng sâu thiếu cơ sở hạ tầng nhưng quá nhiều rừng gỗ quý, họ lại quá ất ơ về khâu tính toán, nhất là những việc khó như xây dựng cơ bản đầy con số rối rắm.

Các xã vùng xa đơn giản được hứa sẽ làm cho cái trụ sở, chỉ với điều kiện họ xin được cái giấy khai thác 100 khối gỗ. Nghe vậy ai cũng mừng, vì công việc quá đơn giản mà bỗng chốc có được cơ sở nhà cửa tốt đẹp bền chắc. Đổi lại những công trình ấy, trên thực tế có người bảo rừng mất đến hàng mấy trăm khối gỗ.

Con đường làm ăn của Đáo và Đề rất êm xuôi nhịp nhàng.

Kín đáo và hợp lẽ.

Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương 5. Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

Chú thích 9: Trong khai thác gỗ, theo quy trình có các khâu bài cây, dùng búa của cơ quan quản lý ngành cấp tỉnh giao cho bên tư vấn thiết kế đóng vào gốc cây đã lựa chọn được chặt hạ (có dấu ở thân gỗ và dấu lưu gốc), búa kiểm lâm đóng vào 2 đầu lóng gỗ tròn ở bãi 1.

Chú thích 10: Việc đóng búa khai thác vào thân cây và gốc cây gỗ rừng được xác định là đủ tiêu chuẩn khai thác, sẽ cho phép chặt hạ.

Hết chương 5.