Category: Uncategorized

  • TTS feed content

    SỰ TÍCH CỰC ĐỘC HẠI: KHI “LUÔN LUÔN VUI VẺ” TRỞ THÀNH GÁNH NẶNG Trong một thế giới không ngừng khuyến khích sự lạc quan, câu nói “Hãy tích cực lên!” nghe qua có vẻ như một lời động viên vô hại. Nhưng khi bạn buồn và vẫn bị buộc phải mỉm cười, khi bạn tổn thương mà vẫn phải nói “”Không sao đâu””, thì chính sự tích cực ấy bắt đầu trở thành một chiếc mặt nạ nặng nề: Sự tích cực độc hại (Toxic Positivity). Sự tích cực độc hại là khi cảm xúc tiêu cực vốn rất con người bị phủ nhận, bị xem là yếu đuối, và bị thay thế bằng một vỏ bọc “lúc nào cũng phải vui”. Đằng sau những câu nói tưởng chừng vô hại như “”Mọi chuyện rồi sẽ ổn””, “”Phải nghĩ tích cực lên chứ!”” là một sự chối bỏ cảm xúc thật khiến người nghe cảm thấy cô đơn, xấu hổ vì chính cảm xúc của mình, và tệ hơn cả là… không được phép đau buồn. Theo tâm lý học, việc cố tình phủ nhận những cảm xúc tiêu cực có thể khiến chúng bị dồn nén sâu hơn và quay trở lại dưới dạng lo âu, trầm cảm, hoặc thậm chí là những cơn tức giận vô cớ. Cảm xúc không được “cảm” thì không thể lành. Và thế là, trong một xã hội cổ vũ nụ cười mọi lúc mọi nơi, ta bắt đầu học cách… diễn. Diễn một cuộc sống hạnh phúc, diễn một bản thân mạnh mẽ, diễn đến khi chính ta không còn dám thừa nhận rằng mình đang đau. Chữa lành không phải là luôn luôn vui vẻ. Mà là dám đối diện với những nỗi buồn, cho phép bản thân mệt, sai, tổn thương và yếu đuối như một con người thật sự. Vì vậy, thay vì nói với ai đó “Cố lên”, hãy hỏi họ “Bạn có muốn chia sẻ không?”. Và thay vì bắt mình phải vui, hãy nói: “Hôm nay mình buồn. Vậy cũng được.”

  • TTS feed content

    DÂN CHẠY LỤT, QUAN CHẠY CHỌT: BI KỊCH “”VỠ ĐÊ”” ĐÂU CHỈ VÌ NƯỚC LŨ DÂN. “Thấy cả bố lẫn mẹ đều có ý chịu mình, Kim Dung lại nói: – Con ước rằng có lụt thì lụt cho sớm! Ông huyện làm như không nghe thấy, đưa mắt nói với vợ: – Lo lắm, mợ ạ. Mỗi lần nước lên một ít thì lại một lần nghiệm thấy rằng đê đắp phần nhiều bằng cát chứ không phải bằng đất. Cái bọn thầu đê láo thật! Chuyến này mà vỡ thì rồi nhiều người khổ. Bà huyện chép miệng: – Kinh tế thế này mà lại còn vỡ đường nữa thì dân quê ắt rồi trộm cướp tứ tung. Ông chồng ra vẻ bực mình mà rằng: – Khi tôi nói nhiều người khổ không phải là tôi nói dân quê mà là tôi nói hạng quan lại như tôi! Nếu mình có gan thì không kể, nhưng mình lại không có gan, ấy khổ là vì thế! Chứ không thì giàu! Vô số người sẽ giàu về dịp này! Mình không ăn thì mình dại!” – Trích từ tác phẩm Vở Đê của Vũ Trọng Phụng – ————————- Đoạn đối thoại trên, dưới ngòi bút sắc như dao của Vũ Trọng Phụng, phơi bày một cách trần trụi và đầy chua chát sự mục nát và giả dối trong bộ máy quan lại thời bấy giờ. Ông huyện, với vẻ ngoài lo lắng, ban đầu “”lo lắm”” khi đê “”đắp phần nhiều bằng cát chứ không phải bằng đất””, và buông lời than thở về “”bọn thầu đê láo””. Ngỡ tưởng đây là chút lương tri sót lại của kẻ làm quan, nhưng không, đó chỉ là màn kịch vụng về. Thói đạo đức giả của ông ta bị lột trần ngay lập tức khi bà huyện bày tỏ nỗi lo “”dân quê ắt rồi trộm cướp tứ tung”” nếu đê vỡ. Lúc này, ông huyện mới lộ rõ bản chất ghê tởm: “”Khi tôi nói nhiều người khổ không phải là tôi nói dân quê mà là tôi nói hạng quan lại như tôi!””. Lời nói ấy như một cái tát thẳng vào lương tâm, công khai thừa nhận sự vô cảm đến tột cùng trước sinh mạng dân lành. Nỗi lo của ông ta không phải cho muôn dân mà là cho chính túi tiền của giới quan lại, sợ bỏ lỡ cơ hội “”kiếm chác””. Sự trơ trẽn lên đến đỉnh điểm khi ông huyện không ngần ngại khẳng định vỡ đê là “”cơ hội”” để “”vô số người sẽ giàu””. Thậm chí, ông ta còn tiếc rẻ chính mình và vợ “”không có gan”” để “”ăn”” những món lợi khổng lồ từ xương máu đồng bào. Đó là sự châm biếm xót xa đối với một tầng lớp cai trị đã hoàn toàn suy đồi đạo đức, tham lam, ích kỷ đến mức công khai biến thiên tai thành dịp để vơ vét của cải. Vũ Trọng Phụng đã dùng chính lời thoại của nhân vật để vẽ nên một bức chân dung kinh tởm về quan lại cũ: một lũ người không chỉ bất tài, vô trách nhiệm mà còn biến chất, táng tận lương tâm. Thảm họa của dân chúng lại chính là “”lộc trời”” đối với chúng. Đoạn trích này là lời tố cáo đanh thép, khắc nghiệt, vẫn còn nguyên giá trị châm biếm sâu cay về sự mục ruỗng của quyền lực khi không có sự kiểm soát.

  • TTS feed content

    KHÔNG AI TỰ NHÂN LÀ TRÍ TUỆ MÀ ĐI TRANH CẢI VỚI KẺ NGỐC Xưa nay, kẻ ngốc không sợ lý lẽ, chỉ sợ im lặng. Vì sao? Bởi kẻ ngốc từ chối hiểu lí lẻ. Nên tranh luận với kẻ ngốc, tức là tự đặt mình vào vũng bùn nơi lý trí không có trọng lượng, nơi tiếng nói không dùng để kết nối mà chỉ để hơn thua. Và ngay khi bạn bước vào cuộc chiến đó, bạn đã thua. Giống như Lão Tử từng nói: “Biết người là trí, biết mình là sáng. Thắng người là có lực, thắng mình mới là cường.” Sự ngu ngốc có một đặc điểm: không biết mình ngu. Với kẻ ngốc, lý lẽ là vô nghĩa. Bạn càng nói, họ càng chống chế. Bạn càng đúng, họ càng cay cú. Và sau cùng, bạn mất thời gian còn họ thì vui vẻ vì đã “chiến thắng”. Thế nên người xưa dạy: “Tranh luận với kẻ ngu, người ngoài nhìn vào không phân biệt được ai là ai.” Truyện kể rằng, có lần, Trang Tử đi ngang qua một cánh đồng, gặp lão nông đang dùng chiếc bình để múc nước từng gáo một. Trang Tử khuyên ông dùng hệ thống đòn bẩy để dẫn nước nhanh hơn. Lão nông nổi giận, mắng Trang Tử là lười biếng và “”bày trò hỏng đạo lý cổ truyền””. Trang Tử chỉ cười rồi lặng lẽ rời đi. Ông hiểu: đừng bao giờ gieo tri thức trên mảnh đất không chịu nảy mầm. Khổng Tử dạy: “Người biết thì không nói nhiều, người nói nhiều thì chưa chắc đã biết.” Lão Tử lại nhắc: “Không tranh là từ, không nói là trí, không cần thắng mà tự nhiên thắng.” 🍃 Vậy khi gặp kẻ ngốc, ta nên làm gì? – Không tranh. – Không giận. – Không chứng minh. – Không hạ mình. Hãy rời đi với một nụ cười tĩnh lặng. Hãy để thời gian và kết quả trả lời thay bạn. Trí tuệ không nằm ở việc hạ bệ người khác, mà ở việc giữ được khí chất của mình trong những cuộc đối thoại rỗng tuếch. Bạn đã bao giờ mất thời gian vì một cuộc tranh luận vô nghĩa chưa?

  • TTS feed content

    “Hồi đó ngoại còn trẻ lắm” Hồi đó, ngoại còn trẻ lắm. Tóc vẫn đen nhánh như mây trời tháng tám, mắt sáng, dáng người nhỏ nhưng nhanh nhẹn và khéo léo lạ kỳ. Ngoại là người phụ nữ mà ký ức tôi chẳng bao giờ có thể quên, dù chỉ là một cái vuốt tóc nhẹ tay hay tiếng gọi nhỏ từ bếp: “Vào ăn cơm nghe con!” Tôi lớn lên trong căn nhà ba gian lợp ngói đỏ giữa một vùng quê nghèo, nơi sáng ra gà gáy rộn vườn, chiều về ráng nắng rơi vàng đầy sân đất. Mọi thứ đều cũ kỹ và nghèo khó, nhưng tôi chưa từng thấy trái tim mình thiếu thốn — có ngoại mà. Ngoại là người thay mẹ nuôi tôi khôn lớn, là người luôn xuất hiện phía sau mọi nỗi đau của tôi, lặng lẽ và bền bỉ như rễ cây ăn sâu vào đất. Bà tớ nói: bếp đun sôi lửa chín khói từ ống tan ra mái tranh vừa đan kín góc bếp quen có bà con đi qua trăm bể mơ một triệu mùa xuân cuối cùng nơi muốn đến lại là nơi đã từng ước gì con không lớn ông bà cũng chẳng già nỗi nhớ này đủ lớn đưa con về hôm qua… 🌼Trích “Trốn lên mái nhà để khóc”, một quyển sách của Lam & Tớ và bà trích cuốn sách sắp ra mắt. Lam & Tớ và bà Tôi viết bài này để trở về — với căn bếp khói cay xè, với tiếng rao bánh khúc đầu ngõ, với hình ảnh một người phụ nữ gầy gò nhưng luôn ôm tôi vào lòng như thế giới cuối cùng sắp sụp đổ. Tôi viết — để chữa lành. Không phải chỉ cho mình, mà cho cả những ai đã từng có một người bà, người ngoại, người đã đi qua những năm tháng gian khó mà vẫn giữ trọn yêu thương. CHƯƠNG I: NGOẠI CỦA NHỮNG BUỔI SÁNG SỚM Mỗi sớm mai khi tôi còn vùi mình trong chăn mỏng, ngoại đã dậy từ lâu. Ngoại không cần đồng hồ báo thức, chẳng cần chuông reo. Tiếng gà gáy là đủ để người phụ nữ ấy quàng khăn, xỏ chân vào đôi dép cao su cũ mèm, bước ra sân nhóm bếp. Mùi củi cháy thơm nồng, khói cay mắt len qua kẽ lá bồ đề già, bay quanh căn bếp nhỏ. Những buổi sáng có bánh cuốn tráng tay, có xôi nếp đậu xanh thơm lừng, có cháo trắng ăn cùng dưa cải muối, tôi biết hôm đó nhà có gạo, có tiền mẹ gửi về. Còn những ngày khác, ngoại sẽ cắt đôi củ khoai lang, chia đều cho tôi và hai đứa em, dặn: “Nhai kỹ, bụng no lâu.” Tôi từng không hiểu vì sao ngoại không ăn. Giờ lớn rồi, tôi mới biết: có người lớn lên nhờ bữa ăn đủ đầy, còn tôi lớn lên nhờ những nhường nhịn lặng lẽ. CHƯƠNG II: NGOẠI CỦA NHỮNG TRƯA NẮNG GẮT Buổi trưa quê nghèo không tiếng xe, chỉ có tiếng ve rền dưới gốc phượng. Tôi nằm ngủ trên chiếc phản gỗ mát lạnh, bên chiếc quạt mo ngoại làm từ những tàu lá cọ. Tay ngoại phe phẩy, miệng khe khẽ kể chuyện cổ tích. Bà kể về Tấm – Cám, về người con trai vác rìu chẻ đôi mặt trời, về cô gái mồ côi hóa chim bay đi giữa hoàng hôn. Đôi khi, ngoại chẳng kể bằng lời – ngoại kể bằng nhịp quạt, bằng tiếng thở dài nhẹ như gió. Có lần tôi sốt cao giữa mùa hè, người mê man. Ngoại ngồi cả đêm bên tôi, đắp khăn, vắt thuốc, thắp hương xin tổ tiên cho tôi qua khỏi. Bà bảo: “Cháu mà có chuyện gì, ngoại sống không nổi.” Câu ấy, như nhát dao khứa vào lòng đứa trẻ non nớt. Tôi chẳng nói gì, chỉ quay mặt vào vách, để nước mắt mình không chạm vào trái tim bà. CHƯƠNG III: NGOẠI CỦA NHỮNG CHIỀU MƯA Quê tôi hay có những cơn mưa bất chợt. Mưa tới nhanh như nỗi buồn trẻ con. Ngoại hay ngồi bên cửa, đan len hoặc may lại áo cũ. Chiếc áo học trò của tôi, rách gấu, sờn vai, nhờ tay ngoại mà sống thêm một mùa. Chiều nào mưa lâu, bà lại nhóm bếp nướng ngô, luộc sắn, chép miệng bảo: “Mưa mà, ăn cho ấm bụng.” Nhưng có những cơn mưa không thể sưởi ấm bằng bếp củi. Mưa khi cha tôi bỏ đi. Mưa khi mẹ gửi thư từ miền Nam về, nói chưa thể về ăn Tết. Ngoại ngồi bên cửa, tay run nhẹ. Tôi hỏi: “Ngoại có buồn không?” Bà chỉ cười, bảo: “Buồn cũng phải sống chứ con.” Tôi ôm lấy lưng bà. Lần đầu tiên tôi thấy ngoại nhỏ bé đến vậy — nhỏ hơn cả nỗi buồn mà tôi chưa đủ tuổi hiểu tên gọi. CHƯƠNG IV: NGOẠI CỦA NHỮNG TỐI ĐÓI CƠM Tối nào ngoại cũng đợi tôi học bài xong mới đi ngủ. Tôi học trên chiếc bàn gỗ cũ, ngọn đèn dầu khói bám đen mép sách. Ngoại hay bảo: “Con học đi, ngoại không biết chữ, nhưng ngoại tin con biết đường.” Có lần tôi làm sai bài toán, tức quá òa khóc. Ngoại ngồi xuống, nắm tay tôi, bảo: “Không sao, làm lại. Cái gì làm lại được là còn may đó con.” Tôi từng sợ cái đói. Sợ những bữa cơm chan nước mắm. Sợ cái nhìn thương hại từ người lạ. Nhưng ngoại bảo: “Cái nghèo dạy con biết ơn. Cái khổ dạy con thương người.” Bà không học cao, nhưng bà nói điều mà sách vở chưa từng dạy tôi. Từ đó, tôi không còn sợ đói – chỉ sợ mình đánh mất lòng thương. CHƯƠNG V: KHI NGOẠI GIÀ ĐI, TÔI MỚI LỚN Ngoại già lúc nào, tôi không hay. Có thể là khi tôi vào đại học, mỗi lần về quê lại thấy bà gầy hơn, đi chậm hơn, hoặc không kể chuyện cổ tích nữa. Căn bếp bớt khói, tiếng ngoại gọi cơm cũng nhỏ dần. Tôi lén giấu trong balô một chiếc khăn tay bà thêu, đem lên thành phố – để những hôm mưa lạnh, chỉ cần cầm nó là tôi thấy quê nhà. Một hôm, con chẳng thấy bà. một hôm, con chẳng thấy bà ở nơi sân trước, vườn cà, luống rau ở trong góc bếp cũ màu chẳng còn nồi thịt kho tàu bà rim ở ngoài vườn rộn tiếng chim võng tre chẳng có bà lim dim ngồi ở trong mái vách, căn chồi cũng không còn mớ rế nồi bà đan. ở ngoài mương nước thênh thang đám kèo nèo cũng ngỡ ngàng: “bà đâu?” chiếc xuồng lá ở đầu cầu cũng thưa thớt nhớ, rầu trông dáng bà. – Trích cuốn sách sắp ra mắt – Lam &Tớ và bà Ngày ngoại mất, trời tuôn mưa. Nhưng trong tôi, có một cơn mưa đổ suốt tháng. Tôi về muộn một ngày, không kịp nắm tay bà lần cuối. Hối hận ấy, đến giờ vẫn không tan. Tôi ngồi trong căn bếp xưa, bát đũa đã rửa sạch, gió thổi qua vách liếp, nghe như tiếng ngoại gọi tôi đi ăn cơm. Nhưng tôi biết, bữa cơm ấy, vĩnh viễn không còn người ngồi đối diện. Hôm bà mất, mình không khóc. Giữa tiếng khóc thương của gia đình, mình là người duy nhất không rơi nước mắt. Mình lặng lẽ để ý đồng hồ, lặng lẽ để ý hơi ấm dần tan mất giữa lòng bàn tay, lặng lẽ để ý lồng ngực của bà phập phồng cho đến khi dần yếu ớt. Mười bốn giờ năm phút. Mình mất bà rồi. Mùi dầu cù là trên chiếc áo gối đã bay hơi, người ta đến thăm nhà và không còn hỏi về bà nữa, mâm cơm trên bàn đã vơi đi một chén từ bao giờ? Đôi khi, người ta sẽ không tìm thấy nước mắt ở trong những nỗi đau. Và người ta nghĩ rằng nỗi đau không ở nơi này. Nhưng sự thật là nỗi đau vẫn ở đó, chỉ có mình là kẻ đang lạc đường. “Tay không cầm được nắng Nhưng nắng sưởi bàn tay, Mây không nằm trong túi, Nhưng trong mắt con này Khi người thương rời mất, Tim con chợt nặng lòng, Vì từ nay nơi đó, Sẽ có họ bên trong.” – Trích cuốn sách sắp ra mắt Lam & Tớ và bà – PHẦN KẾT: VIẾT ĐỂ TRỞ VỀ, YÊU THƯƠNG VÀ CHỮA LÀNH Tôi viết lách để chữa lành này không để kể chuyện buồn, mà để kể chuyện thương. Bởi vì thương nhiều quá, nên nhớ. Nhớ nhiều quá, nên phải viết. Ngoại đã sống cả đời cho người khác. Tôi chỉ mong, ở đâu đó, ngoại thấy cháu gái mình đã lớn, đã biết sống tử tế, biết yêu thương, biết thắp lửa bếp nhà mỗi khi trời trở lạnh. Từ ngày ngoại mất, tôi vẫn giữ lời thưa mỗi khi trở về nhà như lúc thơ bé. Chỉ là thói quen đi tìm bóng hình ông bà trong khắp cửa nẻo trước sau, giờ đã được thay thế bằng việc thắp một nén nhang thơm, cúi đầu xá lạy trước bức ảnh ông bà trên chiếc tủ thờ nhà trước.” Tôi luôn có cảm giác rằng ông bà vẫn đang đáp lại tiếng thưa của tôi qua làn khói nhang trầm, qua tia nắng đâm xuyên từ tán cây già ông trồng trước cửa. Tôi sẽ đi ra vườn. Mỗi khi nhìn một cái cây, tôi sẽ nhớ một câu chuyện về nó, rồi dường như tôi nghe thấy tiếng ông đang kể chuyện bên tai mình, hệt những ngày đã xa rất xa. Thi thoảng, tôi sẽ bắt gặp những tổ chim treo lủng lẳng trên cành. Con chim nhỏ bên trên tròn mắt nhìn tôi. Nó có thể là một con chích bông nào đó từng gặp ông tôi, rồi nó sẽ kêu lên “chích chích” khi thấy tôi ngước nhìn. Và bỗng nhiên tôi có thể dịch được lời nó nói: “Bạn có một cái mũi thật giống ông của bạn!” Nó nhắc cho tôi nhớ rằng mỗi lúc soi gương, chỉ cần nhìn thấy chiếc mũi của mình, tôi có thể gặp được ông tôi, mọi lúc. Bạn thấy đó, tình yêu sẽ luôn có cách để ta gặp lại người ta thương một lần nữa. Ngoại ơi… lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại. Nếu có một lần được trở về, tôi muốn lại nghe câu ấy: “Vào ăn cơm nghe con!” Và những câu nói mà tôi vẫn nhớ trong trái tim nhỏ bé của tôi……. Ngoại ơi… Lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại? Tớ không dám nghĩ đến ngày ấy, vì chỉ cần tưởng tượng thôi, lòng tớ đã nhói lên như ai cào. Ngoại từng nói: “Chết có gì mà sợ, chỉ sợ sống mà không thương nhau thôi con ạ.” Nhưng ngoại ơi, tớ vẫn sợ. Sợ một buổi chiều, bếp nhà mình tắt lửa, sợ một sáng mùa đông, tiếng ngoại gọi tớ dậy học không còn nữa. Tớ viết bài này, cũng như viết một bức thư gửi về những ngày hai bà cháu mình còn ngồi nhặt rau trước hiên nhà, ngoại cười hiền, mái tóc điểm bạc lấp lánh nắng chiều. Ngoại biết không, tuổi thơ tớ, cả những nỗi buồn, những bữa cơm độn sắn, những đêm mưa nằm nghe tiếng gió rít qua mái tranh – tất cả đều trở thành đẹp lạ thường, vì trong đó có ngoại. Nếu một ngày nào đó ngoại không còn bên tớ nữa… tớ vẫn sẽ kể cho mọi người nghe về ngoại, về cái bếp rơm nhen lửa, về đôi bàn tay gầy gò nhưng ấm áp. Tớ sẽ viết thật nhiều, viết đến khi nào chữ nghĩa cũng mang hình dáng của ngoại – để người ta biết rằng, đã từng có một bà ngoại thương tớ bằng tất cả trái tim. Ngoại ơi, tớ hứa, tớ sẽ sống thật tốt, sống tử tế như ngoại từng dạy. Và dẫu mai này hai bà cháu không còn gặp nhau, ngoại vẫn sẽ ở đây, trong từng giọt mồ hôi của tớ, trong từng giấc mơ tuổi thơ mà tớ cất giữ. “Có một người, đi qua tuổi trẻ của tớ bằng đôi chân khập khiễng, nhưng để lại trong tớ một bầu trời vẹn nguyên tên gọi – ngoại.” #thuangoaiconmoive #tronlenmainhadekhoc #hoidongoaicontrelam #vietchualanh2025 #bookaschualanh2025 #chualanhtamhon #lamvatovaba #ngoai Cảm ơn vì sự lấp lánh tồn tại của bạn trên đời ✨️ – Lam lamxanhlam & Sương Mai và tớ

  • TTS feed content

    “Hồi đó ngoại còn trẻ lắm” Hồi đó, ngoại còn trẻ lắm. Tóc vẫn đen nhánh như mây trời tháng tám, mắt sáng, dáng người nhỏ nhưng nhanh nhẹn và khéo léo lạ kỳ. Ngoại là người phụ nữ mà ký ức tôi chẳng bao giờ có thể quên, dù chỉ là một cái vuốt tóc nhẹ tay hay tiếng gọi nhỏ từ bếp: “Vào ăn cơm nghe con!” Tôi lớn lên trong căn nhà ba gian lợp ngói đỏ giữa một vùng quê nghèo, nơi sáng ra gà gáy rộn vườn, chiều về ráng nắng rơi vàng đầy sân đất. Mọi thứ đều cũ kỹ và nghèo khó, nhưng tôi chưa từng thấy trái tim mình thiếu thốn — có ngoại mà. Ngoại là người thay mẹ nuôi tôi khôn lớn, là người luôn xuất hiện phía sau mọi nỗi đau của tôi, lặng lẽ và bền bỉ như rễ cây ăn sâu vào đất. Bà tớ nói: bếp đun sôi lửa chín khói từ ống tan ra mái tranh vừa đan kín góc bếp quen có bà con đi qua trăm bể mơ một triệu mùa xuân cuối cùng nơi muốn đến lại là nơi đã từng ước gì con không lớn ông bà cũng chẳng già nỗi nhớ này đủ lớn đưa con về hôm qua… 🌼Trích “Trốn lên mái nhà để khóc”, một quyển sách của Lam & Tớ và bà trích cuốn sách sắp ra mắt. Lam & Tớ và bà Tôi viết bài này để trở về — với căn bếp khói cay xè, với tiếng rao bánh khúc đầu ngõ, với hình ảnh một người phụ nữ gầy gò nhưng luôn ôm tôi vào lòng như thế giới cuối cùng sắp sụp đổ. Tôi viết — để chữa lành. Không phải chỉ cho mình, mà cho cả những ai đã từng có một người bà, người ngoại, người đã đi qua những năm tháng gian khó mà vẫn giữ trọn yêu thương. CHƯƠNG I: NGOẠI CỦA NHỮNG BUỔI SÁNG SỚM Mỗi sớm mai khi tôi còn vùi mình trong chăn mỏng, ngoại đã dậy từ lâu. Ngoại không cần đồng hồ báo thức, chẳng cần chuông reo. Tiếng gà gáy là đủ để người phụ nữ ấy quàng khăn, xỏ chân vào đôi dép cao su cũ mèm, bước ra sân nhóm bếp. Mùi củi cháy thơm nồng, khói cay mắt len qua kẽ lá bồ đề già, bay quanh căn bếp nhỏ. Những buổi sáng có bánh cuốn tráng tay, có xôi nếp đậu xanh thơm lừng, có cháo trắng ăn cùng dưa cải muối, tôi biết hôm đó nhà có gạo, có tiền mẹ gửi về. Còn những ngày khác, ngoại sẽ cắt đôi củ khoai lang, chia đều cho tôi và hai đứa em, dặn: “Nhai kỹ, bụng no lâu.” Tôi từng không hiểu vì sao ngoại không ăn. Giờ lớn rồi, tôi mới biết: có người lớn lên nhờ bữa ăn đủ đầy, còn tôi lớn lên nhờ những nhường nhịn lặng lẽ. CHƯƠNG II: NGOẠI CỦA NHỮNG TRƯA NẮNG GẮT Buổi trưa quê nghèo không tiếng xe, chỉ có tiếng ve rền dưới gốc phượng. Tôi nằm ngủ trên chiếc phản gỗ mát lạnh, bên chiếc quạt mo ngoại làm từ những tàu lá cọ. Tay ngoại phe phẩy, miệng khe khẽ kể chuyện cổ tích. Bà kể về Tấm – Cám, về người con trai vác rìu chẻ đôi mặt trời, về cô gái mồ côi hóa chim bay đi giữa hoàng hôn. Đôi khi, ngoại chẳng kể bằng lời – ngoại kể bằng nhịp quạt, bằng tiếng thở dài nhẹ như gió. Có lần tôi sốt cao giữa mùa hè, người mê man. Ngoại ngồi cả đêm bên tôi, đắp khăn, vắt thuốc, thắp hương xin tổ tiên cho tôi qua khỏi. Bà bảo: “Cháu mà có chuyện gì, ngoại sống không nổi.” Câu ấy, như nhát dao khứa vào lòng đứa trẻ non nớt. Tôi chẳng nói gì, chỉ quay mặt vào vách, để nước mắt mình không chạm vào trái tim bà. CHƯƠNG III: NGOẠI CỦA NHỮNG CHIỀU MƯA Quê tôi hay có những cơn mưa bất chợt. Mưa tới nhanh như nỗi buồn trẻ con. Ngoại hay ngồi bên cửa, đan len hoặc may lại áo cũ. Chiếc áo học trò của tôi, rách gấu, sờn vai, nhờ tay ngoại mà sống thêm một mùa. Chiều nào mưa lâu, bà lại nhóm bếp nướng ngô, luộc sắn, chép miệng bảo: “Mưa mà, ăn cho ấm bụng.” Nhưng có những cơn mưa không thể sưởi ấm bằng bếp củi. Mưa khi cha tôi bỏ đi. Mưa khi mẹ gửi thư từ miền Nam về, nói chưa thể về ăn Tết. Ngoại ngồi bên cửa, tay run nhẹ. Tôi hỏi: “Ngoại có buồn không?” Bà chỉ cười, bảo: “Buồn cũng phải sống chứ con.” Tôi ôm lấy lưng bà. Lần đầu tiên tôi thấy ngoại nhỏ bé đến vậy — nhỏ hơn cả nỗi buồn mà tôi chưa đủ tuổi hiểu tên gọi. CHƯƠNG IV: NGOẠI CỦA NHỮNG TỐI ĐÓI CƠM Tối nào ngoại cũng đợi tôi học bài xong mới đi ngủ. Tôi học trên chiếc bàn gỗ cũ, ngọn đèn dầu khói bám đen mép sách. Ngoại hay bảo: “Con học đi, ngoại không biết chữ, nhưng ngoại tin con biết đường.” Có lần tôi làm sai bài toán, tức quá òa khóc. Ngoại ngồi xuống, nắm tay tôi, bảo: “Không sao, làm lại. Cái gì làm lại được là còn may đó con.” Tôi từng sợ cái đói. Sợ những bữa cơm chan nước mắm. Sợ cái nhìn thương hại từ người lạ. Nhưng ngoại bảo: “Cái nghèo dạy con biết ơn. Cái khổ dạy con thương người.” Bà không học cao, nhưng bà nói điều mà sách vở chưa từng dạy tôi. Từ đó, tôi không còn sợ đói – chỉ sợ mình đánh mất lòng thương. CHƯƠNG V: KHI NGOẠI GIÀ ĐI, TÔI MỚI LỚN Ngoại già lúc nào, tôi không hay. Có thể là khi tôi vào đại học, mỗi lần về quê lại thấy bà gầy hơn, đi chậm hơn, hoặc không kể chuyện cổ tích nữa. Căn bếp bớt khói, tiếng ngoại gọi cơm cũng nhỏ dần. Tôi lén giấu trong balô một chiếc khăn tay bà thêu, đem lên thành phố – để những hôm mưa lạnh, chỉ cần cầm nó là tôi thấy quê nhà. Một hôm, con chẳng thấy bà. một hôm, con chẳng thấy bà ở nơi sân trước, vườn cà, luống rau ở trong góc bếp cũ màu chẳng còn nồi thịt kho tàu bà rim ở ngoài vườn rộn tiếng chim võng tre chẳng có bà lim dim ngồi ở trong mái vách, căn chồi cũng không còn mớ rế nồi bà đan. ở ngoài mương nước thênh thang đám kèo nèo cũng ngỡ ngàng: “bà đâu?” chiếc xuồng lá ở đầu cầu cũng thưa thớt nhớ, rầu trông dáng bà. – Trích cuốn sách sắp ra mắt – Lam &Tớ và bà Ngày ngoại mất, trời tuôn mưa. Nhưng trong tôi, có một cơn mưa đổ suốt tháng. Tôi về muộn một ngày, không kịp nắm tay bà lần cuối. Hối hận ấy, đến giờ vẫn không tan. Tôi ngồi trong căn bếp xưa, bát đũa đã rửa sạch, gió thổi qua vách liếp, nghe như tiếng ngoại gọi tôi đi ăn cơm. Nhưng tôi biết, bữa cơm ấy, vĩnh viễn không còn người ngồi đối diện. Hôm bà mất, mình không khóc. Giữa tiếng khóc thương của gia đình, mình là người duy nhất không rơi nước mắt. Mình lặng lẽ để ý đồng hồ, lặng lẽ để ý hơi ấm dần tan mất giữa lòng bàn tay, lặng lẽ để ý lồng ngực của bà phập phồng cho đến khi dần yếu ớt. Mười bốn giờ năm phút. Mình mất bà rồi. Mùi dầu cù là trên chiếc áo gối đã bay hơi, người ta đến thăm nhà và không còn hỏi về bà nữa, mâm cơm trên bàn đã vơi đi một chén từ bao giờ? Đôi khi, người ta sẽ không tìm thấy nước mắt ở trong những nỗi đau. Và người ta nghĩ rằng nỗi đau không ở nơi này. Nhưng sự thật là nỗi đau vẫn ở đó, chỉ có mình là kẻ đang lạc đường. “Tay không cầm được nắng Nhưng nắng sưởi bàn tay, Mây không nằm trong túi, Nhưng trong mắt con này Khi người thương rời mất, Tim con chợt nặng lòng, Vì từ nay nơi đó, Sẽ có họ bên trong.” – Trích cuốn sách sắp ra mắt Lam & Tớ và bà – PHẦN KẾT: VIẾT ĐỂ TRỞ VỀ, YÊU THƯƠNG VÀ CHỮA LÀNH Tôi viết lách để chữa lành này không để kể chuyện buồn, mà để kể chuyện thương. Bởi vì thương nhiều quá, nên nhớ. Nhớ nhiều quá, nên phải viết. Ngoại đã sống cả đời cho người khác. Tôi chỉ mong, ở đâu đó, ngoại thấy cháu gái mình đã lớn, đã biết sống tử tế, biết yêu thương, biết thắp lửa bếp nhà mỗi khi trời trở lạnh. Từ ngày ngoại mất, tôi vẫn giữ lời thưa mỗi khi trở về nhà như lúc thơ bé. Chỉ là thói quen đi tìm bóng hình ông bà trong khắp cửa nẻo trước sau, giờ đã được thay thế bằng việc thắp một nén nhang thơm, cúi đầu xá lạy trước bức ảnh ông bà trên chiếc tủ thờ nhà trước.” Tôi luôn có cảm giác rằng ông bà vẫn đang đáp lại tiếng thưa của tôi qua làn khói nhang trầm, qua tia nắng đâm xuyên từ tán cây già ông trồng trước cửa. Tôi sẽ đi ra vườn. Mỗi khi nhìn một cái cây, tôi sẽ nhớ một câu chuyện về nó, rồi dường như tôi nghe thấy tiếng ông đang kể chuyện bên tai mình, hệt những ngày đã xa rất xa. Thi thoảng, tôi sẽ bắt gặp những tổ chim treo lủng lẳng trên cành. Con chim nhỏ bên trên tròn mắt nhìn tôi. Nó có thể là một con chích bông nào đó từng gặp ông tôi, rồi nó sẽ kêu lên “chích chích” khi thấy tôi ngước nhìn. Và bỗng nhiên tôi có thể dịch được lời nó nói: “Bạn có một cái mũi thật giống ông của bạn!” Nó nhắc cho tôi nhớ rằng mỗi lúc soi gương, chỉ cần nhìn thấy chiếc mũi của mình, tôi có thể gặp được ông tôi, mọi lúc. Bạn thấy đó, tình yêu sẽ luôn có cách để ta gặp lại người ta thương một lần nữa. Ngoại ơi… lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại. Nếu có một lần được trở về, tôi muốn lại nghe câu ấy: “Vào ăn cơm nghe con!” Và những câu nói mà tôi vẫn nhớ trong trái tim nhỏ bé của tôi……. Ngoại ơi… Lỡ một mai nào đó hai bà cháu mình không còn gặp nhau nữa thì sao đây ngoại? Tớ không dám nghĩ đến ngày ấy, vì chỉ cần tưởng tượng thôi, lòng tớ đã nhói lên như ai cào. Ngoại từng nói: “Chết có gì mà sợ, chỉ sợ sống mà không thương nhau thôi con ạ.” Nhưng ngoại ơi, tớ vẫn sợ. Sợ một buổi chiều, bếp nhà mình tắt lửa, sợ một sáng mùa đông, tiếng ngoại gọi tớ dậy học không còn nữa. Tớ viết bài này, cũng như viết một bức thư gửi về những ngày hai bà cháu mình còn ngồi nhặt rau trước hiên nhà, ngoại cười hiền, mái tóc điểm bạc lấp lánh nắng chiều. Ngoại biết không, tuổi thơ tớ, cả những nỗi buồn, những bữa cơm độn sắn, những đêm mưa nằm nghe tiếng gió rít qua mái tranh – tất cả đều trở thành đẹp lạ thường, vì trong đó có ngoại. Nếu một ngày nào đó ngoại không còn bên tớ nữa… tớ vẫn sẽ kể cho mọi người nghe về ngoại, về cái bếp rơm nhen lửa, về đôi bàn tay gầy gò nhưng ấm áp. Tớ sẽ viết thật nhiều, viết đến khi nào chữ nghĩa cũng mang hình dáng của ngoại – để người ta biết rằng, đã từng có một bà ngoại thương tớ bằng tất cả trái tim. Ngoại ơi, tớ hứa, tớ sẽ sống thật tốt, sống tử tế như ngoại từng dạy. Và dẫu mai này hai bà cháu không còn gặp nhau, ngoại vẫn sẽ ở đây, trong từng giọt mồ hôi của tớ, trong từng giấc mơ tuổi thơ mà tớ cất giữ. “Có một người, đi qua tuổi trẻ của tớ bằng đôi chân khập khiễng, nhưng để lại trong tớ một bầu trời vẹn nguyên tên gọi – ngoại.” #thuangoaiconmoive #tronlenmainhadekhoc #hoidongoaicontrelam #vietchualanh2025 #bookaschualanh2025 #chualanhtamhon #lamvatovaba #ngoai Cảm ơn vì sự lấp lánh tồn tại của bạn trên đời ✨️ – Lam lamxanhlam & Sương Mai và tớ

  • TTS feed content

    NẾU PHẢI CHỌN MỘT NỖI ĐAU: BẠN SẼ CHỌN KỶ LUẬT HAY HỐI HẬN? “Chúng ta phải lựa chọn: nỗi đau của sự kỷ luật hoặc nỗi đau của sự hối hận.” – Jim Rohn Chẳng ai muốn dậy sớm, ăn uống lành mạnh, làm việc đều đặn hay từ chối cám dỗ mỗi ngày. Nhưng chúng ta cũng chẳng ai muốn nhìn lại cuộc đời mình rồi thở dài: “Giá như lúc đó mình cố thêm một chút…” Kỷ luật đau một lúc. Nhưng hối hận thì đau cả đời. Kỷ luật giúp bạn học xong bài, chạy xong vòng sân, tiết kiệm được một khoản, làm xong deadline. Còn hối hận chỉ đến khi bạn bị điểm thấp, đau lưng, hết tiền, hoặc mất cơ hội. Và tiếc nuối chẳng bao giờ sửa được sai. Thành công không cần thiên tài, chỉ cần người kiên trì thực hiện những điều nhỏ, lặp đi lặp lại. Bạn không cần thay đổi cả cuộc đời trong một ngày. Bạn chỉ cần: – Rèn bản thân làm việc mình biết là đúng, dù không thấy “thích” – Tránh xa những cám dỗ tạm thời để đầu tư cho những giá trị lâu dài – Và mỗi sáng, nhắc mình lý do vì sao bạn bắt đầu Thành công không đến từ cảm hứng nhất thời, mà từ kỷ luật hàng ngày.

  • TTS feed content

    Còn có chữ gì hơn cả yêu? Có chứ, trong tiếng Việt có một chữ dịu dàng hơn, bền bỉ hơn, sâu lắng hơn: chữ “thương”. Mẹ thương con lắm – như biển mênh mông, ôm vào lòng cả giông tố lẫn nắng mai. Ba thương con lắm – như ngọn núi trầm mặc, lặng lẽ chống chọi cùng gió mưa. Con thương ba mẹ – như dòng suối nhỏ, lặng thầm chảy qua rừng sâu mang theo nhựa sống. Em thương anh – như mùa xuân dịu dàng, vừa đủ nắng để ấm lòng, vừa đủ lạnh để nhớ nhung. Chữ “thương” là khi người ta đã đi qua “thích”, vượt qua “yêu”, rồi vẫn muốn ở lại không vì cuồng si, mà vì bình yên. Thích, yêu, rồi mới thương nhiều đến thế. “Thương” là một thứ tình cảm không lạ lẫm như đôi má thiếu nữ ửng hồng khi vừa mới “thích” ai đó, cũng chẳng ồn ào, mãnh liệt như sóng cuộn như “yêu”. Thương chỉ còn lại sự bình yên và dịu dàng nhưng đủ để giữ lấy nhau. Yêu có thể là khởi đầu, Nhưng thương mới là thứ ta muốn giữ đến cuối cùng. Tiếng Việt đơn giản mà sâu sắc vậy đó, một chữ “thương” là đủ giữ nhau cả đời.

  • TTS feed content

    NUỐI TIẾC CŨNG LÀ MỘT VẺ ĐẸP Các cô gái trẻ luôn cho rằng, cuộc đời không có nuối tiếc mới viên mãn, thế là họ dồn hết tâm sức để yêu, để sống, để hoài niệm về hết sai lầm này đến sai lầm khác, hối hận về hết lựa chọn này đến lựa chọn khác. Thế là kết quả luôn ngược lại, họ giằng xé trong niềm tiếc nuối vô hạn để rồi đau khổ một đời. Thực ra, cuộc sống đâu có viên mãn. Hơn nữa, nếu không có đau khổ để đối chiếu, chúng ta đâu có thể thưởng thức được vị ngọt hạnh phúc? Nếu bạn chỉ vì điều đó mà đắm mình trong đau khổ thì nuối tiếc sẽ chỉ có thể trở thành những gì chưa trọn vẹn trong đời, nhưng nếu bạn học được cách thả lòng và buông bỏ, thì tiếc nuối sẽ trở thành một vẻ đẹp khác, toả sáng lấp lánh trong tuổi xuân của bạn. – Trích từ sách Hãy yêu bằng lý trí –

  • TTS feed content

    HAI BỨC TRANH “”VỠ ĐÊ””: TIẾNG THÉT PHẪN NỘ VÀ BẢN TỐ CÁO XÃ HỘI Văn học hiện thực phê phán Việt Nam đầu thế kỷ XX đã để lại những dấu ấn sâu đậm về một thời kỳ đầy bi kịch. Trong đó, “”Sống chết mặc bay”” của Phạm Duy Tốn và “”Vỡ Đê”” của Vũ Trọng Phụng là hai áng văn chương kinh điển, cùng phơi bày nỗi thống khổ của người dân trước thiên tai và sự vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền. Tuy nhiên, nếu một tác phẩm là tiếng thét phẫn nộ trực diện, thì tác phẩm kia lại là bản tố cáo xã hội toàn diện, sâu sắc hơn. Điểm Tương Đồng: Nỗi Đau Chung Dưới Dòng Nước Lũ Cả hai tác phẩm đều lấy bối cảnh vỡ đê một thảm họa kinh hoàng lặp đi lặp lại trong lịch sử nông nghiệp Việt Nam làm trung tâm. Qua đó, chúng cùng khắc họa hình ảnh người dân lao động lam lũ, vật lộn trong bùn lầy, đối mặt với cái chết cận kề để giữ lấy sinh mạng và tài sản. Nỗi khốn khổ tột cùng của họ được đặt trong sự đối lập gay gắt với thái độ vô trách nhiệm, bàng quan của tầng lớp thống trị. Cả Phạm Duy Tốn và Vũ Trọng Phụng đều dùng ngòi bút sắc bén để lên án sự tàn nhẫn, tham lam của những kẻ nắm quyền, những kẻ coi sinh mạng dân đen như cỏ rác. Khác Biệt: Từ Tiếng Than Đến Bản Án Toàn Diện Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai tác phẩm lại nằm ở tầm vóc và chiều sâu phản ánh. “”Sống chết mặc bay”” của Phạm Duy Tốn, với tư cách là một truyện ngắn, tập trung vào một lát cắt điển hình, sắc nét. Tác phẩm tạo nên sự tương phản kịch tính giữa cảnh hộ đê “”ngàn cân treo sợi tóc”” và cảnh quan phụ mẫu ung dung đánh tổ tôm trong đình. Bút pháp của Phạm Duy Tốn trực diện, châm biếm gay gắt, nhằm thẳng vào thói vô trách nhiệm, hưởng lạc của một bộ phận quan lại phong kiến. Nó là một tiếng than, một lời tố cáo mạnh mẽ, nhưng gói gọn trong một tình huống cụ thể, mang tính biểu tượng cao. Trong khi đó, “”Vỡ Đê”” của Vũ Trọng Phụng là một tiểu thuyết với tham vọng lớn hơn nhiều. Vũ Trọng Phụng không chỉ dừng lại ở việc lên án quan lại mà còn mở rộng phạm vi phê phán ra toàn bộ xã hội. Ông đào sâu vào sự tha hóa đạo đức của nhiều tầng lớp, từ cường hào địa chủ đến cả những người trí thức như nhân vật Phú, người giằng xé giữa lý tưởng và thực tại, cuối cùng cũng trở nên “”thừa thãi”” và bất lực. Tác phẩm còn chạm đến vấn đề nữ quyền qua số phận những người phụ nữ bị đẩy vào bước đường cùng, và sự tương phản nghiệt ngã giữa làng quê và thành thị, nơi một bên chìm trong nước lũ, một bên chìm trong sự thối nát, vô cảm. Bút pháp của Vũ Trọng Phụng không chỉ châm biếm mà còn mang tính hiện thực trần trụi, đôi khi dữ dội, phơi bày những mảng tối sâu kín nhất của xã hội. Tóm lại, nếu “”Sống chết mặc bay”” là một nhát dao chí mạng vào sự vô trách nhiệm của quan lại, thì “”Vỡ Đê”” là một cuộc phẫu thuật toàn diện, mổ xẻ những ung nhọt của cả một xã hội. Cả hai tác phẩm, dù khác biệt về thể loại và chiều sâu, đều là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh của văn chương trong việc phản ánh hiện thực, thức tỉnh lương tri và tố cáo bất công. Chúng mãi là những viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam, nhắc nhở chúng ta về những bài học lịch sử và giá trị nhân văn không bao giờ cũ.

  • TTS feed content

    BIẾT ĐỦ LÀ TRÍ TUỆ, BIẾT DỪNG LẠI ĐÚNG LÚC LÀ BẢN LĨNH “Biết đủ thì không bị nhục, biết dừng thì không gặp nguy, có thể sống lâu bền.” — Lão Tử, Đạo Đức Kinh Lời dạy của Lão Tử, chỉ vỏn vẹn một câu, nhưng hàm chứa một đạo lý lớn về nhân sinh: giới hạn là cứu cánh, không phải rào cản. Trong một thời đại mà ai cũng được dạy phải “nhiều hơn”, “giỏi hơn”, “cao hơn”, thì tư tưởng “biết đủ”, “biết dừng” nghe có vẻ ngược dòng. Nhưng chính vì thế mà nó lại là minh triết, là phần trí tuệ dành cho những người thực sự sống tỉnh thức. Kẻ không biết đủ, thì dù có một núi vàng, vẫn khổ như người tay trắng. Người biết đủ, thì dù đang ngồi uống trà trong căn phòng nhỏ, lòng vẫn an nhiên như đứng giữa non xanh nước biếc. Tỷ phú Warren Buffett một trong những người giàu nhất thế giới, từng nói: “Nếu bạn không thể hài lòng với những gì mình có, bạn cũng sẽ không hạnh phúc khi có nhiều hơn.” Ông ở trong một căn nhà nhỏ mua từ năm 1958, vẫn ăn sáng ở tiệm fast-food gần nhà. Đối với Buffett, sự đủ đầy không nằm ở số dư tài khoản, mà nằm ở tâm thế không bị tài khoản chi phối. Rất nhiều bi kịch trong đời bắt đầu từ những bước chân “tiến thêm một chút nữa” dù lý trí đã cất tiếng báo động. Tào Tháo thời Tam Quốc từng ra lệnh giết cả nhà người đã cứu mình, chỉ vì sợ bị tiết lộ thân phận. Khi được hỏi vì sao, ông chỉ lạnh lùng nói: “Thà ta phụ người còn hơn để người phụ ta.” Một bước đi lạnh lùng, khôn ngoan nhưng lại không biết dừng. Cuối đời Tào Tháo sống trong cô lập, bị chính những người thân cận ngấm ngầm phản kháng. Ông được mọi người nể nhưng không ai thương. Sức mạnh không phải ở việc có thể tiến xa bao nhiêu, mà ở chỗ biết khi nào nên dừng lại để giữ trọn cái đang có. Trong Đạo Đức Kinh, Lão Tử nói thêm: “Đạo của Trời là bớt chỗ dư mà bổ chỗ thiếu. Đạo của người thì ngược lại.” Đạo của người luôn muốn lấy nhiều hơn, giành phần hơn, thắng tuyệt đối. Nhưng như con suối chảy xiết nó mạnh, nhưng không thể lâu. Chỉ có dòng nước đều đặn, biết chảy quanh co, mới đến được biển cả. Biết đủ không phải giới hạn khả năng, mà là giữ gìn khí lực để đi đường dài. Biết dừng không phải nhún nhường, mà là chừa lại con đường cho ngày mai.