Category: Uncategorized

  • TTS feed content

    “AI CHO TAO LƯƠNG THIỆN?” Tiếng thét của Chí Phèo vang lên trong đêm vắng không chỉ là lời cuối của một kiếp người, mà là lời buộc tội dành cho cả xã hội đã đẩy một con người vào chỗ không lối thoát. Đó không phải là một câu hỏi đòi hỏi câu trả lời. Mà là một tiếng khóc. Một tiếng khóc từ đáy cùng nhân tính. Chí Phèo từng là một người hiền lành, sống bằng lao động, không làm hại ai. Nhưng sau những tháng ngày trong tù, nơi quyền lực và tàn bạo là thứ ngôn ngữ duy nhất được hiểu, hắn trở về làng với gương mặt đầy sẹo, tay cầm chai rượu, miệng luôn chửi bới. Xã hội dán nhãn cho hắn là “kẻ mất nhân tính” và hắn buộc phải sống theo đúng cái nhãn đó, như một cách phản kháng. Theo tâm lý học xã hội, đây là hiện tượng “self-fulfilling prophecy” lời tiên đoán tự trở thành sự thật. Khi ai đó bị xem là hư hỏng, dù họ muốn thay đổi, xã hội cũng không cho họ cơ hội. Và thế là, họ dần trở thành đúng như điều người ta nghĩ. Thị Nở, người phụ nữ “xấu đến ma chê quỷ hờn”, lại chính là người đầu tiên nhìn Chí Phèo không qua lăng kính sợ hãi. Bát cháo hành của Thị như một lời mời quay về làm người. Lần đầu tiên, Chí nghe thấy tiếng chim hót, thấy trăng sáng. Lần đầu tiên, hắn muốn bỏ rượu. Hắn mơ đến một mái nhà. Một cuộc sống bình thường, tử tế. Đó không chỉ là tình yêu, mà là sự công nhận đầu tiên từ một con người khác, rằng Chí xứng đáng được sống như một con người. Hắn muốn quay lại với lương thiện nhưng xã hội chưa sẵn sàng tha thứ cho hắn. Chỉ một lời từ bà cô Thị Nở “Không thể lấy một thằng rạch mặt ăn vạ” là đủ để kéo sập toàn bộ hy vọng vừa mới nhen lên trong Chí. Hắn nhận ra, dù có cố gắng bao nhiêu, xã hội cũng sẽ không bao giờ nhìn hắn khác đi. Câu hỏi “Ai cho tao lương thiện?” vang lên trong một đêm định mệnh. Nó không hướng vào Thị. Mà hướng vào cả một xã hội nhỏ bé nhưng khắc nghiệt, đầy định kiến. Chí Phèo không chỉ kể câu chuyện về một con người bị tha hóa, mà là lời cảnh tỉnh rằng: nếu xã hội chỉ biết loại trừ, sẽ luôn có những Chí Phèo mới sinh ra. Và câu hỏi “Ai cho tao lương thiện?” vẫn cứ lởn vởn giữa đời sống hôm nay nơi người ta vẫn dán nhãn, phán xét, rồi ngoảnh mặt đi với những kẻ từng trượt ngã. Bởi đôi khi, làm người không khó. Cái khó là: được công nhận là một con người.

  • TTS feed content

    LÀM SAO ĐỂ NGƯỜI CÓ TÀI CAN TÂM TÌNH NGUYỆN LÀM VIỆC CHO MÌNH? Trong thời đại mà ai cũng nói về “thu hút nhân tài”, có bao nhiêu người thật sự hiểu cách dùng người? Người giỏi không thiếu, cái thiếu là chỗ xứng đáng để họ trao lòng trung thành. Tương truyền thời xưa có một vị vua muốn mua ngựa quý gọi là ngựa thiên lý, sẵn sàng trả ngàn vàng. Nhưng suốt một thời gian dài, vẫn không ai đem ngựa tới bán. Cuối cùng, có một vị đại thần đã nhận trách nhiệm đi mua ngựa, ông trả ngàn vàng… nhưng để mua một con ngựa đã chết. Quan cận thần vẫn mang xương ngựa về dâng vua. Vua nổi giận: “Ai cho phép ngươi dùng số vàng lớn như vậy để mua một bộ xương ngựa?” Đại thần đáp: “Một con thiên lý mã đã chết, cho dù đã mua mất 500 lượng vàng, huống hồ một con thiê lý mã sống? Người trong thiên hạ tất nhiên đều cho rằng bệ hạ có lòng thật sự muốn mua thiên lý mã, nhất định họ sẽ đem thiên lý mã đến cửa triều đình.” Quả nhiên, chưa đầy một năm, nhà vua đã mua được ba thiên lý mã. Thời Chiến Quốc, nước Yên nhỏ bé, thế yếu hơn các chư hầu. Nhưng Yên Chiêu Vương nuôi chí lớn, muốn chiêu mộ nhân tài để phục hưng đất nước. Ông tìm đến Quách Hòe, một mưu sĩ tầm trung, hỏi: “Ta muốn tìm người tài khắp thiên hạ để giúp giang sơn xã tắc, thu phục những đất đai đã mất, nên làm thế nào?” Quách Hòe không trả lời thẳng, mà kể lại tích “ngàn vàng mua xương ngựa”, rồi nói: “Ngày nay, nếu quả thật bệ hạ muốn cầu tìm người hiền là thầy dạy, vậy thì hãy xin bắt đầu từ tôi. Ngay cả đế Quách Hòe tôi mà cũng được nhà vua trọng dụng, huống hồ những người có tài năng hơn tôi? Nhất định họ sẽ từ nơi xa ngàn dặm vội vã kéo tới đây” Chiêu Vương nghe theo. Ông xây biệt phủ cho Quách Hòe, đãi như bậc hiền triết, khiến thiên hạ bàn tán. Không lâu sau, các kỳ nhân như Nhạc Nghị, Trâu Diễn, Điền Đan… đều tìm đến nước Yên. Bằng một hành động đúng người, đúng lúc, đúng tâm thế, Chiêu Vương đã đổi lấy cả một thời kỳ hưng thịnh. Muốn người giỏi làm cho mình, không thể chỉ hô khẩu hiệu. Phải khiến họ cảm thấy được trân trọng, được tin cậy, được cần đến.Hãy đãi người chưa giỏi bằng cái tâm, để người thật giỏi thấy mà tin. Hãy chi tiêu đúng vào niềm tin, thay vì chỉ tiêu tiền vào quảng cáo hào nhoáng. Và đừng chờ đến khi có “ngựa quý” mới chịu trả giá xứng đáng, biết đầu tư trước vào những điều chưa thấy, mới là tầm nhìn thật sự.

  • KHO BÁU – THÙNG RÁC

    KHO BÁU – THÙNG RÁC Ai cũng có một kho báu của riêng mình, vì bất kỳ ai cũng sẽ có ít nhiều một vài bí mật mà chỉ bản thân mình mới biết. Kể cả dù đó là điều tốt hay xấu, kể cả khi công khai điều đó có hoặc chả có ai bận tâm, hay chả khiến ai bị ảnh hưởng đi chăng nữa. Nhưng nếu cá nhân chỉ muốn một mình mình biết hoặc chả muốn nói với ai thì kho báu bí mật bắt đầu hình thành từ đó. Nó là kho báu, là tập tin, là tài liệu, là dữ liệu, ký ức, câu chuyện, hình ảnh,… bạn muốn gọi nó là gì thì đó cũng là những suy nghĩ về sự việc, về điều gì đó, chuyện gì đó bí mật mà chỉ mình bạn biết. Nhưng đó chỉ là bạn nghĩ vậy thôi. Bởi vì đôi khi có nhiều cái bạn tưởng người khác không biết nhưng sự thật có thể biến hoá mà. Do vậy nên kho báu có thể trở thành thùng rác bất cứ lúc nào. Ẩn sâu trong mỗi chúng ta đều có một thùng rác cho riêng mình. Nó có thể ở nhiều chế độ đa dạng. Công khai, công cộng hoặc bị khoá. Thùng rác ở đâu cũng có. Cả nghĩa đen và nghĩa bóng nhé! Và nó sinh ra thực sự có ý nghĩa gì? Vạn vật đều có tác dụng và ý nghĩa thực sự phụ thuộc vào cái nhìn và tư duy của mỗi người. Thùng rác là nơi để chứa đồ bỏ đi, những thứ vật chất không còn dùng được nữa hoặc không muốn dùng nữa. Đó có lẽ là điều đơn giản nhất chúng ta nghĩ đến định nghĩa của thùng rác. Thế này nhé! • Một món đồ từng được yêu thích, trân trọng. • Một thứ không còn hữu dụng nữa kể cả còn hạn hay hết hạn. • Món quà từ ai đó tặng. • Bức ảnh kỷ niệm. • Lá thư. • Tài liệu. • v..v.. Tất cả những gì mà con người cùng nhau hoặc tự mình tạo nên đều đi kèm theo cảm xúc của họ lúc ấy. Cảm xúc hạnh phúc, vui sướng, phấn khích, tự hào, hãnh diện, buồn, tủi thân, thất vọng, trống rỗng, chán nản… Cảm xúc nào cũng sẽ tạo ra một điều gì đó. Nó là trừu tượng hay hữu hình thì cũng đều được tạo nên từ cảm xúc và suy nghĩ. Đó là sự vận hành tự nhiên của mọi thứ trong cuộc sống. Và tất cả những điều này khi không còn cần đến nữa sẽ được bỏ vào thùng rác cũng bằng chính cảm xúc và suy nghĩ của thời điểm mới. Ai cũng thế. Nên ai cũng có thùng rác là vậy. Nhưng tại sao tôi lại nghĩ nó cũng là nơi chứa bí mật, là kho báu? Vì do cách nó được tạo ra. Nó từng là hạnh phúc, niềm hãnh diện, hi vọng, mồ hôi, nước mắt, sức lao động, thành quả… Có thể là công khai hoặc có thể là của riêng bạn với ai đó hoặc của mình bạn thôi. Và những điều đó chắc chắn được bạn trân quý, coi trọng, gìn giữ và bảo vệ. Vậy nó có phải là kho báu không? Rồi khi hết vui, giống như khi không thể dùng được nữa. Có thể vì hết hạn, mất giá trị. Hoặc bị phát hiện rồi ghen tị dẫn đến tranh dành, giật cướp và rơi hỏng, hoặc do chính bạn lơ là làm hỏng. Cả những vật chất lẫn tinh thần – tình cảm nhé! Đỉnh điểm để bị bỏ đi, vứt đi, bán đi hoặc miễn sao là không còn hiện diện ở bên bạn nữa là khi xuất hiện sự phẫn nộ, tuyệt vọng, thất vọng… Ví dụ tiếp nhé! • Bạn được tặng một món đồ từ có giá trị lớn đến nhỏ, kể cả vô giá (có tiền không mua được hoặc không cần tiền mà cũng mua được). Nó sẽ ở bên bạn bao lâu là tuỳ theo cảm xúc của bạn với người cho tặng bạn, đúng không? Nghĩ lại xem bạn có thứ gì như thế không? • Bạn tự mua cho mình một món đồ, một bộ quần áo hay cái túi, đôi giày, cái vòng, cái xe, cái điện thoại… Rồi đến khi không thích nữa, hết thấy đẹp, lỗi mốt, rộng quá, chật quá, bỗng dưng thấy xấu, thích cái khác hơn… Xong bạn sẽ làm gì? Bán, cho, vứt? – Thùng rác truyền thống tiêu thụ những thứ đó.- Và thường vứt vào thùng rác này rồi là một đi không trở lại. Hoặc phải đi bới rác ngay còn kịp. Chỗ rác thải này cần mất rất nhiều thời gian để phân huỷ trong môi trường sống, cái này chắc ai cũng rõ rồi. • Bạn làm được điều gì đó như tài liệu, phát minh, luận văn, bản thảo, ý tưởng… nhưng không được trân trọng, không được sử dụng vì vài lý do. Và bị xoá bởi ai đó hoặc chính bạn (Delete). • Những hình ảnh kỷ niệm, tin nhắn, hay về chủ đề nào đó được tạo ra và lưu lại. Nhưng khi không còn hữu dụng, thừa thãi, không còn cần nữa, không vui nữa sẽ bị xoá (Delete). – Thùng rác công nghệ sẽ tiêu thụ những thứ này.- Thời buổi này gần như tất cả đồ công nghệ đều có mục thùng rác. Còn lựa chọn Delete thì là luôn có rồi. Biểu tượng của nó là hình ảnh chiếc thùng rác rất dễ nhận diện. Nhưng thùng rác ấy sẽ lưu trữ lại theo cài đặt của mỗi người hoặc theo cài đặt cơ bản, thường là khoảng 30 ngày rồi mới xoá vĩnh viễn. Thùng rác này quá thoải mái để chúng ta thay đổi quyết định nếu không muốn bỏ nữa. Nếu muốn khôi phục thì ai cũng có cơ hội để làm vậy nếu không thay đổi cài đặt hoặc dọn thùng rác. Giờ cái tầm của ‘Thùng rác’ nó đa dạng và chuyên nghiệp dữ lắm. Tại sao phải có thùng rác. Tại sao những thùng rác công nghệ đó ngày lại càng có nhiều? Để sửa chữa sự hối hận đúng không? Để có thêm cơ hội lần nữa? Để bí mật, kho báu không bị chôn vùi? Để sáng tỏ điều gì đó?… Dù là lý do gì thì nó cũng luôn là thứ rất cần thiết. Nào thì thùng rác tài liệu, thư mục đã xoá; thùng rác tin nhắn đã xoá; thùng rác ảnh đã xoá..v..v.. Cái này sẽ là bí mật, nếu ai cần mà lần ra được thì tức là bí mật bị bật mí. Những thứ đã bị bỏ đi, xoá đi, vứt đi ít nhiều sẽ mang theo một bí mật. Bí mật!? Kho báu!? Thùng rác!? Ý tôi là vậy đó! Nhiều cái giá trị sẽ được định nghĩa bằng cảm xúc và thời điểm với môi trường của một cá nhân. Vậy nên dù bạn đã và đang hoặc sẽ có gì. Dù nó là kho báu hay là rác thì mọi thứ đến với mình đều sẽ có ý nghĩa. Và đến được thì sẽ đi được, giống như sinh ra thì cũng sẽ chết đi. Quy luật tự nhiên rồi. Và chính bạn mới là điều quan trọng nhất. Bởi bạn sẽ quyết định mọi thứ đến và đi hay ở lại như thế nào. Và từ khi sinh ra bạn sẽ luôn ở đó để làm vậy cho đến khi bạn chết đi. Nên mất công sống hãy tận hưởng và quý trọng chính bản thân mình. Bạn mới quyết định được giá trị của mình, bạn cũng quyết định giá trị của cả những điều xung quanh đến với cá nhân bạn nữa. Mỗi cá nhận đều có sức mạnh tuyệt đối với chính bản thân mình! • Bạn thích cái kẹo dứa, ăn nó bạn thấy vui. Tôi không thích vị dứa nên tôi không thấy vui khi ăn nó. • Bạn có xe máy và đi giỏi nên bạn thấy vui khi có nó là phương tiện phục vụ đủ cho công việc nhu cầu của bạn. Tôi chỉ biết đi xe đạp, vừa tập thể dục, vừa bảo vệ môi trường, cũng vì nơi làm việc và nhu cầu di chuyển của tôi không nhiều nên có xe đạp là tôi vui rồi. Nhưng bạn khác có ôtô vì nhà đông người và đi xa nên họ lại cần ôtô. Bạn khác nữa chỉ đi bộ vì chả có nhu cầu di chuyển nhiều nên họ chả tốn tiền mua phương tiện hay lo chỗ đỗ xe là họ vui rồi. Tôi thấy suy nghĩ là chìa khoá vạn năng. Song song với nó là cảm xúc. Kho báu và thùng rác dù nó được định nghĩa thế nào thì quan trọng là nó được sử dụng để làm gì, cất giữ điều gì, nó được tạo ra với ý nghĩa như thế nào. Một cái hộp có thể vừa để chứa những thứ quý giá đắt tiền hay món ăn ngon lành. Nhưng sau đó có thể thành cái hộp để rác ngay lập tức, hoặc có thể có mặt ở bãi rác ngay được. Khi quyết định tạo nên điều gì, lưu trữ như nào rồi bỏ đi ra sao thì hãy suy nghĩ trước khi làm nhé tôi ơi, bạn ơi! Nhiều cái mình có thể khôi phục được, nhưng có nhiều cái là đăng xuất, bốc hơi khỏi cuộc sống của mình mãi mãi luôn! [Kho báu – Thùng rác nói: “ Tớ luôn có mặt ở khắp mọi nơi, kể cả trong tâm trí bạn. Tớ có khả năng chứa đựng mọi thứ, không giới hạn. Tớ cũng có thể tiêu huỷ hết những thứ bạn để ở nơi tớ ngay lập tức hoặc theo một khoảng thời gian nhất định nào đó. Nhé! Tớ ở đây!”]

  • TTS feed content

    KHI NGOẠI HÓA THÀNH MÂY (Truyện ngắn – văn xuôi chữa lành) Tôi chưa bao giờ nghĩ đến ngày ngoại sẽ không còn. Ngoại tôi là kiểu người mà ai cũng nghĩ sẽ sống lâu thật lâu – bởi bà kiên cường, giản dị, và dịu dàng như một khúc dân ca. Ngoại hay ngồi ở bậu cửa, đôi tay lần chuỗi tràng hạt, đôi mắt đăm chiêu nhìn ra ngõ – nơi lũ trẻ trong xóm í ới gọi nhau những buổi trưa hè. Ngoại tôi không học cao, không giỏi công nghệ, chẳng biết gọi video hay dùng mạng xã hội. Nhưng ngoại biết nấu món cháo mà cả đời tôi không thể quên, biết nhìn tôi rồi đoán được trong lòng đang có chuyện gì, và biết thương tôi theo cái cách không ai khác trên đời có thể làm được. Tôi từng nghĩ, chỉ cần về nhà, sẽ luôn thấy ngoại ở đó – với mái tóc bạc như mây và giọng nói chậm rãi như mưa. Nhưng đời không bao giờ báo trước những điều ta sợ nhất. Rồi ngoại mất. Tôi nhớ như in buổi chiều hôm ấy, trời không mưa, cũng chẳng nắng, chỉ âm u và im lặng lạ thường. Tôi vừa về tới nhà thì căn bếp – nơi ngoại từng lật bánh xèo, giã tỏi, chắt nước rau – nay trống hoác và lạnh tanh. Cái mền bông ngoại thường đắp giờ xếp gọn lại. Cái gối ngoại ôm cũng đã được đem giặt. Tôi ngồi ở đầu giường ngoại, tay cầm cái radio cũ vẫn còn hát dở một bài vọng cổ. Tiếng ca như nghẹn lại, chẳng ai tắt mà cũng không ai còn đủ bình tĩnh để lắng nghe. Tôi không khóc. Không phải vì mạnh mẽ, mà vì chưa kịp tin. Trong đầu tôi cứ vang lên câu hỏi ngây ngô: “Ngoại thiệt sự… không còn nữa hả?” Những ngày sau đó, căn nhà như hụt mất một nhịp thở. Cái im lặng không chỉ là sự vắng mặt, mà là cả một thế giới không còn mùi dầu gió, không còn tiếng dép lê, không còn tiếng gọi: “Con ăn gì chưa để ngoại nấu?” Tôi đi học, về nhà, ăn cơm, rồi lặng lẽ trốn vào phòng. Không còn muốn trò chuyện, không còn muốn nghe ai hỏi han. Tôi tự thu mình lại như con nhím nhỏ – tổn thương và mỏi mệt. Có lần, tôi nghe một đứa bạn kể rằng: “Bà ngoại nó mất, nó mất luôn cả tuổi thơ.” Và giờ tôi hiểu, không phải là cường điệu. Tuổi thơ tôi – những buổi chiều ngoại chải tóc, những đêm nằm gác chân lên bụng ngoại mà ngủ – giờ chỉ còn lại trong trí nhớ. Một ngày, tôi vô tình lục được chiếc hộp thiếc cũ – nơi ngoại hay cất mấy món lặt vặt. Trong đó là cuốn sổ tay cũ kỹ, đầy những dòng chữ nghiêng nghiêng, lem nhem mực: “Ngày… nấu chè đậu đen cho con. Nó nói ngon, ngoại vui gần chết.” “Nó đi thi, sợ nó đói, ngoại nấu cơm sớm.” “Cầu trời, cho nó luôn bình an.” Tôi bàng hoàng nhận ra: ngoại không chỉ thương tôi bằng lời, mà thương bằng cả cuộc đời lặng thầm của bà. Và lần đầu tiên từ ngày ngoại mất, tôi khóc. Khóc đến nấc lên. Khóc như một đứa trẻ vừa đánh rơi điều quan trọng nhất trên đời. Tôi bắt đầu viết. Không phải để trở thành nhà văn, mà để kể chuyện với ngoại – như những ngày tôi còn nhỏ, vừa ăn cơm vừa líu lo kể chuyện trường lớp cho ngoại nghe. Tôi viết về tấm áo bông ngoại mặc mùa đông, về lần ngoại giấu tôi sau cánh cửa vì sợ tôi bị la, về bữa cơm chỉ có rau luộc mà ngon lạ lùng… Mỗi dòng chữ như là một sợi chỉ nối tôi với ngoại – âm thầm, dịu dàng và bền bỉ. Tôi viết đến khi những nhớ thương dịu xuống, đến khi tôi có thể kể tên ngoại mà không ứa nước mắt, đến khi nỗi đau trong tim bắt đầu có hình – là những kỷ niệm đẹp chứ không còn là khoảng trống. Tôi học cách sống lại. Không phải sống qua ngày, mà sống tử tế – như cách ngoại từng dạy tôi bằng chính cuộc đời của bà. Tôi bắt đầu quan tâm đến người bên cạnh nhiều hơn, cẩn thận với lời nói hơn, biết ơn từng bữa cơm nóng và từng tia nắng ban mai. Tôi hiểu rằng: yêu thương không cần phải nói lớn tiếng – chỉ cần có mặt, đủ lâu và đủ lặng, như ngoại từng làm. Giờ đây, mỗi lần nhìn lên trời, tôi lại nghĩ: “Ngoại đang ở đâu đó trên tầng mây, nhìn tôi, mỉm cười.” Tôi viết câu chuyện này không để kể một nỗi buồn, mà để giữ lại một tình thương. Ngoại tôi đã rời đi, nhưng không hề biến mất. Bà chỉ chọn một chỗ ngồi khác – là trong trái tim tôi, trong từng ký ức, và trong tất cả những điều tử tế tôi làm mỗi ngày. Tôi tin, ai rồi cũng sẽ mất một người mình thương tha thiết. Nhưng nếu ta học được cách gìn giữ yêu thương đó bằng lòng biết ơn và những điều đẹp đẽ, thì họ chưa từng đi xa. Và bạn – nếu cũng đang nhớ một người đã hóa thành mây – xin đừng buồn mãi. Trời rồi sẽ trong. Tim rồi sẽ dịu. Và ký ức, nếu đủ đẹp, sẽ mãi là điều không bao giờ mất. (Truyện ngắn – văn xuôi xuất bản. Dành tặng Ngoại. Dành cho mọi đứa cháu mang trong tim một bầu trời thương nhớ.) #vietchualanh #Khi_Ngoại_Hoá_Thành_Mây #Nguyễn_Phạm_Mỹ_Tâm

  • TTS feed content

    Tựa đề: Ước Mơ Từng Bị Giấu Dưới Gối Văn xuôi chữa lành – Dành tặng những giấc mơ từng bị ai đó nói là không thể. ⸻ Có một khoảng thời gian, mình tin rằng ước mơ là thứ xa xỉ. Không phải vì mình không có, mà vì mình từng giấu nó dưới gối, như một đứa trẻ sợ bị bắt gặp đang làm điều gì đó không đúng. Ngày nhỏ, mình muốn làm họa sĩ. Mình vẽ lên mọi thứ, cả vở toán, mặt bàn, cả áo trắng đồng phục. Ba mẹ hay mắng, thầy cô bảo mình không tập trung. “Mơ mộng hão huyền sẽ không giúp con sống nổi đâu!” – câu đó từng như một lưỡi dao dằn lên bức tranh mình đang tô dở. Thế là, mình bắt đầu giấu những ước mơ vào trong. Không vẽ nữa. Không nói nữa. Không tin nữa. Lên cấp ba, mình chọn theo ngành kinh tế. Vì nó “an toàn”. Vì nó “có tương lai”. Mọi người xung quanh đều gật gù: “Ừ, vậy mới được.” Nhưng lạ là, mình chẳng thấy được gì. Chỉ thấy trống rỗng. Đôi khi, nỗi buồn chẳng đến ào ạt như cơn bão, mà rỉ rả như nước mưa rơi qua mái dột – âm ỉ nhưng đủ làm lạnh cả trái tim. Mỗi lần mình bước qua tiệm sách, nhìn những bức tranh minh họa bìa truyện, tim lại đau nhẹ. Là kiểu đau của một người nhận ra mình đã để lạc mất chính mình ở đâu đó, mà không biết đường quay lại. Cho đến một ngày, mình mơ. Trong giấc mơ, là mình – ở tuổi mười, đang cười rạng rỡ, tô màu cầu vồng bằng bút sáp. Ánh mắt ấy, nét cười ấy, làm mình thức dậy trong nước mắt. Không phải vì buồn, mà vì… nhớ. Mình nhớ đứa trẻ đã từng vẽ, đã từng tin, và từng dám mơ. Và thế là, mình vẽ lại. Lén lút, rồi âm thầm. Rồi công khai. Rồi bán tranh đầu tiên. Rồi nhận được lá thư từ một bạn nhỏ viết: “Chị ơi, tranh chị giống ước mơ em ghê. Em cũng muốn vẽ như chị.” Tự nhiên, mình hiểu. Ước mơ không cần ồn ào. Nó chỉ cần một người lắng nghe và dám bắt đầu lại. Dù muộn. ⸻ Giờ đây, mình không còn giấu ước mơ dưới gối nữa. Mình treo nó trên tường. Trên áo. Trên bìa sách. Trên cả những ngày mưa xám – như một cái ô bé nhỏ che đủ niềm tin. Và mình ước… những ai từng gấp ước mơ lại, sẽ một lần dám mở ra. Nhẹ nhàng thôi. Không cần to tát. Vì giấc mơ, dù bé đến mấy, cũng xứng đáng được gọi bằng tên. ⸻ Nếu bạn cũng từng giấu Thật đó

  • Mất Mát Tuổi Thơ

    Sau mấy đêm trắng không ngủ, cả gia đình Khôi đều kiệt quệ. Ba Khôi, với khuôn mặt hốc hác, đôi mắt đỏ ngầu, được thông báo nghỉ làm ở xưởng gỗ. Mẹ Khôi thì được một chiếc xe jeep tới đón đi từ rất sớm, không ai nói cho Khôi biết mẹ đi đâu, chỉ thấy mẹ quay lại nhìn cậu một cái thật nhanh, ánh mắt đầy lo lắng. Cả một tuần sau đó, tiếng nổ vẫn không dứt, dù có lúc yếu hơn, lúc mạnh hơn, nhưng vẫn là một âm thanh thường trực, ám ảnh. Sinh hoạt của cả nhà Khôi bị đảo lộn hoàn toàn. Tiếng nổ liên hồi khiến giấc ngủ của Khôi chập chờn, đầy ác mộng. Những bữa cơm không còn ấm cúng như trước, vì tiếng ồn và sự căng thẳng khiến ai cũng mất đi cảm giác ngon miệng. Ba Khôi ở nhà, khuôn mặt luôn đăm chiêu, thỉnh thoảng lại nhìn ra phía hàng rào, nơi những tiếng nổ vẫn không ngừng. Cậu bé không còn đi nhặt vỏ đạn với Long và Bình nữa, vì khu vực đó giờ đây quá nguy hiểm, và cũng vì nỗi sợ hãi đã chiếm lấy tâm trí cậu. Mười ngày đêm ròng rã, tiếng nổ từ phía sau những hàng rào thép gai cao ngất dần vơi đi, chỉ còn lại những âm thanh thưa thớt, xa xăm như tiếng vọng của một cơn bão vừa đi qua. Cả khu xóm định cư ai nấy cũng khắc khoải, những khuôn mặt hốc hác, đôi mắt thâm quầng vì mất ngủ. Khôi cảm nhận rõ sự căng thẳng vẫn còn giăng mắc trong không khí, dù tiếng ồn đã giảm bớt. Trong những ngày đó, Khôi nhận ra nhiều căn lán xung quanh đã trống hoác. Một số gia đình đã lặng lẽ dọn đi, không biết là đi đâu, chỉ để lại những khoảng trống lạnh lẽo. Khu xóm định cư thưa người hẳn, những con hẻm nhỏ vốn dĩ đã vắng vẻ giờ càng thêm tiêu điều. Khôi không còn thấy bóng dáng Long và gia đình cậu ấy nữa. Long đã rời đi cùng ba mẹ từ lúc nào, không một lời từ biệt. Cảm giác cô đơn lại ập đến, Khôi nghĩ giờ chỉ còn lại một mình, không còn ai để cùng đi nhặt vỏ đạn. Những túi vỏ đạn cũ mà Khôi, Long và Bình đã cặm cụi nhặt được vẫn còn đó, chất đống trong góc lán, lấp lánh dưới ánh đèn dầu. Nhưng chúng không còn giá trị. Từ ngày tiếng nổ vang lên, bốt lính đã đóng cửa im ỉm. Không ai còn ra đó để đổi đồ ăn nữa. Khôi nhìn những vỏ đạn, một nỗi thất vọng sâu sắc. Những chiếc bánh quy, những viên kẹo ngọt, hay lon sữa đặc mà cậu từng mơ ước giờ đây chỉ còn là những ký ức xa vời, bị chôn vùi dưới gánh nặng của sự bất an và mất mát. Bình, cậu bạn hàng xóm với chiếc răng sún, vẫn còn ở lại. Nhưng cả hai cũng không đi nhặt vỏ đạn. Những ngày tháng lang thang tìm kiếm niềm vui nhỏ bé ấy đã kết thúc. Giờ đây, chúng chỉ ngồi thẫn thờ trong lán, đôi khi nhìn nhau không nói một lời, ánh mắt chất chứa nỗi lo lắng về tương lai, về những điều không ai có thể đoán trước. Cuộc sống ở khu định cư, dù không còn là trại tỵ nạn, vẫn là một vòng vây của sự bất định và những giới hạn vô hình. Một buổi chiều nọ, khi ánh nắng đã ngả vàng, Khôi và Bình đang ngồi trên thành giếng phía sau căn lán, nhìn xuống mặt nước trong veo phản chiếu hình ảnh vòm trời. Bên cạnh giếng, một cây vú sữa cổ thụ tỏa bóng mát rượi, che phủ cả một góc sân, tán lá xanh thẫm dày đặc tạo nên một không gian yên bình hiếm hoi giữa cái nắng gay gắt của Biên Hoà. Thỉnh thoảng, một cơn gió nhẹ thổi qua, mang theo hương đất ẩm và chút se lạnh từ lòng giếng, khiến Khôi cảm thấy dễ chịu đôi chút. Đang định rủ Bình chơi trò bắn bi bằng những viên sắt cậu nhặt được, bỗng Khôi nghe thấy tiếng cãi vã vọng ra từ căn lán của mình. Tiếng ba Khôi, rồi tiếng mẹ Khôi, ban đầu còn nhỏ, rồi mỗi lúc một to hơn, gay gắt hơn. Tim Khôi đập thình thịch, một cảm giác lo sợ len lỏi. Những trận cãi vã của ba mẹ không phải là hiếm kể từ khi tiếng nổ vang lên không dứt, nhưng lần này có vẻ khác. Cậu bé tò mò, đứng dậy rón rén tiến sát lại cánh cửa phụ bên hông nhà, hé mắt lén nhìn vào bên trong. Cảnh tượng đập vào mắt Khôi khiến cậu bé sững sờ. Ba Khôi đứng giữa nhà, khuôn mặt đỏ gay, từng đường gân xanh nổi rõ trên trán, ánh mắt đầy giận dữ và phẫn uất. Hai tay ba đang cầm một xấp chén sứ, chúng vốn là bộ chén duy nhất còn sót lại từ căn nhà cũ, được mẹ Khôi cất giữ cẩn thận như báu vật. Ba không nói một lời, chỉ gằn giọng, rồi đột ngột vung tay, dập mạnh xấp chén xuống giữa nền nhà. Tiếng “choảng!” giòn tan vang lên, những mảnh sứ trắng vỡ vụn văng tung tóe, như hàng ngàn mảnh vỡ găm vào tim Khôi. Mẹ Khôi, khuôn mặt tái nhợt, đôi mắt mở to hoảng loạn, đứng nép vào một góc nhà, thân hình run rẩy như chiếc lá trước gió. Bà im lặng, chỉ nhìn đống đổ vỡ, rồi lại nhìn ba Khôi, ánh mắt đầy sợ sệt và cam chịu. Tiếng chửi rủa của ba Khôi vẫn không dứt, những lời lẽ nặng nề mà Khôi không hiểu hết ý nghĩa, nhưng cảm nhận được sự tuyệt vọng, bất lực đang cuộn trào trong từng câu chữ đó. Ba quay người đi lại, nắm chặt tay thành nắm đấm, vẻ mặt ông đau khổ xen lẫn giận dữ. Khôi đứng lặng ở cửa, lồng ngực thắt lại. Cậu bé chưa từng thấy ba mình như vậy, chưa từng thấy mẹ mình sợ hãi đến thế. Nỗi sợ quen thuộc lại dâng lên, nhấn chìm cậu bé. Đúng lúc đó, tiếng phanh “kétt…” chói tai của một chiếc xe jeep vang lên ngay trước cửa lán. Khôi giật mình. Một chú mặc đồ quân phục, với khuôn mặt nghiêm nghị, nhanh chóng bước vào. Chú ấy không nói nhiều, chỉ đi thẳng đến chỗ mẹ Khôi, nắm lấy tay bà rồi nhanh chóng xách chiếc túi vải nhỏ của mẹ đang nằm dưới đất, nhẹ nhàng nhưng kiên quyết dìu mẹ lên xe jeep. Mẹ Khôi không chống cự, thân hình lảo đảo như người mất hồn, đôi chân dường như không còn sức lực để bước. Khôi đứng đó, nhìn theo không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Cậu bé chỉ thấy ánh mắt đẫm lệ của mẹ nhìn thẳng vào mình qua ô cửa kính xe jeep. Ánh mắt ấy đầy sự lo lắng, xót xa, và một nỗi đau không lời, như muốn nói điều gì đó mà Khôi không tài nào nắm bắt được. Cúi đầu buồn bã, Khôi chậm rãi quay trở lại chỗ Bình đang ngồi trên thành giếng. Cậu ngồi phịch xuống bên cạnh bạn, đôi mắt vô hồn nhìn vào mặt nước. Bình cũng im lặng, không hỏi han, ánh mắt thấu hiểu, chỉ khẽ đặt tay lên vai Khôi, một cử chỉ an ủi đơn giản nhưng đầy ấm áp, như muốn nói rằng cậu không đơn độc. Từ vị trí của hai cậu bé, khung cảnh khu xóm định cư dần thu nhỏ lại. Những căn lán gỗ xiêu vẹo, những con hẻm lầy lội, tất cả đều chìm trong ánh chiều tà u ám. Xa hơn nữa, những hàng rào thép gai cao ngất, chằng chịt lớp này đến lớp khác, trải dài như vô tận, bao bọc lấy toàn bộ khu vực, như một bức tường ngăn cách giữa thế giới nhỏ bé của họ và một thế giới rộng lớn, đầy rẫy những biến cố không ngừng. Tiếng xe quân sự vẫn âm ỉ từ phía xa, như nhịp đập không ngừng của một trái tim thép khổng lồ, nhắc nhở Khôi rằng, dù ở đâu, cậu bé vẫn đang sống trong một vòng vây của sự bất định và những giới hạn vô hình, không thể tự mình thoát ra.

  • Ấp Chiến Lược

    Khôi, Minh và Tú, ba đứa bạn thân, nhanh nhẹn ngồi xuống những nhánh rễ ấy, nơi bóng mát của tán lá rộng che phủ cả một khoảng sân. Khôi khéo léo tháo sợi dây thắt, mở chiếc túi vải đựng sách vở đã bạc màu, lấy đồ ăn mang theo bỏ ra ngoài. Hai củ khoai lang luộc đã nguội lạnh, đôi khi còn sượng, nhưng là thứ lót dạ quý giá trong những ngày đói kém. Tú cười tươi rói, chìa ra hai trái bắp luộc, một trái đã ăn dở từ sáng, hạt bắp xốp và nhạt vị. Minh thì ‘sang’ hơn cả, cậu ta cẩn thận mở chiếc cặp may bằng vải rằn ri, thò tay kéo gói cơm nắm bọc lá chuối với chút muối mè, món quà hiếm hoi giữa những bữa chạy ăn từng bữa. Cả ba đứa nhìn nhau, nụ cười hồn nhiên vẫn nở trên môi, rồi không chút ngần ngại chia sẻ đồ ăn cho nhau, tiếng nhai tóp tép hòa cùng tiếng trò chuyện râm ran, như cố gắng làm dịu đi cái bụng réo. Khi bữa ăn bắt đầu, cũng là lúc thầy giáo khom người bước ra từ dãy mái nhà lợp bằng tranh đã ngả màu thời gian, sạm đen vì nắng mưa và ẩm mốc. Đó là một dãy lớp học đơn sơ, được dựng lên từ những tấm ván gỗ ghép tạm bợ, nhiều chỗ đã mục ruỗng, với những vách tường thưng bằng tre nứa, và mái thì lợp bằng tranh dày cộp, cứ mỗi mùa mưa lại thấm dột loang lổ. Thầy đã phải cố gắng lắm mới huy động bà con trong ba ấp, mỗi người một tay, một viên đá vỡ, một bó tranh khô, một khúc gỗ cũ, cùng nhau dựng nên ngôi trường này giữa bủa vây của bom đạn và thiếu thốn. Từ những buổi chiều nắng gắt đến những đêm trăng mờ, tiếng cưa, tiếng đục, tiếng người lớn thầm thì động viên nhau dựng xây, biến ước mơ về con chữ thành hiện thực mong manh. Ngôi trường không chỉ là nơi học, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết kiên cường, của khát vọng vươn lên từ bùn lầy chiến tranh, một điểm tựa hiếm hoi bên ngoài Ấp chiến lược ngột ngạt. Thầy giáo, với chiếc áo sơ mi bạc màu và mái tóc đã điểm bạc, nhìn lũ học trò đang vui vẻ chia nhau bữa trưa đơn sơ, ánh mắt thầy ánh lên niềm vui xen lẫn sự mãn nguyện và cả chút lo âu về tương lai. Thầy Hoàng, thoáng nhìn về phía đám trẻ, rồi xách chiếc cặp đen bỏ lên giỏ chiếc xe đạp đã cũ, từ tốn đạp xe rời đi. Tú, miệng vừa nhai tóp tép, vừa nói: “Tụi mày nghe chuyện này chưa? Hôm qua bác tao nói bên khu rừng giáp với chỗ trồng cao su có ‘Việt Cộng’ đấy.” Minh tiếp lời, giọng hơi rụt rè: “Ừ, nghe ba tao cũng bảo là ‘Việt Cộng’ ghê lắm, có sáu tay với lại bắt cóc trẻ con ăn thịt đấy.” Khôi nheo mày, vẻ không tin: “Mẹ… tụi mày dọa tao à? Tao hay đi tắt qua rừng cao su có gặp đâu, toàn cô chú cạo mủ không mà.” Tú tròn mắt, rồi cười phá lên, văng cả hạt bắp ra ngoài: “Thằng này liều! Cái tội hay đi trễ có ngày ‘Việt Cộng’ ăn thịt nha con!” Minh cũng cười, rồi nói thêm: “Mày không tin nhưng ba tao dặn là đi đường ấp thôi chứ không được đi lung tung.” Khôi cười xòa, không nói gì thêm. Ăn xong, cả ba đi bộ về Ấp chiến lược theo con đường chính dưới cái nắng chói chang của trưa hè. Ba đứa trẻ vừa đi vừa cười nói, một tay đưa túi sách vở lên đầu che nắng, mắt chúng nheo lại. Bất chợt, một chiếc xe jeep nhà binh màu xanh ô liu, cũ kỹ và đầy vết trầy xước, lao nhanh qua trên con đường đất đỏ, bánh xe nghiến lên sỏi đá, bụi tung mù mịt như một đám mây vàng. Trên xe, mấy anh lính trẻ măng, da rám nắng, mặc quân phục bạc màu, ngồi chen chúc, tay lăm lăm khẩu súng. Cả ba đứa trẻ sáng mắt, hớn hở chạy theo, vừa chạy vừa la toáng, tiếng reo hò vỡ òa: “Chú ơi! Chú ơi!” Mấy anh lính trên xe, thấy lũ trẻ hồn nhiên, cười tươi lộ hàm răng trắng bóc, một người lính vẫy tay ra hiệu, rồi nhanh chóng vứt lại mấy mẩu socola và bánh khô từ trong túi áo xuống đất. Cả ba đứa trẻ không chút ngần ngại, nhanh chóng lao vào làn bụi còn mịt mờ, tranh nhau thứ quà vặt quý giá mà hiếm khi được ăn, bàn tay nhỏ bé vội vã nhặt lên những mẩu bánh dính đầy bụi đất nhưng vẫn thơm lừng. Dưới hàng cây giá tỵ ven đường chính vào ấp, bóng mát đổ dài như một tấm thảm xanh mời gọi, ba đứa trẻ ngồi quây quần, cẩn thận chia nhau những món quà vặt quý giá vừa ‘kiếm được’. Tú, miệng nhai chưa hết mẩu bánh khô, đã nhanh nhảu bóc toạc viên kẹo mới, đôi mắt lấp lánh vẻ háu ăn. Minh nhanh chóng với tay ngăn lại, giọng trêu chọc: “Ơ, cái thằng này ăn gian! Phải nhai hết mới được ăn tiếp chứ!” Tú cười khà khà, vẻ lém lỉnh: “Biết rồi!”, rồi miễn cưỡng bỏ chiếc kẹo xuống, nhưng ánh mắt vẫn không rời khỏi nó. Khôi, vẫn đang tập trung nhai thứ bánh khô tưởng chừng vô vị nhưng giờ lại thơm ngon lạ lùng, không thèm để ý đến cuộc tranh cãi nhỏ của hai đứa bạn. Trong đầu Khôi, hình ảnh bé Trang hàng xóm, với mái tóc tết bím và nụ cười tươi tắn, hiện lên rõ mồn một khi nhận lấy hai viên kẹo cậu lén giấu kỹ trong túi quần. Một nụ cười ấm áp, dịu dàng thoáng nở trên môi Khôi, như một tia nắng nhỏ xua đi cái oi ả của trưa hè. Tú lúc này, miệng vẫn còn lấm tấm vụn bánh, đột nhiên lên tiếng, ánh mắt lấp lánh vẻ lém lỉnh: “Chiều nay hai đứa mày đi chăn bò với tao đi! Nay tao dắt bò qua bên đám ông Khánh, sát Vườn Xoài đấy!” Nghe đến hai chữ ‘Vườn Xoài’, đôi mắt Khôi và Minh bỗng sáng rực lên, một tia hy vọng lóe qua gương mặt non nớt. Minh nhanh nhảu đáp lời, giọng pha chút hờn dỗi trêu chọc: “Đi chơi với bạn Tú là vui nhất rồi, cứ phải nhắc đến Vườn Xoài làm gì cho thèm!” Khôi tiếp lời, cười phá lên: “Đúng… đúng! Bạn bè là phải có nhau chứ, cần gì xoài!” Cả nhóm lại phá lên cười giòn tan, tiếng cười vang vọng giữa trưa hè. Đầu giờ chiều, dưới cái nắng vẫn còn chói chang, Khôi nheo mắt chạy nhanh ra chỗ cây me già nằm ngay giao lộ chính của hai con đường liên ấp. Cây me cổ thụ, với tán lá rộng xòe che mát cả một góc đường, thân cây sần sùi những vết thời gian, là điểm hẹn quen thuộc của lũ trẻ trong Ấp. Khôi đã thấy Minh đội chiếc nón tai bèo rằn ri, vành nón cụp xuống che gần hết khuôn mặt, đang tựa lưng vào gốc cây, dáng vẻ ung dung. Khôi nhanh chóng tiến lại, ánh mắt tò mò lập tức phát hiện ra một vật hình hộp sáng bóng Minh đeo bên hông. “Này, nay mày có đồ chơi mới à?” Khôi hớt hải hỏi, giọng pha chút ghen tị. Minh cười tươi, đưa hông ra khoe chiếc hộp: “À, đây là chiếc hộp đựng nước, mẹ tao nhặt được ở ruộng đấy. Gọi là…” Minh nheo mắt cố nhớ, rồi nói lắp bắp: “À, ‘ghi đông ghi điếc’ gì đấy!” Cậu ta còn khoe thêm: “Cả cái nón này nữa!” Khôi, với ánh mắt tò mò và ngưỡng mộ, nhanh chóng với tay xoa tới xoa lui chiếc ‘bi-đông’ bằng thiếc, bề mặt sáng bóng phản chiếu ánh nắng lấp lánh, như một món đồ quý giá mà cậu thoáng thấy mấy anh lính mang theo bên mình. “Mày sướng ghê! Cho tao uống miếng nước trong này xem có ngon không?” Khôi năn nỉ, ánh mắt đầy khao khát. Minh cau mày, giữ chặt chiếc hộp: “Thôi, để lát nữa đi, khi nào khát rồi uống.” Khôi không chịu, tiếp tục nài nỉ: “Thôi mà, tao uống thử một chút thôi!” Minh vẫn nhất quyết không chịu, rồi cả hai đứa trẻ, hồn nhiên như những chú chim non, đuổi nhau quanh gốc cây me già, tiếng cười đùa giòn tan vang vọng khắp ngã tư. Đúng lúc đó, Tú, với khuôn mặt nhăn nhó như khỉ, mồ hôi nhễ nhại, dắt theo con bò đực vàng ệch, bước tới. Con bò thong thả nhai cỏ, cái đuôi ve vẩy. “Hai đứa bay rảnh quá ha! Dắt phụ tao chút coi!” Tú làu bàu, rồi đưa sợi dây thừng buộc từ mũi con bò ra. Khôi nhanh chóng cầm lấy sợi dây, rồi mách nước với vẻ tinh quái: “Thằng Minh có đồ chơi mới kìa!” Minh cười hề hề, vẻ tự hào, rồi khoe chiếc ‘ghi đông’ với Tú. Tú cũng đòi uống thử, Minh không chịu, rồi lại chạy trước, tiếng cười khúc khích vang lên. Cả ba đứa trẻ, với những món đồ chơi mới, những câu chuyện phiếm và tiếng cười hồn nhiên, vui vẻ tiến về hướng Vườn Xoài ông Khánh, nơi những trái xoài xanh mướt đang chờ đợi chúng. Gần tới Vườn Xoài, một không gian rộng lớn với những hàng cây xoài cao vút, tán lá xanh um che phủ cả một khoảng trời, Minh lăm le rút trong túi ra bịch muối ớt nhỏ, ánh mắt hấp háy vẻ tinh quái. Khôi nhanh chóng cột sợi dây thừng vào một gốc cây khô gần đó để giữ con bò. Ba đứa trẻ tụm lại bên ngoài Vườn Xoài, nhìn lên những chùm quả xanh lủng lẳng trên cao. Minh lên tiếng, giọng thì thầm đầy kích động: “Bây giờ đứa nào vào hái với tao đây?” Tú nhanh nhảu, liếc nhìn Khôi với vẻ trêu chọc: “Thằng Khôi có dám hái bao giờ đâu mà mày còn hỏi!” Khôi cười gãi đầu, vẻ hơi ngượng: “Lỡ bị phát hiện, ông Ba đánh tao què giò mất! Thôi, tao coi chừng con bò cho, hai đứa bay hai nhanh đi còn ăn.” Tú và Minh nhìn nhau, nụ cười tinh quái chợt tắt, thay vào đó là cái nhếch mép đầy vẻ bất cần. “Ôi xời, để bọn lão lo!” Tú khẽ bĩu môi, rồi nhanh chóng lách người, chui rúc vào đám cỏ lút đầu bên vệ đường, những ngọn cỏ khô sột soạt cào vào ống quần. Minh theo sau, chật vật luồn lách qua từng kẽ lá dày đặc của hàng rào dâm bụt được cắt tỉa cao quá đầu người, những cành cây khẳng khiu với vô vàn nụ hoa đỏ thắm như cố níu áo. Khôi nhìn theo hai thằng bạn đã biến mất hút, trong lòng không khỏi dâng lên một nỗi lo lắng mơ hồ. Một lát sau, tiếng ông Khánh, chủ Vườn Xoài gần đó rền rĩ, xen lẫn tiếng bước chân dậm thình thịch từ phía vườn vang lên, xé tan sự tĩnh lặng: “Ăn trộm… ăn trộm! Hai thằng kia đứng lại!” Gương mặt ông đỏ bừng, chòm râu mép rung lên vì giận dữ. Ngay lập tức, Khôi thấy Minh và Tú như những mũi tên bắn ra từ hàng rào dâm bụt, mỗi thằng vẫn ôm chặt mấy trái xoài xanh căng mọng vào lòng, phóng nhanh như cắt về hai hướng. Thấy ‘có biến’, Khôi cũng giật mình thót tim, đôi chân tự động bật dậy chạy thục mạng. Trong phút chốc hoảng loạn, cậu quên bẵng mất con bò vàng đang được cột vào gốc cây bên cạnh, chú bò tròn mắt ngơ ngác nhìn theo. Ông Khánh phóng ra theo ngay sau đó, trên tay lăm lăm một đoạn roi nhỏ, vung lên trong không khí như muốn trút hết giận dữ. Minh và Tú chia nhau chạy, lủi xuyên qua đám đất bỏ hoang ngổn ngang cỏ dại và những bụi cây lúp xúp, cành khô vươn ra tua tủa, chỉ còn nghe tiếng sột soạt lẫn trong tiếng thở dốc. Riêng Khôi, cậu cắm đầu cắm cổ chạy trên con đường đất đỏ gập ghềnh, ngược trở về phía cây me cổ thụ quen thuộc ở đầu làng, từng nhịp thở như muốn xé toạc lồng ngực, phổi nóng rát. Chạy được một đoạn, Khôi giật mình bởi một tiếng nổ gầm vang “ĐÙNG…!” Âm thanh xé toạc không gian, rung chuyển cả mặt đất dưới chân cậu. Khôi đứng sững lại, ngoái nhìn về phía sau, thấy một đám khói đen đặc quánh, cuồn cuộn bốc lên cao, vượt cả những tán cây xoài xanh um. Tim Khôi đập thình thịch trong lồng ngực. Ngay lúc đó, từ đám cây ven đường, Tú lủi ra, khuôn mặt lấm lem mồ hôi, nhưng trong túm áo trước bụng vẫn cẩn thận ôm mấy quả xoài xanh căng tròn, ánh mắt vẫn còn nguyên vẻ lém lỉnh. Cả hai nghe thấy tiếng ông Khánh vọng lại, không còn là tiếng la mắng mà là một tiếng kêu thất thanh, đầy kinh hoàng: “Chết người rồi! Chết người rồi bà con ơi!” Tú hoảng hốt, bàn tay run rẩy hất mấy trái xoài trong túm áo vào bụi rậm ven đường, những quả xoài lăn lóc rồi chìm nghỉm giữa đám lá khô. Khôi như bừng tỉnh, một dự cảm chẳng lành ập đến, lạnh toát sống lưng. Cả hai đứng sững lại giữa con đường đất, ánh mắt hoang mang nhìn nhau. “Thằng Minh đâu?” Khôi hỏi, giọng lạc đi. Tú lắc đầu lia lịa, khuôn mặt trắng bệch: “Tao đâu biết! Mạnh ai nấy chạy thôi!” Một lúc sau, tiếng xe quân cảnh từ xa vọng lại, mỗi lúc một gần hơn, tiếng động cơ gầm gừ xé tan sự tĩnh lặng đáng sợ. Chiếc xe jeep nhà binh màu xanh ô liu, vẫn cũ kỹ và đầy vết trầy xước, lao tới, chạy ngang qua hai cậu bé đang đứng như trời trồng. Phía sau xe, vài người dân trong ấp, với vẻ mặt thất thần, hớt hải chạy theo, tiếng bước chân thình thịch trên nền đất. Tú và Khôi nhìn nhau. Khuôn mặt Khôi tái mét, đôi mắt mở to, ánh lên vẻ sợ hãi tột độ. Lồng ngực cậu phập phồng dữ dội, hơi thở dường như bị bóp nghẹt. Cậu không nói thêm lời nào, chỉ quay phắt người lại, cắm đầu chạy như bay về phía ấp, bỏ lại Tú và những tiếng kêu thảng thốt phía sau. Tú cũng không chần chừ. Với vẻ mặt vẫn còn bàng hoàng, cậu nhanh chóng chạy tới chỗ con bò vàng ệch đang đứng ngơ ngác, vội vàng tháo sợi dây thừng buộc vào cành cây, rồi dắt con vật đi nhanh về hướng ngược lại, hòa vào dòng người đang hớt hải đổ về từ phía Vườn Xoài. Khôi chạy về đến nhà thì trời cũng đã nhá nhem tối, ánh hoàng hôn đỏ rực phía tây như nhuộm máu cả bầu trời. Tiếng còi báo hiệu giờ giới nghiêm từ vọng gác đầu ấp vang lên từng hồi dài, rền rĩ, xé tan không gian yên bình giả tạo, báo hiệu một đêm dài căng thẳng. Khôi dừng lại ở đầu ngõ, thở dốc, nhìn quanh. Khắp Ấp chiến lược, những hàng rào dây thép gai chằng chịt, cao quá đầu người, giăng mắc khắp nơi, lấp lánh dưới ánh sáng yếu ớt còn sót lại của ban ngày. Trên các vọng gác cao, bóng lính gác lấp ló, khẩu súng lăm lăm, ánh mắt sắc lạnh quét qua từng ngóc ngách.

  • Giấc Mơ Kỳ Lạ

    Đêm đã về khuya, ánh trăng lọt qua khung cửa sổ, vẽ lên sàn nhà những vệt sáng bạc. Trong căn phòng nhỏ của một căn nhà vách đất lợp tranh nằm trong “Ấp chiến lược”, với bức tường rơm phủ chút vôi đã ngả màu thời gian và mái tranh thấp, cậu bé tên Khôi đang ngủ gục trên chiếc bàn gỗ sờn cũ. Trên bàn, cuốn sách lịch sử và mấy tờ giấy ngả vàng ngổn ngang, những ghi chú nguệch ngoạc và một cây đèn dầu leo lắt tỏa ánh sáng yếu ớt. Mùi giấy, mùi mực và chút ẩm mốc từ tường nhà quyện vào nhau, tạo nên một không khí đặc trưng của những đêm ôn thi cuối năm học, vừa quen thuộc vừa nặng nề. Khôi, với mái tóc rối bù và đôi mắt vẫn còn vương vấn những con số, những niên đại, những khái niệm về “Độc Lập”. Cứ lởn vởn trong tâm trí em, nặng trĩu những băn khoăn không lời. Em khẽ trở mình, cố gắng tìm một tư thế thoải mái hơn, rồi dần chìm vào giấc ngủ sâu, mang theo những trăn trở ấy vào cõi mộng. Trong mơ, Khôi thấy mình lạc vào một con đường lạ lẫm, thơm lừng mùi hương sen và gỗ trầm. Ánh đèn lồng dịu nhẹ hắt ra từ một căn nhà sàn nhỏ. Tò mò, em bước vào. Bên trong, một ông lão râu tóc bạc phơ, trán cao, chòm râu dài trắng muốt như cước, đang ngồi thong thả dưới hiên căn nhà sàn. Nụ cười hiền từ luôn nở trên môi ông, đôi mắt lấp lánh những nỗi niềm sâu kín nhưng cũng chứa đựng cả một biển ký ức. Bên hông và sau nhà là rặng tre xanh rì, lá tre xào xạc theo gió. Phía trước là một hồ sen lớn với những búp sen chúm chím, tỏa hương thơm dịu nhẹ. Ông lão khẽ nhấp một ngụm trà nóng, rồi đưa tay vẫy Khôi lại, ánh mắt đầy trìu mến. Ông lão mỉm cười nhìn Khôi, như thể đã chờ đợi em từ rất lâu. “Chào cháu, đêm nay điều gì đã đưa cháu đến đây?” Khôi ngạc nhiên, lí nhí: “Cháu… cháu không biết. Cháu chỉ thấy mình đang nghĩ về những điều mà thầy dạy trên lớp, mà sao lại khó hiểu quá, ông ạ.” Ông lão khẽ nhướng mày, ánh mắt như muốn nhìn thấu tâm can cậu bé. “Đó là điều gì, cháu trai?” Khôi hơi nhăn mặt, ngập ngừng đáp: “Dạ… Độc Lập ạ.” Ông lão cười lớn, tiếng cười sảng khoái vang vọng trong không gian tĩnh lặng. Rồi ông đặt tách trà xuống, tiếng chạm nhẹ nhàng. “À, điều này thì cần được kể bằng trái tim, chứ không phải bằng những khái niệm mơ hồ trên sách vở. Ngồi xuống đây, cháu trai. Đêm nay, ta sẽ kể cháu nghe về một câu chuyện, một khát vọng, mà con người đã đổ bao máu xương, bao nước mắt, bao hoài bão để giành lấy và giữ gìn.” Ông lão ngừng lại, ánh mắt xa xăm như xuyên qua lớp sương mờ của thời gian, như đang thấy những lá cờ bay phấp phới trong gió lộng của lịch sử, ông cất lời: “Độc Lập, đó không chỉ là một từ ngữ, một thuật ngữ chính trị khô khan. Nó là tiếng lòng của một dân tộc, tiếng reo vang của một linh hồn vừa thoát khỏi xiềng xích, là ánh sáng của niềm tự hào khi được tự mình đứng thẳng trên mảnh đất của tổ tiên. Nó là quyền được sống, được làm chủ, được tự quyết định con đường mình đi, không cúi đầu trước bất kỳ thế lực nào.” Ông lão kể tiếp: “Một buổi bình minh xa xôi trên lục địa mới, nơi những con người từ khắp phương trời tụ hội, mang theo lý tưởng về quyền làm người. Tại đó, vào một ngày tháng Bảy năm 1776, những người con dũng cảm của các thuộc địa đã đứng lên, viết nên bản ‘Tuyên ngôn Độc Lập’ của riêng mình.” “Với họ, Độc Lập là quyền hiển nhiên, tự nhiên của con người để thiết lập một chính phủ, một thể chế do chính họ làm chủ, không bị áp đặt bởi một vị vua xa xôi hay một nghị viện không đại diện cho tiếng nói của họ. Đó là lời khẳng định quyền được tự trị, quyền tự quyết định tương lai chính trị của mình, thoát khỏi ách chuyên chế. Họ coi đó là một chân lý ‘hiển nhiên’, một quyền ‘bất khả xâm phạm’ mà Đấng Tạo hóa đã ban cho.” Giọng ông lão trầm xuống, có một nỗi niềm vừa xót xa vừa tự hào khi nhắc về mảnh đất quê hương: “Nhưng hỡi ôi, với dân tộc ta, khái niệm Độc Lập lại mang một ý nghĩa khác, sâu sắc hơn, đớn đau hơn, nhưng cũng oai hùng hơn gấp bội.” Ông lão nhấp thêm ngụm trà, đôi mắt thẳm sâu như chứa đựng cả trăm năm lịch sử: “Trong ‘Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam năm 1945’, Hồ Chí Minh đã mở đầu bằng chính những lời trích dẫn từ bản ‘Tuyên ngôn Mỹ’ và ‘Tuyên ngôn Nhân quyền Pháp’, khẳng định chân lý phổ quát về quyền bình đẳng của con người.” “Nhưng ngay sau đó, Hồ Chí Minh đã đặt ra một câu hỏi day dứt, một tiếng thét phẫn uất của cả một dân tộc: ‘Thế mà hơn 80 năm nay, bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta.’ Với chúng ta, Độc Lập không phải là đòi quyền tự trị từ một chính quyền xa xôi đã trở nên chuyên chế. Độc Lập là đòi lại quyền sống, quyền làm người của một dân tộc đã bị cướp bóc, bị đày đọa, bị đối xử không bằng loài vật trong gần một thế kỷ. Nó là tiếng kêu xé lòng của những linh hồn bị giày vò, là đòi hỏi chính đáng để thoát khỏi thân phận nô lệ, để được đứng thẳng dậy, tự hào làm chủ đất nước mình.” Giọng ông lão trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn: “‘Tuyên ngôn Việt Nam’ không chỉ là lời tuyên bố thành lập một quốc gia mới, mà còn là bản cáo trạng đanh thép về tội ác của kẻ đô hộ. Nó là sự khẳng định quyền bình đẳng và vị thế của cả một dân tộc trên trường quốc tế, một dân tộc đã ‘gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay’, ‘một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay’. ‘Dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!’ Đó không phải là một quyền được ban phát, mà là một thành quả máu xương, giành được bằng ý chí sắt đá và sự hy sinh không tiếc thân mình. Với người Việt Nam, Độc Lập là sinh mệnh, là hơi thở, là linh hồn của cả một Dân tộc.” Ông lão đưa tay vuốt chòm râu bạc, ánh mắt nhìn ra ngoài cửa quán, nơi ánh đèn lồng lay động nhẹ trong đêm: “Hành trình giành lấy độc lập ấy, không dừng lại ở năm 1945. Nó tiếp nối, biến đổi hình hài, nhưng tinh thần thì vẫn vẹn nguyên.” Ông lão nhớ lại, giọng ông tràn đầy cảm xúc: “Cháu có thể thấy nó trong từng câu thơ của Tố Hữu, trong bài thơ ‘Việt Bắc’, khi ông viết: ‘Mình về mình có nhớ ta Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng Mình về mình có nhớ không Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn…’ Đó là sự gắn bó máu thịt với đất nước, với cội nguồn Độc Lập đã được gây dựng bằng xương máu. Hay trong những vần thơ của Nguyễn Đình Thi trong bài ‘Đất nước’: ‘Nước chúng tôi, nước những người chưa chết. Máu xương ta đã trộn vào từng hạt lúa Nước chúng tôi, nước bốn nghìn năm tuổi Sống lại với cả một thời đại mới.’ Nó là lời khẳng định về sự trường tồn, bất diệt của Độc Lập dân tộc, được nuôi dưỡng bởi máu xương và ý chí kiên cường của bao thế hệ. Mỗi người dân, mỗi hạt lúa, đều là một phần của sự Độc Lập ấy.” Ông lão hít một hơi thật sâu, nụ cười hiền từ trở lại trên môi: “Độc Lập, hỡi cậu bé, nó không phải là một đích đến cuối cùng mà là một hành trình không ngừng nghỉ. Nó là di sản vĩ đại mà cha ông để lại, và là trách nhiệm thiêng liêng mà mỗi thế hệ phải tiếp nối, bảo vệ và phát triển. Nó không chỉ là câu chuyện của quá khứ, mà còn là hơi thở của hiện tại, và là ánh sáng dẫn lối cho tương lai.” Khôi khẽ gật đầu, trong lòng tràn ngập một cảm giác ấm áp và quyết tâm. Khôi biết, mình đã tìm thấy câu trả lời cho những băn khoăn của đêm nay. Tuy nhiên, vẫn còn đó những câu hỏi lởn vởn, những điều Khôi muốn hỏi thêm ông lão. Khôi hé môi định cất lời, nhưng câu hỏi còn chưa kịp thành hình thì tiếng gọi quen thuộc đã xé toạc màn mộng. “Cò… cò ơi!” Tiếng gọi của mẹ Khôi vang lên từ phía cửa, lanh lảnh và dứt khoát. Khôi bừng tỉnh. Ánh sáng ban mai đã tràn ngập căn phòng, xua đi màn đêm và những giấc mơ. Cậu giật mình, vội vàng dụi mắt, nhận ra mình vẫn đang gục trên bàn học, một vệt nước miếng nhỏ còn vương khóe môi. Khôi nhanh chóng chùi đi, rồi vội vàng thay quần áo. “Nhanh đi con, sắp trễ giờ rồi!” Giọng mẹ Khôi hối thúc từ dưới bếp. “Củ khoai lang hấp trong nồi cơm ấy, mang đi mà ăn!” Khôi vội vã với lấy củ khoai còn nóng hổi, bỏ vào túi vải đựng ít giấy và cuốn sách hiếm hoi đã cũ mèm. Ngoài sân, mẹ Khôi cũng đang hớt hải. Bà nhanh chóng xách cái cuốc, kèm theo chiếc giỏ cơm trưa đã chuẩn bị sẵn, vội vã bước ra cổng. Phía xa, bóng bố Khôi đang vác bao lúa giống nặng trĩu, từng bước đi chậm rãi từ phía cổng rào tiến ra ruộng, dáng người in đậm trên nền trời rạng đông, mang theo gánh nặng của một ngày mưu sinh đầy vất vả. Bình minh đã lên, mang theo nhịp sống thường nhật với bao bộn bề lo toan. Trong tia nắng sớm, Khôi nhanh chóng đến lớp trên con đường đất đỏ, hai bên cỏ mọc cao. Con đường tắt mà Khôi hay đi thường ngày vẫn dẫn cậu xuyên qua rừng cao su. Những cái nhìn từ mấy cô chú đang cạo mủ, thoang thoảng mùi hôi của mủ cao su khi vào mùa mưa, đều quen thuộc. Tới lớp học, Khôi ngồi xuống, tâm trí như cố nhớ lại giấc mơ đêm qua khi cầm tờ đề cương được viết tay nắn nót đặt trên mặt bàn cũ mèm, trên mặt bàn học còn nguệch ngoạc chi chít chữ sau nhiều năm không thay đổi. Tiếng kẻng tan học vang lên dứt khoát. “KENG… KENG… KENG” – là âm thanh của một vỏ trái bom khá to được cắt đáy và treo lên như một cái chuông, xé tan không khí oi ả của buổi trưa tháng năm. Thầy giáo chưa kịp thu dọn những cuốn sách vở đã sờn gáy trên bàn, Khôi cùng lũ bạn đã nhanh chóng ùa ra khỏi lớp, tiếng cười nói giòn tan lẫn trong cái nắng gắt. Nụ cười tươi rói trên môi chúng nhanh chóng tụ lại dưới gốc cây bàng cổ thụ, nơi những nhánh rễ to bản như những con trăn khổng lồ bò lan trên mặt đất.

  • Giấc Mơ Kỳ Lạ

    Đêm đã về khuya, ánh trăng lọt qua khung cửa sổ, vẽ lên sàn nhà những vệt sáng bạc. Trong căn phòng nhỏ của một căn nhà vách đất lợp tranh nằm trong “Ấp chiến lược”, với bức tường rơm phủ chút vôi đã ngả màu thời gian và mái tranh thấp, cậu bé tên Khôi đang ngủ gục trên chiếc bàn gỗ sờn cũ. Trên bàn, cuốn sách lịch sử và mấy tờ giấy ngả vàng ngổn ngang, những ghi chú nguệch ngoạc và một cây đèn dầu leo lắt tỏa ánh sáng yếu ớt. Mùi giấy, mùi mực và chút ẩm mốc từ tường nhà quyện vào nhau, tạo nên một không khí đặc trưng của những đêm ôn thi cuối năm học, vừa quen thuộc vừa nặng nề. Khôi, với mái tóc rối bù và đôi mắt vẫn còn vương vấn những con số, những niên đại, những khái niệm về “Độc Lập”. Cứ lởn vởn trong tâm trí em, nặng trĩu những băn khoăn không lời. Em khẽ trở mình, cố gắng tìm một tư thế thoải mái hơn, rồi dần chìm vào giấc ngủ sâu, mang theo những trăn trở ấy vào cõi mộng. Trong mơ, Khôi thấy mình lạc vào một con đường lạ lẫm, thơm lừng mùi hương sen và gỗ trầm. Ánh đèn lồng dịu nhẹ hắt ra từ một căn nhà sàn nhỏ. Tò mò, em bước vào. Bên trong, một ông lão râu tóc bạc phơ, trán cao, chòm râu dài trắng muốt như cước, đang ngồi thong thả dưới hiên căn nhà sàn. Nụ cười hiền từ luôn nở trên môi ông, đôi mắt lấp lánh những nỗi niềm sâu kín nhưng cũng chứa đựng cả một biển ký ức. Bên hông và sau nhà là rặng tre xanh rì, lá tre xào xạc theo gió. Phía trước là một hồ sen lớn với những búp sen chúm chím, tỏa hương thơm dịu nhẹ. Ông lão khẽ nhấp một ngụm trà nóng, rồi đưa tay vẫy Khôi lại, ánh mắt đầy trìu mến. Ông lão mỉm cười nhìn Khôi, như thể đã chờ đợi em từ rất lâu. “Chào cháu, đêm nay điều gì đã đưa cháu đến đây?” Khôi ngạc nhiên, lí nhí: “Cháu… cháu không biết. Cháu chỉ thấy mình đang nghĩ về những điều mà thầy dạy trên lớp, mà sao lại khó hiểu quá, ông ạ.” Ông lão khẽ nhướng mày, ánh mắt như muốn nhìn thấu tâm can cậu bé. “Đó là điều gì, cháu trai?” Khôi hơi nhăn mặt, ngập ngừng đáp: “Dạ… Độc Lập ạ.” Ông lão cười lớn, tiếng cười sảng khoái vang vọng trong không gian tĩnh lặng. Rồi ông đặt tách trà xuống, tiếng chạm nhẹ nhàng. “À, điều này thì cần được kể bằng trái tim, chứ không phải bằng những khái niệm mơ hồ trên sách vở. Ngồi xuống đây, cháu trai. Đêm nay, ta sẽ kể cháu nghe về một câu chuyện, một khát vọng, mà con người đã đổ bao máu xương, bao nước mắt, bao hoài bão để giành lấy và giữ gìn.” Ông lão ngừng lại, ánh mắt xa xăm như xuyên qua lớp sương mờ của thời gian, như đang thấy những lá cờ bay phấp phới trong gió lộng của lịch sử, ông cất lời: “Độc Lập, đó không chỉ là một từ ngữ, một thuật ngữ chính trị khô khan. Nó là tiếng lòng của một dân tộc, tiếng reo vang của một linh hồn vừa thoát khỏi xiềng xích, là ánh sáng của niềm tự hào khi được tự mình đứng thẳng trên mảnh đất của tổ tiên. Nó là quyền được sống, được làm chủ, được tự quyết định con đường mình đi, không cúi đầu trước bất kỳ thế lực nào.” Ông lão kể tiếp: “Một buổi bình minh xa xôi trên lục địa mới, nơi những con người từ khắp phương trời tụ hội, mang theo lý tưởng về quyền làm người. Tại đó, vào một ngày tháng Bảy năm 1776, những người con dũng cảm của các thuộc địa đã đứng lên, viết nên bản ‘Tuyên ngôn Độc Lập’ của riêng mình.” “Với họ, Độc Lập là quyền hiển nhiên, tự nhiên của con người để thiết lập một chính phủ, một thể chế do chính họ làm chủ, không bị áp đặt bởi một vị vua xa xôi hay một nghị viện không đại diện cho tiếng nói của họ. Đó là lời khẳng định quyền được tự trị, quyền tự quyết định tương lai chính trị của mình, thoát khỏi ách chuyên chế. Họ coi đó là một chân lý ‘hiển nhiên’, một quyền ‘bất khả xâm phạm’ mà Đấng Tạo hóa đã ban cho.” Giọng ông lão trầm xuống, có một nỗi niềm vừa xót xa vừa tự hào khi nhắc về mảnh đất quê hương: “Nhưng hỡi ôi, với dân tộc ta, khái niệm Độc Lập lại mang một ý nghĩa khác, sâu sắc hơn, đớn đau hơn, nhưng cũng oai hùng hơn gấp bội.” Ông lão nhấp thêm ngụm trà, đôi mắt thẳm sâu như chứa đựng cả trăm năm lịch sử: “Trong ‘Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam năm 1945’, Hồ Chí Minh đã mở đầu bằng chính những lời trích dẫn từ bản ‘Tuyên ngôn Mỹ’ và ‘Tuyên ngôn Nhân quyền Pháp’, khẳng định chân lý phổ quát về quyền bình đẳng của con người.” “Nhưng ngay sau đó, Hồ Chí Minh đã đặt ra một câu hỏi day dứt, một tiếng thét phẫn uất của cả một dân tộc: ‘Thế mà hơn 80 năm nay, bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta.’ Với chúng ta, Độc Lập không phải là đòi quyền tự trị từ một chính quyền xa xôi đã trở nên chuyên chế. Độc Lập là đòi lại quyền sống, quyền làm người của một dân tộc đã bị cướp bóc, bị đày đọa, bị đối xử không bằng loài vật trong gần một thế kỷ. Nó là tiếng kêu xé lòng của những linh hồn bị giày vò, là đòi hỏi chính đáng để thoát khỏi thân phận nô lệ, để được đứng thẳng dậy, tự hào làm chủ đất nước mình.” Giọng ông lão trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn: “‘Tuyên ngôn Việt Nam’ không chỉ là lời tuyên bố thành lập một quốc gia mới, mà còn là bản cáo trạng đanh thép về tội ác của kẻ đô hộ. Nó là sự khẳng định quyền bình đẳng và vị thế của cả một dân tộc trên trường quốc tế, một dân tộc đã ‘gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay’, ‘một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay’. ‘Dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!’ Đó không phải là một quyền được ban phát, mà là một thành quả máu xương, giành được bằng ý chí sắt đá và sự hy sinh không tiếc thân mình. Với người Việt Nam, Độc Lập là sinh mệnh, là hơi thở, là linh hồn của cả một Dân tộc.” Ông lão đưa tay vuốt chòm râu bạc, ánh mắt nhìn ra ngoài cửa quán, nơi ánh đèn lồng lay động nhẹ trong đêm: “Hành trình giành lấy độc lập ấy, không dừng lại ở năm 1945. Nó tiếp nối, biến đổi hình hài, nhưng tinh thần thì vẫn vẹn nguyên.” Ông lão nhớ lại, giọng ông tràn đầy cảm xúc: “Cháu có thể thấy nó trong từng câu thơ của Tố Hữu, trong bài thơ ‘Việt Bắc’, khi ông viết: ‘Mình về mình có nhớ ta Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng Mình về mình có nhớ không Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn…’ Đó là sự gắn bó máu thịt với đất nước, với cội nguồn Độc Lập đã được gây dựng bằng xương máu. Hay trong những vần thơ của Nguyễn Đình Thi trong bài ‘Đất nước’: ‘Nước chúng tôi, nước những người chưa chết. Máu xương ta đã trộn vào từng hạt lúa Nước chúng tôi, nước bốn nghìn năm tuổi Sống lại với cả một thời đại mới.’ Nó là lời khẳng định về sự trường tồn, bất diệt của Độc Lập dân tộc, được nuôi dưỡng bởi máu xương và ý chí kiên cường của bao thế hệ. Mỗi người dân, mỗi hạt lúa, đều là một phần của sự Độc Lập ấy.” Ông lão hít một hơi thật sâu, nụ cười hiền từ trở lại trên môi: “Độc Lập, hỡi cậu bé, nó không phải là một đích đến cuối cùng mà là một hành trình không ngừng nghỉ. Nó là di sản vĩ đại mà cha ông để lại, và là trách nhiệm thiêng liêng mà mỗi thế hệ phải tiếp nối, bảo vệ và phát triển. Nó không chỉ là câu chuyện của quá khứ, mà còn là hơi thở của hiện tại, và là ánh sáng dẫn lối cho tương lai.” Khôi khẽ gật đầu, trong lòng tràn ngập một cảm giác ấm áp và quyết tâm. Khôi biết, mình đã tìm thấy câu trả lời cho những băn khoăn của đêm nay. Tuy nhiên, vẫn còn đó những câu hỏi lởn vởn, những điều Khôi muốn hỏi thêm ông lão. Khôi hé môi định cất lời, nhưng câu hỏi còn chưa kịp thành hình thì tiếng gọi quen thuộc đã xé toạc màn mộng. “Cò… cò ơi!” Tiếng gọi của mẹ Khôi vang lên từ phía cửa, lanh lảnh và dứt khoát. Khôi bừng tỉnh. Ánh sáng ban mai đã tràn ngập căn phòng, xua đi màn đêm và những giấc mơ. Cậu giật mình, vội vàng dụi mắt, nhận ra mình vẫn đang gục trên bàn học, một vệt nước miếng nhỏ còn vương khóe môi. Khôi nhanh chóng chùi đi, rồi vội vàng thay quần áo. “Nhanh đi con, sắp trễ giờ rồi!” Giọng mẹ Khôi hối thúc từ dưới bếp. “Củ khoai lang hấp trong nồi cơm ấy, mang đi mà ăn!” Khôi vội vã với lấy củ khoai còn nóng hổi, bỏ vào túi vải đựng ít giấy và cuốn sách hiếm hoi đã cũ mèm. Ngoài sân, mẹ Khôi cũng đang hớt hải. Bà nhanh chóng xách cái cuốc, kèm theo chiếc giỏ cơm trưa đã chuẩn bị sẵn, vội vã bước ra cổng. Phía xa, bóng bố Khôi đang vác bao lúa giống nặng trĩu, từng bước đi chậm rãi từ phía cổng rào tiến ra ruộng, dáng người in đậm trên nền trời rạng đông, mang theo gánh nặng của một ngày mưu sinh đầy vất vả. Bình minh đã lên, mang theo nhịp sống thường nhật với bao bộn bề lo toan. Trong tia nắng sớm, Khôi nhanh chóng đến lớp trên con đường đất đỏ, hai bên cỏ mọc cao. Con đường tắt mà Khôi hay đi thường ngày vẫn dẫn cậu xuyên qua rừng cao su. Những cái nhìn từ mấy cô chú đang cạo mủ, thoang thoảng mùi hôi của mủ cao su khi vào mùa mưa, đều quen thuộc. Tới lớp học, Khôi ngồi xuống, tâm trí như cố nhớ lại giấc mơ đêm qua khi cầm tờ đề cương được viết tay nắn nót đặt trên mặt bàn cũ mèm, trên mặt bàn học còn nguệch ngoạc chi chít chữ sau nhiều năm không thay đổi. Tiếng kẻng tan học vang lên dứt khoát. “KENG… KENG… KENG” – là âm thanh của một vỏ trái bom khá to được cắt đáy và treo lên như một cái chuông, xé tan không khí oi ả của buổi trưa tháng năm. Thầy giáo chưa kịp thu dọn những cuốn sách vở đã sờn gáy trên bàn, Khôi cùng lũ bạn đã nhanh chóng ùa ra khỏi lớp, tiếng cười nói giòn tan lẫn trong cái nắng gắt. Nụ cười tươi rói trên môi chúng nhanh chóng tụ lại dưới gốc cây bàng cổ thụ, nơi những nhánh rễ to bản như những con trăn khổng lồ bò lan trên mặt đất.

  • Lời Thì Thầm Của Vũ Trụ

    Some called it Kama, the first flame, not to consume, but to illuminate. From primeval darkness, Kama blazed forth in the Rig Veda, like the first seed sown into the void. That light, delicate as a thread, connected nothingness with existence. But amidst the chaos, could that flame endure? Elsewhere, love arrived not in fire, but water. The Dao, born from Wuji, flowed through all things like a silent river. Neither speaking nor forcing, it simply flowed for billions of years. Love here is harmony and non-contention, yet it could diminish if the world turned away. A silent stream nourishes thousands, yet can vanish into nothing. In scriptures of faith, Love took the form of the Word. “In the beginning was the Word.” The first echo from the sacred, unfolding light and order. But even light is fragile if darkness springs from it. That Love illuminated the cosmos, yet was rejected by those it named. In Buddhism, there’s no beginning, only eternal flow. Love is compassion, neither speaking, demanding, nor remembering names. A thread, delicate as a breath, connects all beings through eons. But that thread can break if our hands aren’t gentle. Before written words, Sumerians spoke of Nammu, the primordial waters embracing chaos, birthing heaven and earth. No one said she loved, yet she was life’s root. That water still flows, silently, like a hidden bloodstream. Looking back, we see every name veils a shared, unnamed pulse. From Kama to Dao, the Word to compassion, Nammu’s waters to Ein Sof’s light. Perhaps it’s simply Love. Not emotion, but a current. Not reason, but direction. From Omeyocan to Olodumare, Eros to Logos, every culture heard a faint, distant whisper, never extinguished. A breath through the void, guiding us towards Laniakea, the cosmic garden yet to bloom, where Love flows silently, waiting to be named. Reading this far, unsure why? Perhaps you’re 24-28, shifting from feeling to thought. Perhaps you’ve read Campbell, Jung, Watts, or lost sleep over an unanswerable question. Hello, nameless friend. “Philosophy” comes from Greek: philo (φίλος) – love, affection; sophia (σοφία) – wisdom, intelligence. “The Wisdom of Love.” Feeling small before a sentence? Not fragility, but blooming. From someone who’s been there, heart to heart.