Category: Uncategorized

  • Chương 6. Cụ Lang Bần

    Vì cụ quê ở Bần Yên Nhân, nên người quen biết cụ thường gọi là cụ Lang Bần. Cụ giữ nghiệp dao cầu thuyền tán cũng là một sự ngẫu nhiên, nhưng về sau các thầy địa lý vì nặng tình cơm rượu đã tán rằng cụ được ăn về ngôi mả tam đại phát danh y.

    Nguyên trước cụ làm việc phát vé tàu điện, nhân một buổi cụ phải giữ việc dồn toa về nhà máy, bỗng thấy một cuốn sách nhỏ, đóng giấy ta bìa cây, bỏ chơ vơ trên ghế ngồi. Cụ cầm lên xem, tuy không nhận rõ là quyển gì, nhưng cũng đọc lõm bõm được mấy chữ trần bì cam thảo. Cụ biết ngay là một quyển sách thuốc của một ông hành khách nào bỏ quên.

    Cụ đem về mượn ông đồ bên cạnh sang xem cho cho biết quyển sách thuốc ấy thế nào. Ông đồ bảo đấy là quyển sách thuốc gia truyền của họ Đào để lại, các môn thuốc, các chứng bệnh đều đã lập thành cả. Cụ bèn thuê ông đồ mấy đồng để phiên dịch quyển sách ấy ra quốc ngữ. Trước hết hãy làm thử mấy thứ thuốc viên cho vợ bán, như thuốc cam, thuốc sài trẻ con, thuốc khí hư huyết tích đàn bà v.v…

    Chẳng ngờ làm bỡn ăn thật, khách tới lấy thuốc ngày một đông; biết là nghề có thể kiếm ăn được, cụ bèn quẳng trả xà cột cho nhà máy điện về. Nuôi một ông đồ làm gia sư để làm cố vấn trong việc biên đơn bốc thuốc, sắm cả dao cầu thuyền tán, nghiễm nhiên làm một ông lang chính thức. Môn thuốc của cụ đã hay, mà cái môn nói khoác lại ghê gớm hơn nữa!

    Này đây, một cái mộng tưởng của cụ:

    Một hôm gặp tôi, trong câu chuyện đàm tâm, cụ nói:

    Cái nghề thuốc của tôi biến hóa vô cùng! Ông cũng đã biết ở đây, về môn chữa thuốc Tây thì còn ai hơn lão Oa đề ba nữa, thế mà nhiều con bệnh đến cậy lão chữa, lão đã bó tay xin chịu, mà đến tôi thì khỏi hẳn! Thực ra tôi vẫn phục lão về cái tài mổ xẻ châm chích, tức là môn chữa bệnh ngoại khoa. Nhưng điều đó cũng chẳng khó khăn gì, rồi nay mai ông sẽ biết! Tôi đã bỏ phí năm mươi đồng để vận động cho con tôi được vào làm bồi phụ trong nhà lão. Cụ nói tới đây rồi ngó trước dòm sau, thấy vắng vẻ cụ mới nói: Tôi xin nói thực với ông câu này, xin ông giữ bí mật cho, nếu tiết lộ ra thì con tôi không thể nào được ở yên trong nhà lão!. Tôi sửng sốt không hiểu vì duyên cớ gì mà ghê gớm thế, gặng mãi cụ mới nói nhỏ vào tai tôi: Tôi quyết cho con tôi lọt vào đấy là chỉ cốt ăn cắp nghề của lão cho bằng được. Rồi cụ lắc lư nói: Ông phải biết phàm ai tài nghệ gì mà chẳng muốn giấu cho kỹ, dù cha con cũng chưa chắc truyền cho nhau hết phép. Đấy ông xem, nhà nước mở ra trường thuốc chẳng qua là chỉ dạy cho học trò biết một vài nhóm loàng xoàng thôi chứ nào đã có ai tài được như lão đâu, như thế chẳng phải là lão có môn thuốc bí truyền là gì? Tôi biết thóp thế nên mới chịu bỏ tiền ra lo chạy cho con tôi vào đấy, cốt là vì nghiệp thuốc của tôi, chứ chạy tiền để làm anh bồi phụ thì chạy làm gì. Chỉ vài năm nữa con tôi ăn cắp được môn thuốc bí truyền của lão thì về môn ngoại khoa như mổ, xẻ, châm, chích đã có con tôi. Hai bố con khi đã thu được hết phép của đông tây rồi thì còn ai địch nổi nữa.

    Cụ nói rồi, giương cái mặt khờ khạo, nở một nụ cười đắc chí!

    Tôi cũng cười hộ cụ cho thêm vui, rồi hỏi:

    Thế cậu cả nhà ta đã học được môn gì chưa?

    Ối chao! Ông tưởng dễ lắm đấy! Truyền nghề cho đã là khó, đến ăn cắp nghề lại càng khó hơn nữa. Cho nên tôi vẫn khuyên thằng cả nhà tôi phải kiên tâm cố chí lắm mới được, mới đến bảy, tám tháng thì đã ăn thua gì. Hiện công việc của cháu ở nhà lão chỉ có lau bàn ghế, quét dọn buồng ăn buồng ngủ, cũng như ta, các cụ khi xưa bắt đầu nhập môn cầu học cũng phải làm những công việc sái tảo, ứng đối là thường.

    Tôi lại hỏi:

    Thế cậu cả nhà ta có biết khá chữ Tây không?

    Cụ giương cặp mục kỉnh mà đáp:

    Ấy, chữ thì cháu không biết, nhưng tôi đã đút cho anh bồi đưa cháu vào mấy chục để cho cháu học tiếng, nên tuy chữ cháu không đọc được, nhưng nói thì đã khá lắm. Vả chăng cái nghề thuốc của chúng tôi, chỉ cốt trông cho tinh, nghe cho rõ là được, chứ bây giờ lại học chữ thì ông tính đến bao giờ. Mình học là học tắt ông nghe chửa?

    Cụ nói tới đây thì bỗng có khách lại lấy thuốc, cụ đứng dậy bỏ tôi mà đi, tôi ngồi lại thẩn thơ tự hỏi: Từ bác xé vé, nhảy lên ông lang, từ anh bồi phụ nhảy lên anh đốc tờ, chẳng biết bao giờ hai cha con nhà ấy sẽ gặp nhau, mà lúc gặp nhau rồi thì cái kết quả sẽ ra sao?
    Đạm Hiên
    Thời vụ, Số 1 ngày 8 tháng 2 năm 1938
    Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương 6. Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

    Chú thích 1: Roa Đề Ba : Bác sĩ ngoại khoa đương thời ở Hà Nội.

      

  • Chương 5. Đã đến lúc phải chỉnh đốn nghề thuốc

    Trong mấy hôm nay y giới Bắc Kỳ có một hiện tượng hơi lạ.

    Giữa lúc một nhà chuyên chữa bệnh trẻ con ở phố Hàng Nón, Hà Nội đương bị truy tố về tội chế thuốc có chứa chất độc, thì ở Nam Định cũng có một người bị giam về tội bốc thuốc càn bậy khiến cho con bệnh đọa thai rồi chết.

    Thấy thế nhiều người tưởng rằng: Trời đã ngó tới xóm lang và đã bắt đầu bắt họ chịu trách nhiệm về những tội lỗi của họ đã làm.

    Không phải thế đâu, trời ở xa lắm, mắt nào trông thấy những cái mánh khóe của bọn giết người lấy tiền. Sở dĩ xảy ra mấy việc trên kia, là vì làng lang đông lên, những kẻ làm liều đông lên, cho nên cái việc ngày xưa có thể im đi, bây giờ bị bại lộ.

    Phải, dân đinh làng lang tăng tiến là phải, vì làm lang xứ này không cần phải có điều kiện gì, miễn là vô lương tâm, vô liêm sỉ mạnh bạo ở cái cửa hàng, rồi tụ xưng là ông lang, thế là nghiễm nhiên thành ra thầy lang, tha hồ xoay thiên hạ, nhiều thì hàng vạn, ít nữa cũng hàng nghìn, không có tội vạ gì hết.

    Như thế trách nào bọn vô nghề nghiệp chẳng xô
    nhau vào?

    Nghề thuốc là nghề quan hệ đến tính mệnh người, phải học nát xương lò da, mà còn chưa chắc khỏi lầm. Huống chi không học ngày nào mà được tự do dùng những chất độc cho người ta uống, thì sự chết người là lẽ tất nhiên.

    … (kiểm duyệt)…

    Nay muốn tẩy uế xã hội, nghề lang cũng phải chỉnh đốn.

    Nhưng chỉnh đốn bằng cách nào?

    Theo luật hiện hành, những kẻ lường đảo ngoài án bị tù còn phải bồi thường hoặc tịch biên cả tang vật nữa. Không biết thuốc mà làm nghề thuốc, tưởng không gì bằng dò xét cho đủ tang chứng rồi cho họ biết cái tội lừa đảo của họ!

     Hy Cừ
    Đông Pháp, Số 5258 ngày 21 tháng 10 năm 1942

     
     

  • Chương 4. Làng Dao Cầu, làng Văn nên sửa lại đền Bạch Mã

    Với đền Bạch Mã, bà con Hà thành chắc đã nhiều người phải mỏi đầu cổ và tốn hương hoa. Tuy vậy, nếu hỏi sự tích đền ấy ra sao, có lẽ ít người nói được rành rọt.

    Dịch ra tiếng ta, “Bạch Mã” chỉ có nghĩa là “ngựa trắng” hay là “ngựa bạch” cũng thế. Thế nhưng, lai lịch của nó thì rất ly kỳ.

    Theo sách Việt điện u linh, đền ấy lập lên từ đời Cao Biền.

    Lúc ấy Cao Biền đắp thành Đại La, tình cờ ra chơi cửa đông, bỗng thấy trời đất tối sầm. Rồi ở trong chỗ mù mịt lại có đám mây năm sắc từ dưới mặt đất đùn lên, ánh sáng lóa cả mắt người đi đường. Ở trong đám mây đó, thì có một người mặc áo sặc sỡ, cưỡi con rồng đỏ, lượn lờ hồi lâu mới tan.

    Anh ta cho là yêu quái, liền vẽ đạo bùa bỏ vào một chiếc trống đồng, chôn xuống chỗ đó để yểm.

    Đêm ấy tự nhiên sấm sét nổi lên đùng đùng, sáng ra coi chỗ yểm bùa, thì bùa và trống đều tan như tro. Anh ta càng lấy làm lạ, liền lập đền ấy để thờ. Thế rồi người ta đua nhau đến đó mà lễ và nhất định bảo ông thần đền đó tên là “Long đỗ Thần quân Quảng Lại Bạch Mã đại vương”.

    Trong đời nhà Lý, đền này hình như thiêng lắm. Cho nên mỗi năm, cứ đến mồng 4 tháng giêng, vua bắt các quan đều phải tới trước cửa mà thề. Ai vắng mặt phải phạt 5 tiền. Lời thề chỉ có mấy câu như vầy:

    “Kẻ nào làm con bất hiếu, làm tôi bất trung, quỷ thần giết nó”.

    Hai đời Trần, Lê cũng vẫn làm theo như thế, đến khi kinh đô dời vào Huế, lệ đó mới thôi.

    Như vậy, đền Bạch Mã cũng là nơi linh tích của nước Nam, tiếc rằng quy mô khi cổ, không có vẻ đẹp, tôi tưởng làng “dao cầu”, làng văn cũng nên chung lưng sửa lại cho được đúng mốt kim thời.

    Các ngài chắc đương muốn hỏi sửa lại để làm gì?

    Thưa rằng: Để thề!

    Làng “dao cầu” há chẳng có người ăn lời như chớp đó sao? Cam đoan với khách hàng chữa khỏi bệnh, đinh ninh như đao chém gạch. Thế mà lại bỏ lời cam đoan như không, chẳng qua chỉ cốt hớt cẳng bọn đồng nghiệp.

    Với người như thế, trước khi giao ước việc gì, phải bắt họ sửa soạn xôi gà đến đền Bạch Mã lễ thánh, rồi chém gươm thần xuống đất và thề hẳn rằng: Nếu tôi sai lời sẽ chết như nhát gươm này!

    Còn ở làng văn, tuy ít có sự giao ước, nhưng lại nhiều người ngụ cư. Vậy thì mỗi năm làng ấy cũng nên đem lễ trầu rượu đến đền Bạch Mã khấn đức thượng đẳng, rồi thì ai nấy cũng thề một câu thế này: Nếu tôi viết văn không thông, nếu tôi sai lời hứa với bạn đồng nghiệp thì xin trời đánh thánh vật!

    Hy Cừ
    Đông Pháp, Số 4949 ngày 10 tháng 10 năm 1941
     

  • Chương 3. Cụ Mạnh Tử còn thua thầy lang Hà Thành

    Trong sách Mạnh Tử, cụ đồ nước Châu có mượn mấy nghề: làm tên (tên bắn cung), làm áo giáp, làm thầy cúng, làm hàng săng để giảng về cách chọn nghề. Đại khái cụ ấy nói vầy:

    Người ta ai ai cũng có lòng nhân, anh thợ làm tên không phải có bất nhân hơn anh thợ làm áo giáp. Vậy mà anh thợ làm tên thì chỉ lo tên của mình chế ra không nhọn, bắn không chết người; còn anh thợ làm áo giáp lại chỉ sợ áo giáp của y làm ra không bền, người mặc áo ấy bị tên bắn thủng mà chết. Thầy cúng và hàng săng cũng vậy, một đằng thì muốn cúng cho người ốm khỏi ốm, để mình nổi tiếng; một đằng thì muốn có nhiều người chết, để mình đắt hàng.

    Như vậy thì thợ tên, hàng săng là đồ bất nhân. Vì thế người ta cần phải chọn nghề mà làm.

    Lấy ý mà xét, đó là cụ Mạnh bảo người ta đừng làm cái nghề mong cho người chết, mà phải làm cái nghề mong cho người không chết. Hay là, suy rộng ra nữa, đó là cụ Mạnh bảo người ta làm thợ áo giáp thì đừng làm thợ tên, đã làm thầy cúng thì đừng làm hàng săng.

    Nếu quả vậy, nếu quả cụ đồ Mạnh dạy người như vậy thì hình như cụ cũng gàn gàn. Bảo rằng thợ tên, hàng săng là nghề bất nhân không nên làm, thế thì ai làm ra tên, ai làm ra săng? Mà những vật ấy nhiều khi không thiếu được.

    Vả lại, nói vậy chỉ hợp về mặt đạo đức, chứ không hợp về mặt kinh tế. Không có kinh tế, đạo đức cũng khó sống.

    Thật! Về kinh tế học, cụ Mạnh nay không sành bằng thầy lang nọ ở Hà thành.

    Hà thành có hai nghề trái nhau là nghề mở hiệu bào chế và nghề cho thuê xe đám ma. Cho thuê xe đám ma, nghề ấy ăn về người chết, còn mở hiệu bào chế thì chỉ ăn về người sống, nói cho đúng, là ăn về người ốm, ốm mà sống được.

    Từ ngày Hán học đã bỏ, các ông khóa phần nhiều thất nghiệp. Nhờ có biết năm ba chữ Hán, một vài vị thuốc, các ông bèn xoay vào thằng ốm mà kiếm ăn. Vì thế mà ở đất Hà thành, thầy lang trổ ra vô số những biển dược phòng y quán nằm cao tót trên các con đường. Nói ra thì mất lòng, cái y học của các thầy phần nhiều phần nhiều chứ không phải tất cả là món con bọ con kiến, cho nên dao cầu của mấy thầy ấy chém người như chém ngóe. Tuy vậy, chết kệ họ, tiền họ, mấy thầy cứ bỏ túi. Tặng cho mấy thầy bốn chữ giết người lấy của thì đúng lắm. Xưa nay những hiệu cho thuê xe đám ma, nhờ mấy thầy mà phát đạt cũng nhiều.

    Hồi này chừng như người ốm chết đã gần hết, cửa hàng của mấy thầy thấy khách đã thưa thưa, cho nên mỗi thầy lại làm thêm mỗi nghề, thầy thì kiếm việc viết báo, thầy thì kiếm việc buôn bán.

    Một thầy nọ hóm hơn, biết rằng các nhà cho thuê xe đám mà họ phát đạt về mình, định tranh phắt mối hàng của họ, thầy liều lĩnh mở hiệu xuất thần mã xa.

    Phải, thầy lang mà mở hiệu cho thuê xe đám ma là phải. Như vậy, bốc thuốc tha hồ tự do, có lẽ cần cho con bệnh chết, hơn là cần cho con bệnh sống, vì họ sống thì thầy chỉ lợi tiền bán thuốc, mà họ chết thì thầy lại được cả tiền cho thuê xe đưa họ xuống suối vàng.

    Xưa có ông lang làm chết con bệnh, nhà bệnh bắt ngài phải khiêng quan tài đi chôn. Ngài bị khiêng nặng, phẫn chí mà thề rằng không chữa thuốc cho người béo nữa. Nếu thầy này mà gặp đám ấy thì không phải phát phẫn. Nhà đã sẵn xe.

    Vậy thì về cách chọn nghề, thầy lang này còn giỏi hơn cụ Mạnh.

    Thục Điểu
    Đông Phương, Số 496 ngày 3 tháng 8 năm 1931

     
     

  • Chương 2. Điều tra về cách lừa người của tụi giết người lấy của

    Không học nghề thuốc Tây mà nghiễm nhiên được dùng thuốc Tây tiêm cho người ta, hoặc trộn với thuốc ba láp của mình mà bán, đó là luật nào?

    Không thạo nghề thuốc Tàu mà công nhiên được dùng biển thầy lang để gạt người ốm, thế là lẽ gì?

    Chúng tôi muốn hỏi Sở Vệ sinh Đông Dương một cơ quan có quyền lực và cái trách nhiệm kiểm soát những hạng thầy lang không biết nghề thuốc cớ sao bọn lang bịp kia lại được hoành hành như vậy?

    Như trong bài trước đã nói, đứng về phương diện xã hội, chúng tôi không thể làm thinh với bọn thầy lang không biết làm thuốc, tự do dùng tính mạng dân nghèo mà làm giàu.

    Cho được bài trừ bọn đó, theo cái lực lượng của chúng tôi, chỉ có cách đem hết những ngón quỷ quyệt của từng người trong bọn họ, tuyên bố lên báo cho mọi người cùng biết.

    Nhưng mà hiện nay bọn đó đã như giống bèo Nhật Bản, rải rác khắp cả Đông Dương. Chúng tôi chỉ có sức, không có quyền làm, không dám quyết rằng cái phương pháp ấy có thể bài trừ được một cách triệt để. Vậy trước khi gỡ mặt nạ và tuyên bố tội ác của tụi lang bịp, chúng tôi phải mời Sở Vệ sinh Đông Dương vào đây mà thưa vài câu.

    Phải, Đông Dương có Sở Vệ sinh, một sở hằng năm đã tiêu của chúng ta số lượng kể có bạc vạn.

    Bỏ bạc vạn nuôi sở Vệ sinh, chúng ta, dân chúng Đông Dương, chỉ mong sở ấy ngăn ngừa giùm những cái có hại cho vệ sinh chung.

    Nếu một bệnh truyền nhiễm phát tra, sở Vệ sinh còn phải đề phòng, nếu cái chuồng tiêu của nhà nào đầy quá, sở Vệ sinh còn phải trừng phạt, thì không có lý gì sở ấy lại ngoảnh mặt đi với nạn lang bịp nó đang ngày một bành trướng ở Đông Dương.

    Bởi vì những kẻ không biết nghề thuốc Tây mà làm thuốc Tây, những kẻ không thạo nghề thuốc Tàu mà làm thuốc Tàu, so với những bệnh truyền nhiễm ghê gớm, những cái chuồng tiêu quá đầy, còn độc hại cho dân chúng nhiều lắm.

    Một bệnh truyền nhiễm chỉ có thể làm chết người ta trong một thời kỳ, một cái chuồng tiêu quá đầy chỉ có thể làm hại sự sống của một số người gần đó, bọn lang bịp thì hết năm ấy sang năm khác, họ vẫn luôn giết oan dân chúng ở khắp các xứ. Vậy mà làm sao họ cứ sống và sống một cách không ai động đến lông chân, ở ngay cạnh Sở Vệ sinh Đông Dương?

    Xứ này tuy chẳng tốt đẹp cho lắm, nhưng chưa đến nỗi quá ư lộn xộn.

    Nghĩa là trong xứ còn có quan trị quan nhậm, còn có sở Mật thám, còn có toà án, còn có nhà pha, còn có những sở chuyên xét về thứ thuốc chết người, đủ sức mà trừ được bọn đó.

    Đến giờ rồi, không thể dung túng thêm cho một phút nào nữa, chúng tôi ước ao rằng Sở Vệ sinh Đông Dương sẽ hiệp sức với mấy cơ quan trên kia mà chỉnh đốn lại trật tự cho nghề lang.

    Cũng như vấn đề giáo dục, vấn đề cứu tế, việc chỉnh đốn trật tự cho nghề làm lang là việc quan trọng và cần thiết trong những vấn đề xã hội hiện thời, để chậm phút nào, ấy là dân chúng bị hại thêm phút ấy.

    Cố nhiên xứ này còn cần phải có nghề thuốc Tàu, vì thuốc Tây chưa được bành trướng rộng rãi. Cố nhiên thuốc Tàu vẫn có công hiệu thần diệu, đã giữ cho mấy dân tộc châu Á còn đến ngày nay. Nhưng chúng tôi chỉ muốn có những thầy lang có học vấn, có kinh nghiệm chữa được khỏi bệnh cho chúng tôi, chúng tôi không muốn có hạng đại bịp giả danh thầy lang mà giết hại giống nòi.

    Chỉ có Sở Vệ sinh Đông Dương làm nổi việc ấy.

    Không có luật lệ hạn định quy tắc cho nghề thuốc Tàu, sở Vệ sinh có thể xin đặt ra luật.

    Không có trường dạy nghề làm thuốc Tàu, sở Vệ sinh có thể xin lập ra trường.

    Không có thầy giáo dạy nghề thuốc Tàu, sở Vệ sinh có thể xin đón giáo sư nước khác về dạy.

    Nhưng mà những công việc ấy còn là chuyện về lâu dài, chưa thể thực hiện trong mai mốt.

    Bây giờ đây, đối với vấn đề y tế, cái việc bài trừ lang bịp mới là việc cấp thiết cho sinh mệnh của dân chúng.

    Làm được việc đó, cũng chỉ có Sở Vệ sinh Đông Dương.

    Còn chờ gì nữa mà các ngài trong sở vẫn chưa trừ cái tai nạn kia cho những kẻ đã phải góp lương nuôi mình?

    Hay là các ngài chưa có phương pháp?

    Nếu vậy chúng tôi xin giúp một vài ý kiến.

    Chúng tôi xin các ngài mở một kỳ sát hạch thầy lang. Bao nhiêu dân làng dao cầu thuyền tán, mỗi năm đều phải hạch qua một lần. Trong khi sát hạch, bắt họ phải cắt nghĩa vài đoạn trong một cuốn sách thuốc chữ Tàu, phải làm bài nói về tính chất công dụng của ít vị thuốc, phải trả lời những câu hỏi về nguyên nhân và trạng thái của ít thứ bệnh, người nào làm trôi kỳ sát hạch ấy mới được phép ra làm thầy lang.

    Chúng tôi xin các ngài soi xét đến lời quảng cáo của các thầy lang. Hễ họ rao hàng thuốc gì, chữa bệnh gì, thì đưa họ đến ngay nhà thương, bắt họ phải cam đoan mà chữa bệnh ấy. Nếu làm không được đúng lời quảng cáo, thì mời họ vào luôn nhà pha.

    Chúng tôi xin các ngài bắt buộc các thầy lang đem tên thực trong giấy khai sinh làm tên của cửa hàng thuốc, không được đặt những tên hiệu bâng quơ. Bởi vì nếu họ dùng những tên hiệu mập mờ thì sau khi ngón bịp bại lộ, họ lại có thể lại giết người như thường bằng tên hiệu khác.

    Chúng tôi xin các ngài luôn luôn ngó mắt đến chỗ chế thuốc và chỗ chữa bệnh của họ, xem họ có trộn thuốc Tây vào thuốc ba láp, có dùng thuốc Tây mà tiêm cho bệnh nhân không.

    Bấy nhiêu ý kiến, đều rất giản dị, có thể thực hành.
    Tuy nó chẳng đủ chấn chỉnh nghề thuốc Tàu ở xứ này một cách hoàn toàn, nhưng cũng có thể sàng sảy bớt những hạng lang bịp.

    Thấy vậy, nếu Sở Vệ sinh Đông Dương chịu giúp dân chúng như vậy, thì những hạng Hán học đọc cuốn sách Nho không thông, những hạng Tây học thi bằng tiểu học không đậu, những hạng lái thuốc chỉ biết mặt vị thuốc mà không có học vấn kinh nghiệm về nghề thuốc… dẫu có tài thánh cũng không thể nấp sau cái biển hàng thuốc, đóng vai thầy lang mà lấy của và giết người.

    Được vậy ấy là cứu được vô số sinh mạng của dân chúng.

    Chúng tôi rất mong ở Sở Vệ sinh Đông Dương.

    Mà, mong vậy không phải chúng tôi muốn giết chết nghề thuốc Tàu ở đây, chính là bênh vực nghề thuốc Tàu một cách nhiệt liệt vậy.

    Những phường bợm già quỷ quyệt, những tụi trẻ ranh láu cá, chúng vì không có nghề nghiệp kiếm ăn, mà phải giả làm lang khiến cho nghề thuốc Tàu phải mất tín nhiệm nhiều lắm. Trừ được bọn đó, tức là kéo lại tín nhiệm cho nghề thuốc Tàu, điều đó tưởng cũng dễ hiểu.

    Ai là thầy thuốc có thực học, có thực tài, xin cứ vững dạ, đừng lo. Còn ai không biết nghề thuốc mà trót giả mạo làm lang, thì nên theo câu thơ của ông Tú Xương: Vứt cổ dao cầu xuống ruộng khoai, kiếm một nghề khác sống.

    Luôn thể, chúng tôi muốn khuyên mấy ông túc học trong làng Nho nếu làng Nho còn có những ông túc học nên nhớ cho rằng: Nghề thuốc là nghề quan hệ đến tính mệnh người ta, không phải chuyện chơi. Các ông có muốn nghiên cứu nghề thuốc, chấn chỉnh nghề thuốc, thì nên tìm một phương pháp thật hoàn thiện, không nên theo cái lối vừa học vừa hành, đem tính mệnh người ốm làm đồ thí nghiệm. Câu thơ bài xích chiến tranh trong Đường Thi mà chúng tôi dịch ra sau đây, chắc các ông còn chưa quên:

    Phong hầu chuyện ấy anh đừng nói,

    Một tướng nên công, vạn cốt khô.

    Ấy, cái lối làm thuốc bằng cách vừa học vừa hành cũng hệt như vậy. Các ông theo lối ấy mà đi đến một nhà lương y, thì xã hội sẽ có bao nhiều nhân mạng vì các ông mà chết oan.

    Vậy thì các ông cũng nên nghĩ đến cái công người ta nuôi được một người là khó, mà tạm nghe lời thành thực của chúng tôi.

    Nếu không, các ông cũng không hơn gì bọn lang bịp mà chúng tôi sẽ lần lượt đưa cái chân dung của họ lên những số báo sắp tới.

    Tuệ Nhỡn và Thái Công
    Tương lai, Số 5, ngày 25 tháng 2 năm 1937
     

    Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương . Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

    Chú thích 1: Hiện ở Nhật Bản, các đốc tờ y sĩ đều có nghiên cứu thuốc Tàu. Bởi vậy, nghề thuốc Tàu của họ còn tiến bộ hơn thuốc Tây nhiều lắm (Nguyên chú của tác giả).

    Chú thích 2: Nguyên văn chữ Hán: Bằng quân mạc thoại phong hầu sự, Nhất tướng công thành vạn cốt khô (Nguyên chú của các tác giả).

     

  • Chương 1. Giết người lấy của (1)

    Biết vài tiếng Pháp mà không có học thức thì nên đi làm thầy cô. Biết vài chữ Hán mà không có kinh nghiệm về nghề thuốc thì nên đi làm nho ở phủ huyện. Biết mặt vị thuốc mà không có học thức kinh nghiệm về nghề thuốc thì nên gánh bồ về các chợ mà bán thuốc cái, nếu không đủ tiền mở hiệu thuốc sống ở tỉnh thành.

    Ngày nay không phải là ngày mà những kẻ không đọc sách thuốc, không học nghề thuốc được tự do núp sau những biển dược phòng, y quán, dược xá, y viện hay gì gì đường đó, dùng dao cầu thuyền tán, ống tiêm, ống thụt giết hại dân nghèo để lấy tiền nuôi vợ con và làm giàu.

     

    Thưa các ngài.

    Trong cái xã hội của chúng ta ngày nay, hạng người nào giỏi bịp và độc bụng hơn hết? Nếu đã xem xét một cách kỹ càng, các ngài chắc không ngần ngại gì mà không nói rằng:

    Chỉ có hạng người ít học hay không học mà dám làm thầy lang.

    Thật thế. Một số rất lớn cụ lang, ông lang, chú lang, anh lang kia đều là tổ sư, thánh sư, tiên sư và kỹ sư của nghề bịp… Gọi là lang hay coi họ là lang, ấy là chúng ta tự lầm. Chữ lang chỉ xứng đáng với những người có học thuốc, biết chữa bệnh, còn phường đại bịp kia đâu có là lang một chút nào!

    Họ là thầy đồ đọc cuốn sách Nho không hiểu nghĩa.

    Họ là cậu học trò Tây đi thi tiểu học không đậu.

    Họ là kẻ Hán tự không biết Hán, Tây tự chẳng biết Tây, trong tay không có nghề gì nuôi sống lỗ miệng. Đi ăn mày mà nhiều người cho, đi ăn cắp mà không bị tội, thì họ cũng chẳng xoay ra cái nghề làm lang. Nhưng hai cái nghề kia không phát tài lại nguy hiểm, cho nên họ phải giở đến cách lừa gạt người ốm. Nếu đã biết một vài chữ Hán, thì họ học thêm ít tên bài thuốc Tàu rồi họ đóng vai thầy lang mốt cũ. Nếu có biết dăm ba tiếng Tây thì họ học thêm ít tên vị thuốc Tây rồi họ đóng vai thầy lang mốt mới. Còn nếu chỉ biết có chữ quốc ngữ, ngoài ra không hiểu một thứ chữ nào, thì họ tự xưng là làm thuốc gia truyền, rồi mua vài cuốn sách quốc ngữ để tập lấy những câu nói sáo.

    Trong lúc nghề thuốc còn lộn xộn, không ai có quyền được hỏi lý lịch của người làm lang. Hễ mà họ có tư thuốc, ô thuốc, có dao cầu, thuyền tán, có tiêm, có thụt, có áo blouse, ấy là họ lên mặt cứu nhân độ thế, cũng cho đơn, cũng bốc thuốc, cũng tiêm, cũng thụt, cũng cao, đan, hoàn, tán, họ giở không thiếu trò gì.

    Các ngài nghĩ xem, nghề thuốc dễ dàng như vậy được chăng?

    Một người thông chữ Hán muốn học thuốc Tàu, theo thầy chữa bệnh hàng mười mấy năm, đọc đi đọc lại mấy trăm pho sách mà khi thành nghề còn có bệnh chữa lầm. Một ông đốc tờ chưa chắc chữa bệnh khỏi sai, sau khi đã trải sáu, bảy năm trời vừa học ở nhà trường vừa học ở nhà thương.

    Huống chi bọn đại bịp đó, ngoài ngón bịp ra, hầu hết là kẻ ngu dốt. Vậy mà hôm trước còn là thầy đồ dốt, còn là anh thi trượt bằng tiểu học, còn là đứa lang thang vô nghề nghiệp, hôm sau đã là lang rồi, phỏng chừng họ có biết nghề thuốc là cái gì nữa.

    Chúng tôi dám nói rằng: Họ ra đóng vai thầy lang, mục đích không cốt ở sự chữa bệnh: Mỗi người bị lừa một lần thì tôi sẽ thành một nhà triệu phú. Đó là câu của một thầy lang giả hiệu đã có cửa hàng đồ sộ ở Hà thành trả lời chúng tôi trong khi bị hỏi dồn đến cùng đường. Té ra sự làm thuốc của họ chỉ là một sự lừa đảo, ăn cắp.

    Nhưng nếu họ lừa đảo, ăn cắp bằng cách khác, chúng ta chỉ mất tiền, mất của mà thôi. Cái độc ác là họ lại lừa đảo, ăn cắp bằng nghề làm thuốc, cho nên chúng ta đã mất tiền cho họ lại mất mạng về họ nữa.

    Các ngài đừng tưởng thục địa, đương quy, đẳng sâm, bạch truật là không chết người.

    Các ngài đừng tưởng thủy ngân, khinh phấn, hoạt thạch, hải kim sa là không hại gì. Các ngài cũng đừng tưởng ki na crin, vắcxin ănti gônôcôxíc mà người nào cũng có thể tiêm được. Không thế đâu. Nếu không biết dùng, nếu dùng không trúng bệnh, nước lã cũng giết người được nữa là thuốc. Biết vậy mà nhiều người đành nhắm mắt để cho họ lừa, nhắm mắt đem tính mệnh mà giao phó cho họ. Chỉ vì chúng ta phần nhiều là hạng người nghèo. Nghèo không có tiền, lúc ốm không lấy đâu mà tìm chỗ chữa bệnh chắc chắn, nên đành phải liều dùng thuốc của họ, phó sống thác cho sự rủi may. Không ai ngờ rằng đã mượn kẻ mù đưa đường, thì không có may, chỉ có phần rủi. Trong chúng ta, chắc đã có người uống thuốc của họ. Chúng tôi muốn hỏi có ai khỏi bệnh hay không?

    Một nghìn lần không. Nếu có khỏi nữa cũng chỉ là sự hú họa. Bệnh không khỏi, tiền vẫn mất. Vì vậy họ mới chóng làm giàu. Các ngài hãy ngắm mà coi. Biết bao kẻ không nghề, không nghiệp, sau ít năm đóng vai thầy lang, đột nhiên có ô tô, có nhà lầu, có ruộng đất liền khu ở nhà quê rồi.

    Mỗi lần họ mua ruộng đất, cất nhà lầu, sắm ô tô thì bao nhiêu mạng người vô tội chết oan về họ!

    Giặc cướp thuở xưa không đến nỗi tàn ác như vậy. Nói theo sách cổ, tội ác của họ nay đã đầy sâu. Đứng về phương diện xã hội, chúng tôi tưởng không nên dung thứ mãi cho một hạng giết người lấy của ấy cứ dùng tính mệnh của dân nghèo để làm giàu!

    Nhưng mà trị họ bằng cách nào?

    Gần đây, nghe có nhiều người muốn lập ra một hội y giới, nói rằng mục đích cốt để chấn hưng nghề thuốc. Việc đó chúng tôi rất hoan nghênh nhưng chỉ lo lúc lựa người vào hội. Ông nào đáng, người nào không đáng là hội viên, đó là một điều rất khó phân biệt. Mà nếu không chịu phân biệt, ai có dao cầu thuyền tán đều cho vào hội tất cả, thì những kẻ giết người lấy của sẽ mượn thanh thế của hội mà lấy thêm của, giết thêm người. Một hội như vậy, chẳng những vô ích mà còn hại cho xã hội giống nòi nhiều lắm.

    Theo ý chúng tôi, muốn trừ hết bọn giết người lấy của, chỉ có một cách: Đem hết những cách làm thuốc, khóe làm tiền của họ tuyên bố lên báo cho mọi người đều biết.
    Tuệ Nhỡn và Thái Công
    Tương lai, Số 3, ngày 4 tháng 2 năm 1937

    Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương 1. Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

    Chú thích 1: Chủ đề “Giết người lấy của” còn được Ngô Tất Tố đề cập hai lần trong tháng 2 năm 1937 trên báo Tương lai, đứng tên Tuệ Nhỡn cùng với Thái Công. Sau đó nội dung “Giết người lấy của” lại được đăng tải trên Tiểu thuyết thứ Ba các số 19, 20, 24, các ngày 13, 20 tháng 7 và 17 tháng 8 năm 1937 nhưng không đề tên tác giả.
    Chú thích 2: Thuốc chủng trừ vi khuẩn bệnh lậu cầu nhiễm huyết (Nguyên chú của tác giả).

     

  • Chương 1. Giết người lấy của (1)

    Biết vài tiếng Pháp mà không có học thức thì nên đi làm thầy cô. Biết vài chữ Hán mà không có kinh nghiệm về nghề thuốc thì nên đi làm nho ở phủ huyện. Biết mặt vị thuốc mà không có học thức kinh nghiệm về nghề thuốc thì nên gánh bồ về các chợ mà bán thuốc cái, nếu không đủ tiền mở hiệu thuốc sống ở tỉnh thành.

    Ngày nay không phải là ngày mà những kẻ không đọc sách thuốc, không học nghề thuốc được tự do núp sau những biển dược phòng, y quán, dược xá, y viện hay gì gì đường đó, dùng dao cầu thuyền tán, ống tiêm, ống thụt giết hại dân nghèo để lấy tiền nuôi vợ con và làm giàu.

     

    Thưa các ngài.

    Trong cái xã hội của chúng ta ngày nay, hạng người nào giỏi bịp và độc bụng hơn hết? Nếu đã xem xét một cách kỹ càng, các ngài chắc không ngần ngại gì mà không nói rằng:

    Chỉ có hạng người ít học hay không học mà dám làm thầy lang.

    Thật thế. Một số rất lớn cụ lang, ông lang, chú lang, anh lang kia đều là tổ sư, thánh sư, tiên sư và kỹ sư của nghề bịp… Gọi là lang hay coi họ là lang, ấy là chúng ta tự lầm. Chữ lang chỉ xứng đáng với những người có học thuốc, biết chữa bệnh, còn phường đại bịp kia đâu có là lang một chút nào!

    Họ là thầy đồ đọc cuốn sách Nho không hiểu nghĩa.

    Họ là cậu học trò Tây đi thi tiểu học không đậu.

    Họ là kẻ Hán tự không biết Hán, Tây tự chẳng biết Tây, trong tay không có nghề gì nuôi sống lỗ miệng. Đi ăn mày mà nhiều người cho, đi ăn cắp mà không bị tội, thì họ cũng chẳng xoay ra cái nghề làm lang. Nhưng hai cái nghề kia không phát tài lại nguy hiểm, cho nên họ phải giở đến cách lừa gạt người ốm. Nếu đã biết một vài chữ Hán, thì họ học thêm ít tên bài thuốc Tàu rồi họ đóng vai thầy lang mốt cũ. Nếu có biết dăm ba tiếng Tây thì họ học thêm ít tên vị thuốc Tây rồi họ đóng vai thầy lang mốt mới. Còn nếu chỉ biết có chữ quốc ngữ, ngoài ra không hiểu một thứ chữ nào, thì họ tự xưng là làm thuốc gia truyền, rồi mua vài cuốn sách quốc ngữ để tập lấy những câu nói sáo.

    Trong lúc nghề thuốc còn lộn xộn, không ai có quyền được hỏi lý lịch của người làm lang. Hễ mà họ có tư thuốc, ô thuốc, có dao cầu, thuyền tán, có tiêm, có thụt, có áo blouse, ấy là họ lên mặt cứu nhân độ thế, cũng cho đơn, cũng bốc thuốc, cũng tiêm, cũng thụt, cũng cao, đan, hoàn, tán, họ giở không thiếu trò gì.

    Các ngài nghĩ xem, nghề thuốc dễ dàng như vậy được chăng?

    Một người thông chữ Hán muốn học thuốc Tàu, theo thầy chữa bệnh hàng mười mấy năm, đọc đi đọc lại mấy trăm pho sách mà khi thành nghề còn có bệnh chữa lầm. Một ông đốc tờ chưa chắc chữa bệnh khỏi sai, sau khi đã trải sáu, bảy năm trời vừa học ở nhà trường vừa học ở nhà thương.

    Huống chi bọn đại bịp đó, ngoài ngón bịp ra, hầu hết là kẻ ngu dốt. Vậy mà hôm trước còn là thầy đồ dốt, còn là anh thi trượt bằng tiểu học, còn là đứa lang thang vô nghề nghiệp, hôm sau đã là lang rồi, phỏng chừng họ có biết nghề thuốc là cái gì nữa.

    Chúng tôi dám nói rằng: Họ ra đóng vai thầy lang, mục đích không cốt ở sự chữa bệnh: Mỗi người bị lừa một lần thì tôi sẽ thành một nhà triệu phú. Đó là câu của một thầy lang giả hiệu đã có cửa hàng đồ sộ ở Hà thành trả lời chúng tôi trong khi bị hỏi dồn đến cùng đường. Té ra sự làm thuốc của họ chỉ là một sự lừa đảo, ăn cắp.

    Nhưng nếu họ lừa đảo, ăn cắp bằng cách khác, chúng ta chỉ mất tiền, mất của mà thôi. Cái độc ác là họ lại lừa đảo, ăn cắp bằng nghề làm thuốc, cho nên chúng ta đã mất tiền cho họ lại mất mạng về họ nữa.

    Các ngài đừng tưởng thục địa, đương quy, đẳng sâm, bạch truật là không chết người.

    Các ngài đừng tưởng thủy ngân, khinh phấn, hoạt thạch, hải kim sa là không hại gì. Các ngài cũng đừng tưởng quinacrine, vắcxin ănti gônôcôxíc mà người nào cũng có thể tiêm được. Không thế đâu. Nếu không biết dùng, nếu dùng không trúng bệnh, nước lã cũng giết người được nữa là thuốc. Biết vậy mà nhiều người đành nhắm mắt để cho họ lừa, nhắm mắt đem tính mệnh mà giao phó cho họ. Chỉ vì chúng ta phần nhiều là hạng người nghèo. Nghèo không có tiền, lúc ốm không lấy đâu mà tìm chỗ chữa bệnh chắc chắn, nên đành phải liều dùng thuốc của họ, phó sống thác cho sự rủi may. Không ai ngờ rằng đã mượn kẻ mù đưa đường, thì không có may, chỉ có phần rủi. Trong chúng ta, chắc đã có người uống thuốc của họ. Chúng tôi muốn hỏi có ai khỏi bệnh hay không?

    Một nghìn lần không. Nếu có khỏi nữa cũng chỉ là sự hú họa. Bệnh không khỏi, tiền vẫn mất. Vì vậy họ mới chóng làm giàu. Các ngài hãy ngắm mà coi. Biết bao kẻ không nghề, không nghiệp, sau ít năm đóng vai thầy lang, đột nhiên có ô tô, có nhà lầu, có ruộng đất liền khu ở nhà quê rồi.

    Mỗi lần họ mua ruộng đất, cất nhà lầu, sắm ô tô thì bao nhiêu mạng người vô tội chết oan về họ!

    Giặc cướp thuở xưa không đến nỗi tàn ác như vậy. Nói theo sách cổ, tội ác của họ nay đã đầy sâu. Đứng về phương diện xã hội, chúng tôi tưởng không nên dung thứ mãi cho một hạng giết người lấy của ấy cứ dùng tính mệnh của dân nghèo để làm giàu!

    Nhưng mà trị họ bằng cách nào?

    Gần đây, nghe có nhiều người muốn lập ra một hội y giới, nói rằng mục đích cốt để chấn hưng nghề thuốc. Việc đó chúng tôi rất hoan nghênh nhưng chỉ lo lúc lựa người vào hội. Ông nào đáng, người nào không đáng là hội viên, đó là một điều rất khó phân biệt. Mà nếu không chịu phân biệt, ai có dao cầu thuyền tán đều cho vào hội tất cả, thì những kẻ giết người lấy của sẽ mượn thanh thế của hội mà lấy thêm của, giết thêm người. Một hội như vậy, chẳng những vô ích mà còn hại cho xã hội giống nòi nhiều lắm.

    Theo ý chúng tôi, muốn trừ hết bọn giết người lấy của, chỉ có một cách: Đem hết những cách làm thuốc, khóe làm tiền của họ tuyên bố lên báo cho mọi người đều biết.
    Tuệ Nhỡn và Thái Công
    Tương lai, Số 3, ngày 4 tháng 2 năm 1937

    Để giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung, sau đây là phần chú thích của chương 1. Mời bạn nghe cùng BÚC CÁC:

    Chú thích 1: Chủ đề “Giết người lấy của” còn được Ngô Tất Tố đề cập hai lần trong tháng 2 năm 1937 trên báo Tương lai, đứng tên Tuệ Nhỡn cùng với Thái Công. Sau đó nội dung “Giết người lấy của” lại được đăng tải trên Tiểu thuyết thứ Ba các số 19, 20, 24, các ngày 13, 20 tháng 7 và 17 tháng 8 năm 1937 nhưng không đề tên tác giả.

     

  • Chương 1. Giết người lấy của

    Chủ đề “Giết người lấy của” còn được Ngô Tất Tố đề cập hai lần trong tháng 2 năm 1937 trên báo Tương lai, đứng tên Tuệ Nhỡn cùng với Thái Công. Sau đó nội dung “Giết người lấy của” lại được đăng tải trên Tiểu thuyết thứ Ba các số 19, 20, 24, các ngày 13, 20 tháng 7 và 17 tháng 8 năm 1937 nhưng không đề tên tác giả.  

  • Chương V. Thầy lang thỏ đực

    Phải, người ấy gọi là Thỏ Đực thì đúng. Trông cái hình dáng, có thể bảo hắn là một anh kép già ở xóm cô đầu, nếu hắn không đi giày ban. Nhưng ngắm đến bộ miệng thì lại có thể tưởng hắn là một con thỏ, vì cái miệng ấy nó chum chúm như mõm con thỏ, mà tự môi trên đến môi dưới, rồi thì ngoài mép quanh cằm, đâu cũng nhẵn thín, không bén một sợi râu nào.

    Trước đây, khoảng ba chục năm, hắn chỉ là một chàng học trò dở ở vùng xuôi, chữ Hán cũng biết ít nhiều, chữ Pháp không thuộc một tiếng. Làng nhà hắn cũng như làng Xa La ở Hà Đông, vô luận người nào, có biết chữ hay không biết chữ, đều thuộc võ vẽ một ít bài thuốc, nhớ lõm bõm vài câu sách thuốc. Xách dao cầu đi phương khác, họ đều có thể bịp người mà kiếm ăn. Nhờ về phong thổ đó, hắn đủ tư cách như mọi trai làng, nhân khi túng đường sinh nhai mới sắm dao cầu tủ thuốc, kéo lên ngã tư nọ ở ngoài Hà thành, mở cửa hàng thuốc, vì không thể gọi là cửa hàng gì. Kỳ thực, trong hàng của hắn chỉ có mấy thứ thuốc bột chữa sâu răng, thuốc cao chữa mụn nhọt và vài chục vị vừa thuốc Bắc vừa thuốc Nam, đựng trong một cái tủ mốc. Gọi là hàng thuốc, cũng xấu hổ cho hai tiếng ấy.

    Lúc ấy, vùng đó, răng đã ít người đau, nhọt lại ít kẻ bị, thuốc ế, mạng nhện bắt đầu quấn vào dao cầu, những người gần quanh thấy cái cảnh đói khát của hắn đó phải động lòng thương hại.

    Tình cờ gần đó có vị đại thần lên cái hậu bối, dùng đã nhiều thứ thuốc lắm mà vẫn không khỏi. Một hôm, người nhà bàn nhau:

    Hay thử gọi lang Thỏ Đực vào đây xem hắn có chữa được không. Nghe nói nhà hắn có bán thuốc cao, hoặc giả nó là món thuốc gia truyền thì chắc có hiệu.

    Bàn vậy mà thôi, thực ra người ta cũng không thèm gọi. Bởi vì đối với nhà vị đại thần đó, anh lang Thỏ Đực chỉ là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre chứ có giá gì.

    Chẳng ngờ lời bàn ấy bị một viên tri huyện là cháu vị đại thần kia nghe tiếng và tin là thực. Rồi từ ngày mai trở đi, gặp ai hỏi thăm bệnh tình của viên đại thần, viên tri huyện đều nói rằng ngài dùng thuốc của thầy lang Thỏ Đực. Danh giá của con Thỏ Đực đó tăng lên nhiều. May sao cách vài chục ngày, vị đại thần ấy khỏi bệnh. Khỏi là nhờ thuốc của người khác, chứ người ta không dính tý thuốc nào của Thỏ Đực lương y. Thế nhưng Thỏ Đực là kẻ gian ngoan, đi đâu cũng phô rằng mình đã chữa được vị đại thần ấy.

    Cũng vì có mấy câu nói của viên tri huyện, thành ra trong đám phủ huyện, nhiều người tin rằng vị đại thần kia quả có dùng thuốc của thầy lang này. Thế là mọi người đua theo, trong nhà động có người nào mọc mụn, phải gai, họ liền cho lấy thuốc của hắn. Phúc làm sao, hắn chữa luôn được vài bệnh, tiếng tăm đồn đi, khách lấy thuốc càng ngày càng đông, do đó có dấn vốn kha khá. Bấy giờ hắn mới sắm sửa đồ đạc, dọn luôn lên đất Hà thành. Từ đó hắn mới giở ngón bịp ra.

    Khác với các chủ dược phòng, y quán, hắn chỉ quảng cáo bằng miệng, không hề quảng cáo bằng giấy hay báo. Ngồi với một người hơi biết chữ Hán, thì hắn giở luôn thi phú câu đối ra đọc, toàn là thơ cũ, phú cũ, câu đối cũ của các đại gia mà hắn đó học thuộc lòng, nhưng hắn vẫn nói là của mình làm ra.

    Ngồi với một người có bệnh hoặc nhà có người bị bệnh thì hắn đọc luôn sách thuốc hàng tràng. Cũng là những đoạn hắn học thuộc lòng, nó không dính dáng gì đến cái bệnh mà hắn sắp chữa hay đương chữa.

    Thơ phú cho đến sách thuốc của hắn nhớ được, quanh quẩn độ hơn 10 bài chứ không nhiều gì, nếu ai chú ý mà nghe, sẽ thấy lần nào hắn cũng chỉ đọc có mấy bài ấy. Thế nhưng, những người không biết thơ ai cũng tưởng là hắn thông lắm. Đến việc chữa bệnh, hắn lòe thiên hạ lại càng bợm hơn. Hôm qua tôi đi thăm bệnh cho quan Thượng tỉnh nọ, hôm kia đi kê đơn cho quan Tuần kia, ngày nay có bà Án hay bà Phủ nọ đón đến thăm mạch mà chưa đi được. Mở đầu câu chuyện nói với con bệnh đại để hắn vẫn dựng cái sáo ấy. Có khi hắn còn can đảm mà nói tràn rằng: Chính vua nước Lào có bệnh, đốc tờ nói chữa không khỏi, cũng phải vời mình sang chữa.

    Rồi thì người Tây, người Tàu, người Ấn Độ, các thứ người ở Đông Dương đều bị hắn vơ làm người đó uống thuốc của hắn, người nào bệnh cũng nặng và cũng khỏi cả. Kỳ thực Tây, Tàu, Ấn Độ, có ai dùng thuốc của hắn bao giờ.

    Đáng tức cười nữa, là mỗi khi cất miệng tiếp khách, ấy là hắn công kích thuốc Tây. Hắn khoe những bệnh đốc tờ bỏ, không chữa được, hắn chữa chỉ hai thang thuốc là khỏi, hắn nói Chánh phủ đó biết cái tài làm thuốc của hắn, đã cấp cho hắn cái bằng đốc tờ về nghề thuốc Tàu.

    Bởi thế, hắn mới muốn được người ta gọi quan Đốc, ai không gọi thế thì hắn thịu cái mặt ra. Với những ngón bịp như vậy, kẻ nông nổi ai mà không mắc? Huống chi cái lối làm thuốc của hắn lại cũng là một lối bịp.

    Nói cho phải, hắn cũng có đọc vài đoạn sách thuốc, chứ không đến nỗi dốt đặc. Nhưng hắn đọc để thuộc lòng, đọc để lấy khách, không phải đọc để mà hiểu.

    Những vị thuốc mà hắn hay dựng ấy là sâm, hoài, linh, biển và bài lục vị. Trong tập đơn thuốc của hắn đã kê, không thấy cái nào không có bốn vị thuốc đó, hoặc dựng xen với bài lục vị hoặc dựng lẫn với các vị khác.

    Sâm, hoài, linh, biển hay thuốc lục vị, hắn tưởng cũng như cơm tẻ, uống vào trúng bệnh thì khỏi, không trúng cũng không đến nỗi chết ai, vì vậy bệnh gì hắn cũng dùng đến. Quả có thế thực, những vị thuốc ấy, dự là trái bệnh, cũng không phát lên kịch liệt.

    Bởi vậy người ta mới phục hắn làm thuốc theo lối vương đạo. Họ không hiểu rằng: đó gọi là thuốc, có thể khỏi bệnh thì có thể giết người. Chỉ vì sâm, hoài, linh, biển, nó giết người ta một cách từ từ, cho nên người ta không biết. Bao nhiêu người theo hắn hàng trăm thang thuốc, chết vẫn hoàn chết, cái họa sâm, hoài, linh, biển là vậy.

    Chết cũng mặc, khoét được tiền, hắn cứ việc khoét. Đúng như lời bà Phán Phước đó nói, ai đó uống thuốc, hắn cũng phán cho mua những vị trọng, và bắt phải mua của mình. Thậm chí hắn còn mua sâm giả của bọn Cao Lá bán rao, rồi đưa cho vợ bán lại cho những người quen thuộc chồng, cái đó mới tinh quái chứ!

    Tóm lại, ngón bịp của thầy lang Thỏ Đực còn giỏi hơn ngón bịp của thầy lang khác nhiều lắm. Bịp bằng hoành phi câu đối chói lọi trong nhà, bịp bằng lời nói mềm mỏng ngọt ngào như mẹ dầu dỗ khách, bịp bằng cách khoe quan nọ quan kia uống thuốc của mình, bịp bằng lối dựng thuốc không thưởng, không phạt, bịp bằng phộp bán những vị trọng cho con bệnh hoặc bắt con bệnh uống những toa thuốc ba bốn chục đồng.

    Trong đất văn vật nghìn năm biết bao kẻ bị hắn bịp cho đến chết mà vẫn không tỉnh ngộ.

    Tuệ Nhỡn
    Công dân, Số 9, ngày 20 tháng 11 năm 1935

    Hết chương 5.

  • Chương IV. Giết người bằng vương đạo

    Khốn nạn thân! Ông còn nhắc đến con mọt già ấy làm chi, để cho tôi đứt từng khúc ruột! Cứu thế độ dân gì con người ấy, hắn chỉ là một thứ mọt lâu ngày thành yêu, nó đã khoét ai thì đến tận xương tận tuỷ, không còn thương xót gì nữa!

    Con tôi lúc đầu chỉ có chứng ho, tiếng ho tuy dữ, nhưng người vẫn béo tốt, khỏe mạnh. Vả lại nó mới ho trong vài ngày, trước kia không có sao cả. Bởi tại nhà tôi quá nghe người ta, tưởng hắn là hạng danh sư ở đất Hà thành, mới sai người mời hắn đến chữa cho cháu. Chính miệng hắn nói với tôi rằng: “Ông Ba chỉ cảm xoàng, chỉ vài thang thuốc là khỏi”. Thế mà cháu uống hơn chục chén thuốc của hắn, bệnh cứ lúc tăng, lúc giảm, không ra bớt không ra khỏi. Tôi đã mấy lần khuyên nhà tôi nên đổi tay đi, chẳng biết ma xui quỷ ám, hay là hắn có bùa bả làm sao, mà nhà tôi nhất định không nghe. Rồi nhà tôi cứ ngày ngày bắt tôi phải thân hành đón hắn. Mà nào đón hắn có dễ!

    Chờ đợi mấy giờ đồng hồ, hắn chưa đi cho. Gọi là cụ hắn chưa bằng lòng, phải gọi là quan Đốc thì hắn mới thích. Nào sâm, nào quế, nào tắc kè, … không thiếu thứ gì. Cái gì cũng phải mua của hắn, chứ mua của ai thì hắn chìa môi bĩu mỏ bảo “không uống được!”.

    Năm đồng một thang cũng có, tôi mất về hắn tất cả 420 đồng, lấy hết 150 thang thuốc mà cháu cứ mỗi ngày một suy nhược dần. Đến khi nó đã liệt giường, không dậy được nữa, thì hắn mới chịu buông tha cho người khác chữa. Ông tính còn ai chữa được nữa? Thôi thuốc của hắn ba ngày thì cháu qua đời. Chắc ở thành phố này đã có hàng mấy trăm người mất của chết oan vì hắn, chẳng phải riêng nhà tôi!Ấy là lời bà Phán Phước đã nói với tôi trong khi con bà mới chết vì thuốc. Một thôi thẳng, rủa hết sự độc ác của thầy lang, thấy bà đỏ mặt tía tai, nước mắt ứa ra, hình như bà vừa xót con trai, vừa giận kẻ sát nhân, nghẹn lời không nói được nữa. Hồi lâu bà lại bảo tôi nên nói cho vỡ cái ngón khoét tiền của con mọt ghê gớm ấy, kẻo thiên hạ còn nhiều người
    chết. Bạn đọc báo chắc chưa biết chữ mọt già ấy chỉ vào người nào!  

    Hết chương 4.