Tôi đã về Bắc Ninh được ngót nửa tháng. Trong nửa tháng ấy, tôi không được chút tin tức gì về mọi sự hoạt động của làng b., ngoài một lá thư của anh Vũ gửi sang hỏi thăm mấy câu làm quà.
Nghĩ đến giật mình trong cái thời gian trong hơn ba tháng giời lăn lộn với đủ mọi nhân vật của làng bạc bịp, đến cách tổ chức của họ, đến những bi kịch do những tay săn mòng gây ra cho những gia đình của bọn tín đồ tôn giáo đỏ, đen . Không phải tôi cố ý kết án bọn bạc bịp. Nếu ở đời này trong tình bằng hữu còn có thấy dây những vết nhơ bẩn của sự tài trợ, trong nhiều cuộc hôn nhân còn thấy có tính cách buôn bán và trong mọi sự buôn bán vẫn có nhiều mặt trái thì trong sự cờ bạc, có lẽ có mọi ngón bịp chỉ là sự rất tự nhiên, rất thường. Chỉ cái máu cờ bạc của loài người là khiến tôi không thể hiểu được, phải băn khoăn.
Sáng hôm sau, cụ Phán phàn nàn với tôi:
Không hiểu thằng Vân nó ở Hà Nội làm gì mà mãi nó chưa về. Đây này, nó lại viết giấy nã tiền tôi lần nữa đây. Chuyến trước đi, đã lấy hai chục. Bây giờ lại xin chục nữa…. Lần nào nó cũng kêu là để chạy việc, tôi biết có nên tin nó hay không?
Tôi đỡ lá thư, nhìn đến đoạn có ngón tay của cụ Phán chỉ…
…
Con phải chờ có lẽ đến dăm hôm nữa mới biết tin tức đích xác được. Nhận được thư này, thầy gửi ngay cho con một chục nữa để con tiêu pha, xe pháo, và thù tạc với mấy người đang lo chuyện cho con… .
…
Cụ Phán cúi đầu, nhìn tôi một cách trông buồn cười là phóng nhỡn tuyến lên bên trên đôi mắt kính. Thấy tôi không phán đoán thế nào, cụ chỉ lắc đầu, bỏ thư vào túi rồi quay đi. Cụ ra bàn ngồi, kéo một hơi thuốc lào rồi trầm ngâm nghĩ ngợi. Tôi quay mặt đi chỗ khác để mỉm cười.
Một lát sau, cụ hấp tấp mở ngăn kéo, lại chìa cho tôi một phong thư nữa.
Đây này, quên mất, còn lá thư này nó viết cho anh đây:
Thư của anh Vân, mà lại trong trường hợp này thì tôi phải đọc một cách giấu giếm theo lối gái ngoan đọc thư của nhân tình mới được. Tôi lên gác, khép cửa cẩn thận, đoạn mới xé phong bì…
Hà Nội, lơ duyn 1933
Chú Ph…
Đêm hôm nay, tôi nằm trằn trọc, không thể nào ngủ được, chuông đồng hồ vừa đánh hai tiếng mà phải ngồi dậy, vặn đèn để viết thư cho chú đây. Gớm, sao mà mấy hôm nay tôi thấy xảy ra nhiều chuyện quá. Thôi, chuyến này thì tha hồ chú được nghe cái mới cái lạ, kẻo không lại bảo là tôi viết cho chú ít khi được có vị . Chỉ tiếc rằng nó toàn một vị chua, cay. Nhưng chỉ chua, cay riêng với tôi thôi, còn chú là người đọc thư thì chắc rằng sẽ thấy thư thú vị hết chỗ nói. Chẳng lẽ tôi lại dùng cái giọng em chết mất anh ạ của trai gái trong những tiểu thuyết bi tình; dù sao tôi cũng cố gượng cười, chỉ mong thư không đến nỗi khôi hài đã là may.
Tôi đau lòng quá, chán đời quá, khổ quá, dễ thường đến hóa ra… thi sĩ mất. Đã cay bởi thua bạc, chán nản bởi khan xu, lại đau đớn trong tình trường. Không hiểu những bậc thánh hiền thuở trước chán thế sự, phải lên núi tu tiên, thì lúc ấy, những cảm giác của các bậc nấy nó lâm li thế nào, nó thống thiết thế nào, chứ cái đau lòng của tôi lúc này thật cũng có thể khiến cho tôi đủ chán đời rồi lên núi tu tiên. Chỉ sợ nước Nam ta vào bây giờ, trên ngọn núi nào cũng có tổ tôm, tài bàn, xóc đĩa, ích xì thì thôi.… thôi.… lên đến núi rồi, tôi cũng khó lòng mà tu được. Vì rằng chú phải biết bọn Mường, bọn Mán ở các núi bây giờ cũng đã biết tổ tôm, tài bàn đủ ngón rồi, văn minh ghê. Cho nên trước khi lên núi tu tiên, tôi cứ băn khoăn mãi không biết là mình sẽ thành tiên hay không khéo lại thành ra một ông Ấm B. con thì thật vô phúc cho cả núi.
À này, tôi có một việc tối quan trọng, cần phải chú giúp sức cho, việc may ra mới có hi vọng thành. Cùng chuyến xe lửa với lá thư này, tôi có gửi cho ông Via phịa chuyện xoay ông ấy chục bạc nữa đấy. Tôi lấy cớ chạy việc, chú phải cố đứng ngoài làm hậu thuẫn cho tôi. Nếu không xong, tôi phải đến gói cơm nắm, muối vừng, kéo bộ bò về mất. Mà ức nhất là cuộc cổ động thể thao ấy, nếu sẽ có thật, mình tất rồi chẳng có người đón rước, dâng hoa với chụp ảnh kỷ niệm như các tiểu thư đi bộ Hà Nội Hải Phòng thì cực đến đâu. Thôi, đừng lo tôi sẽ có cách nói dối ông Via lần thứ nhì về công cuộc chạy việc .
Ngoài việc này tôi lại nói với chú nhiều việc khác:
Theo lời hứa của ông Ấm sẽ đi cùng tôi xuống nhà lão Sính điều đình việc lấy lại số tiền ba chục mà tôi đã thua xì, chuyện này chắc chú còn nhớ rõ lắm) thì đúng 6 giờ chiều hôm ấy, tôi quay lại tòa nhà ở phố Hàng Cá, trong lòng chứa chan hi vọng ở ông… quân sư. Đến nơi người nhà kêu ông đi vắng. Rõ cái ông Ấm ông mãnh ấy, buổi trưa vừa nói thế, chập tối đã quên khuấy ngay mất, lại đi săn mòng. Thành thử mình phải một đêm trằn trọc, chờ mãi mới thấy sáng.
Bảnh mắt sáng hôm sau, tôi lại đến tìm ông Ấm. Ông ta nể lời, đêm trước cũng thức suốt đêm đến sáng mà không dám ngủ nữa, chiều ý mình, dậy đi ngay. Xuống đến nơi… Sau khi nói rõ mọi ngón của nhau, giới thiệu nhau là đồng nghiệp đâu đấy rồi, lão Sính nhe răng ra cười rồi đưa được sáu của…
Thế thì hỏng. Tôi đã tiêu pha cả rồi, chỉ còn chỗ này đây thôi. Ông cứ cầm. Bao giờ có con mòng nào, tôi sẽ đền ông sau vậy…
Đau chưa? Nhưng còn sáu đồng thì cũng còn hơn không, tôi cầm.
Rồi tôi đi lùng con Dung. Nó lẩn mặt hoài, tôi phải cuốc đi khắp mọi nơi, lùng như lính mật thám lùng kẻ cắp, mãi mới tóm được nó. Đứng trước mặt nó, vì nghĩ rằng to tiếng bao nhiêu chỉ tổ dại mặt, vừa phần tức quá, cũng không nói gì được nữa, tôi trợn hai con mắt nhìn nó trừng trừng. Con khốn nạn. Nó dám mở miệng viện những lẽ thế này này:
Sự đã xảy ra rồi tùy lượng cậu đấy… Em là kẻ còn ở với người ta ngày nào, người ta bảo gì em phải nghe? Em vì bần cùng nên phải lừa dối cậu. Nếu cậu muốn không bao giờ xảy ra những chuyện mà em phải dúng tay vào một cách đau đớn như chuyện này nữa thì tìm cách tháo cũi, sổ lồng cho em đi…
Rồi nó cúi mặt xuống, cố rặn mãi ra cái vẻ đau đớn. Ái chà.
Nhưng thôi, tôi chẳng dại như xưa mà cảm động sẵn mãi… Chỉ đứng nhìn cái bộ mặt đóng kịch của nó mà thôi. Đáng buồn chưa? Cái mặt nó đáng hôn thế mà tâm địa nó giả dối thế, đểu cáng thế. Sau cùng, vì nghĩ rằng mình dan díu với nó bởi lẽ dục nhiều, tình ít, tội gì mà phẫn, liền cũng phải vờ làm ra vẻ sẵn lòng tha thứ nó, tôi không nói gì cả, lẳng lặng quay gót, đi. Dù trận bão nổi lên trong cốc nước thì nước trong cốc cũng phải có sóng, lẽ tự nhiên, tôi cũng có chút đau lòng. Tôi cần phải tìm một nơi vắng vẻ. Tôi mang trong lòng cái đau đớn của một thi sĩ đến một bàn kem ở Bờ Hồ.
Tình cờ tôi gặp Tham Ngọc. Lần thần không biết tôi nghĩ thế nào mà lại kể lể tâm sự cho Ngọc nghe.… Rồi lại đưa ảnh cái Dung đứng quàng cổ tôi cho Ngọc xem nữa. Rõ khốn nạn. Lại thêm một cuộc tai biến nữa. Ngọc tái mặt, kêu Dung với hắn đã cùng nhau chỉ non thề bể, nguyện một chữ đồng. . Rồi Ngọc thề là quyết sẽ cho nó một trận cho mà xem.… Nghĩ thật khôi hài: cái anh chàng đã đi bịp thiên hạ, tưởng còn lép nước gì, mà té ra trong tình trường cũng yếu linh hồn, cũng hóa ra mòng cũng quých. Ghen với ả đào, anh chàng này đã ngu hơn tôi. Khi chia tay nhau, Ngọc nói một câu nửa đùa nửa thật rằng: Bác đã phá hoại mất… hạnh phúc của tôi, rồi phải đền tôi mới được . Thằng khốn nạn, câu tôi tưởng đùa, té ra nó thực hành bằng được. Một buổi tối, cách vài ngày sau cuộc vỡ lở ấy, tôi được một canh xóc đĩa ngót bốn mươi đồng. Sáng hôm sau, tôi còn nằm uể oải trong chăn, nó đã đến lôi tôi dựng đứng dậy. Rồi nó xưng xưng nó nói:
Bác vừa phát tài mà tôi túng quá, giúp tôi một ít cho tôi tiêu.
Tôi cũng nể, hỏi:
Bác lấy mấy đồng?
Nó:
Độ chừng bốn chục.
Bốn chục? Bốn chục??? Thế thì ra nó định bóc lột tôi ư?… Tức quá không chịu được, tôi gắt rằng:
Tôi được có bốn chục mà bác đòi lấy cả bốn. Bác vô lý quá…
Nó điềm nhiên, dịu dàng:
Bốn chục cũng không có nghĩa gì cả.
Tôi dồn một hồi:
Thế nào mới có nghĩa? Thế nào? Bao nhiêu???
Nó vẫn điềm nhiên:
Danh giá bác còn to hơn.
Tôi nghĩ mãi, không hiểu ý nó thế nào. Sau nó giơ một cái thư tôi đã gửi cho Ấm B. khi trước.
Cái này gửi về hầu cụ còn to chuyện hơn.
Thì ra (lạ chưa?) lúc tôi viết thư ấy thì không thấy gì mà bây giờ chỉ đọc, tôi cũng đủ xấu hổ. Rành rành bút tích mình đó, lại có cả đến câu: chính ông thân tôi là mòng? Nguy chưa? Chuyện này sở dĩ mà có, nó sở dĩ giở mặt được với mình cũng chỉ tại cái ảnh con Dung quàng cổ mình đây. Nó bắt chẹt tôi y như Ấm B. bắt chẹt Nguyễn Đình Mầu khi xưa vậy. Sau khi tôi trao cho nó bốn chục rồi, nó nhăn răng ra cười, trả tôi cái thư mà rằng:
Có dịp khác, tôi sẽ trả lại bác. Cảm ơn.…
Thôi, tử tế vuốt đuôi, kể gì.
Thành thử bây giờ mình thành ra trần, trong túi chỉ còn một hào hai. Chú cố trợ lực cho tôi, thuyết ông cụ mau gửi tiền cho tôi để tôi về chứ quần áo, mũ giày, sang trọng thế này, nhỡ ra đi đường, chạm phải hàng bánh đa thì khốn. Thôi tôi xin kệch đến già. Làng b. có nhân vật khó chơi quá. Vậy chú giúp tôi đi, tôi lạy chú.
Bái thư
VÂN
T.B. Hôm nay tôi bói Kiều, nhìn đến dòng: Tấm lòng trinh bạch từ nay xin chừa. Tôi thấy ứng với cái lòng cải tà qui chính của tôi. Vậy xin đối rằng: Tấm lòng… đi bịp từ nay xin chừa vậy.
Tôi chưa hết cơn buồn cười, bà cụ đẻ ra anh Vân, đã đẩy cửa phòng bước vào hỏi:
Vân nó viết thư, nó viết những gì với anh?
Tôi phải làm bộ mặt rất nghiêm:
Anh con bảo còn chờ dăm ngày, có hi vọng thành việc.
Bà cụ quay ra, xuống gác.
Tôi thấy giọng lanh lảnh của bà cụ cự ông cụ:
Ô hay. Việc nó là việc cần. Sao ông không ra nhà Dây thép đi mà còn ngồi mãi thế?
Rồi ông cụ gắt lại:
Thì biết rồi, làm gì mà bà cứ rối lên?
Khốn nhưng tính ông cứ đận đà…
Chứ không đận đà à? Việc gì mà vội.
Giọng bà cụ thấy mỉa mai, gay gắt thêm mấy độ nữa.
Phải rồi. Thằng Vân nó không là con ông. Dễ thường nó là… con riêng của tôi đấy.
Tiếc thay, anh Vân lại không có ở đây, lúc này.