BỘ MẶT THỐI NÁT CỦA PHỦ CHÚA: KHI QUYỀN LỰC HỦY HOẠI ĐẤT NƯỚC “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” vẽ nên một bức tranh về sự hào hùng của vua Quang Trung, những trận chiến oanh liệt trong lịch sử mà cuốn sách còn ghi lại mặt u tối về sự suy thoái đạo đức và quyền lực tại phủ chúa Trịnh, nơi thói tàn bạo, chuyên quyền đã đẩy xã hội vào vực thẳm lầm than. Nó vạch trần bộ mặt xấu xa của một tầng lớp thống trị đã đánh mất nhân tính và trách nhiệm, trở thành gánh nặng hủy hoại cả một quốc gia. Hình ảnh Đặng Mậu Lân, em trai Thị Huệ, nổi bật lên như một biểu tượng của sự tàn bạo và hoành hành ngang ngược. Hắn cậy quyền thế, cùng vài chục thủ hạ “cầm gươm, vác súng nghênh ngang đi khắp kinh đô”. Hắn không ngần ngại gây tội ác tày trời, từ việc “cắt hai đầu vú” những phụ nữ không chiều ý đến việc “lấy kìm vặn răng” những ai dám phản kháng. Đỉnh điểm là việc hắn ngang nhiên giết chết Sử Trung, một cận thần của Trịnh Sâm. Thế nhưng, nhờ sự che chở của Thị Huệ, Lân chỉ bị giảm án xuống phát lưu. Điều này cho thấy rõ sự mục ruỗng từ gốc rễ, khi luật pháp bị chà đạp bởi quyền lực cá nhân. Cảnh Chúa Trịnh Sâm bệnh tật triền miên, “thắp nến suốt đêm suốt ngày”, ít khi tiếp kiến quần thần, mọi việc đều phải qua “quan thị”, càng làm sâu sắc thêm sự thối nát. Phủ Chúa lúc này được ví như “Thiên tào”, với sự ngăn cách và bí ẩn ngày càng tệ hại. Đáng phẫn nộ hơn cả là màn thao túng quyền lực trắng trợn khi chúa Trịnh Sâm hấp hối. Trong lúc không còn tỉnh táo, ông bị Quận Huy và phe cánh ép buộc truyền ngôi cho Trịnh Cán – người con còn nhỏ tuổi và ốm yếu, thay vì Thế tử Trịnh Tông. Quận Huy quỳ gối xin chúa Sâm ký “cố mệnh”, nhưng khi chúa chỉ xua tay lia lịa, hắn vẫn trắng trợn yêu cầu Vương thân Khanh Quận công viết thay, và chúa Sâm chỉ biết gật đầu trong vô vọng. Cảnh tượng này không chỉ cho thấy sự yếu đuối, bất lực của người đứng đầu, mà còn phơi bày sự trơ trẽn, tham lam của những kẻ nắm giữ quyền bính. Sự suy thoái đạo đức và quyền lực tại phủ chúa Trịnh đã tạo nên một lỗ hổng lớn, đẩy đất nước vào cảnh loạn lạc, nhân dân lầm than, và báo hiệu cho sự sụp đổ không thể tránh khỏi của một triều đại.