HAI BỨC TRANH “”VỠ ĐÊ””: TIẾNG THÉT PHẪN NỘ VÀ BẢN TỐ CÁO XÃ HỘI Văn học hiện thực phê phán Việt Nam đầu thế kỷ XX đã để lại những dấu ấn sâu đậm về một thời kỳ đầy bi kịch. Trong đó, “”Sống chết mặc bay”” của Phạm Duy Tốn và “”Vỡ Đê”” của Vũ Trọng Phụng là hai áng văn chương kinh điển, cùng phơi bày nỗi thống khổ của người dân trước thiên tai và sự vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền. Tuy nhiên, nếu một tác phẩm là tiếng thét phẫn nộ trực diện, thì tác phẩm kia lại là bản tố cáo xã hội toàn diện, sâu sắc hơn. Điểm Tương Đồng: Nỗi Đau Chung Dưới Dòng Nước Lũ Cả hai tác phẩm đều lấy bối cảnh vỡ đê một thảm họa kinh hoàng lặp đi lặp lại trong lịch sử nông nghiệp Việt Nam làm trung tâm. Qua đó, chúng cùng khắc họa hình ảnh người dân lao động lam lũ, vật lộn trong bùn lầy, đối mặt với cái chết cận kề để giữ lấy sinh mạng và tài sản. Nỗi khốn khổ tột cùng của họ được đặt trong sự đối lập gay gắt với thái độ vô trách nhiệm, bàng quan của tầng lớp thống trị. Cả Phạm Duy Tốn và Vũ Trọng Phụng đều dùng ngòi bút sắc bén để lên án sự tàn nhẫn, tham lam của những kẻ nắm quyền, những kẻ coi sinh mạng dân đen như cỏ rác. Khác Biệt: Từ Tiếng Than Đến Bản Án Toàn Diện Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai tác phẩm lại nằm ở tầm vóc và chiều sâu phản ánh. “”Sống chết mặc bay”” của Phạm Duy Tốn, với tư cách là một truyện ngắn, tập trung vào một lát cắt điển hình, sắc nét. Tác phẩm tạo nên sự tương phản kịch tính giữa cảnh hộ đê “”ngàn cân treo sợi tóc”” và cảnh quan phụ mẫu ung dung đánh tổ tôm trong đình. Bút pháp của Phạm Duy Tốn trực diện, châm biếm gay gắt, nhằm thẳng vào thói vô trách nhiệm, hưởng lạc của một bộ phận quan lại phong kiến. Nó là một tiếng than, một lời tố cáo mạnh mẽ, nhưng gói gọn trong một tình huống cụ thể, mang tính biểu tượng cao. Trong khi đó, “”Vỡ Đê”” của Vũ Trọng Phụng là một tiểu thuyết với tham vọng lớn hơn nhiều. Vũ Trọng Phụng không chỉ dừng lại ở việc lên án quan lại mà còn mở rộng phạm vi phê phán ra toàn bộ xã hội. Ông đào sâu vào sự tha hóa đạo đức của nhiều tầng lớp, từ cường hào địa chủ đến cả những người trí thức như nhân vật Phú, người giằng xé giữa lý tưởng và thực tại, cuối cùng cũng trở nên “”thừa thãi”” và bất lực. Tác phẩm còn chạm đến vấn đề nữ quyền qua số phận những người phụ nữ bị đẩy vào bước đường cùng, và sự tương phản nghiệt ngã giữa làng quê và thành thị, nơi một bên chìm trong nước lũ, một bên chìm trong sự thối nát, vô cảm. Bút pháp của Vũ Trọng Phụng không chỉ châm biếm mà còn mang tính hiện thực trần trụi, đôi khi dữ dội, phơi bày những mảng tối sâu kín nhất của xã hội. Tóm lại, nếu “”Sống chết mặc bay”” là một nhát dao chí mạng vào sự vô trách nhiệm của quan lại, thì “”Vỡ Đê”” là một cuộc phẫu thuật toàn diện, mổ xẻ những ung nhọt của cả một xã hội. Cả hai tác phẩm, dù khác biệt về thể loại và chiều sâu, đều là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh của văn chương trong việc phản ánh hiện thực, thức tỉnh lương tri và tố cáo bất công. Chúng mãi là những viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam, nhắc nhở chúng ta về những bài học lịch sử và giá trị nhân văn không bao giờ cũ.