Chương 6: Góc nhìn của thị trường

Quy luật biến dịch

Quy luật “ biến dịch” có thể được xem là bí mật cốt lõi trong giao dịch, nhưng nó không phải là một quy tắc cứng nhắc mà mang tính tương đối, giúp nhà giao dịch duy trì sự linh hoạt trong tư duy. Nếu có một điều quan trọng nhất làm nền tảng cho thành công của một nhà giao dịch, thì đó chính là niềm tin vững chắc vào sự bất định của kết quả, nhưng với lợi thế nghiêng về phía bạn. Đây cũng chính là yếu tố giúp bạn:

1. Giao dịch mà không bị sợ hãi hay quá tự tin.

2. Nhìn nhận cơ hội thị trường từ một góc độ khách quan.

3. Tập trung hoàn toàn vào “dòng chảy cơ hội trong khoảnh khắc hiện tại.”

4. Tự nhiên bước vào trạng thái tự nhiên biết, trạng thái tập trung tối đa. (trụ vào “bất dịch” nội tại hay nhận được sự chân thật nơi nội tâm)

Những nhà giao dịch giỏi nhất không chỉ nghĩ rằng “bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra”, họ thực sự tin vào điều đó một cách mạnh mẽ và không có sự mâu thuẫn trong nội tâm. Niềm tin vào sự bất định này giúp họ không gắn kết kết quả hiện tại với những giao dịch trước đó. Điều này cho phép họ thoát khỏi những kỳ vọng cứng nhắc hoặc phi thực tế về thị trường.

Thay vì bị cuốn vào kỳ vọng, dẫn đến nỗi đau cảm xúc và tổn thất tài chính, họ học cách “tự tạo điều kiện”, luôn sẵn sàng đón nhận mọi cơ hội mà thị trường mang lại, dù ở bất kỳ thời điểm nào. “Tự tạo điều kiện” nghĩa là chấp nhận rằng góc nhìn của ta luôn có giới hạn so với những gì thị trường thực sự đang thể hiện. Sự linh hoạt và mở lòng với mọi khả năng giúp họ thích nghi nhanh chóng, thay vì cố đoán trước điều gì sẽ xảy ra.

Tuy nhiên, tâm trí chúng ta không tự động nhận thức được mọi cơ hội xuất hiện. Đây là lý do tại sao “sự mù lòa trong nhận thức” xảy ra thường xuyên trong giao dịch. Nếu bạn sợ sai, bạn sẽ không nhận ra khả năng thị trường tiếp tục đi ngược hướng với vị thế của bạn. Nỗi sợ thừa nhận sai lầm khiến bạn tập trung quá mức vào những thông tin có lợi cho mình, ngay cả khi có nhiều dữ liệu rõ ràng rằng thị trường đang hình thành một xu hướng ngược lại.

Chính vì vậy, nguyên tắc “bất định” là chìa khóa để bạn giải phóng bản thân khỏi những kỳ vọng cứng nhắc và mở lòng đón nhận mọi tín hiệu từ thị trường. Khi bạn chấp nhận rằng “bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra,” bạn không còn áp đặt ý chí của mình lên thị trường mà thay vào đó là phản ứng linh hoạt, nhất quán và hiệu quả. Đây chính là cách các nhà giao dịch chuyên nghiệp duy trì sự tỉnh táo, tránh được những sai lầm xuất phát từ cảm xúc hay cái tôi.

Trong thị trường có xu hướng, chúng ta thường có thể nhận ra rõ ràng hành vi của thị trường, nhưng nếu giao dịch trong trạng thái sợ hãi tương ứng với trạng thái rung động điện từ nội tâm hướng âm, điều này dễ dàng trở thành “không gian”. Xu hướng và cơ hội, giao dịch theo xu hướng đó chỉ trở nên rõ ràng khi chúng ta đã thoát khỏi giao dịch. Ngoài ra, còn có những cơ hội mà chúng ta không nhận ra được, bởi chúng ta chưa học cách phân biệt những yếu tố cần thiết để nhận biết chúng. Hãy nhớ lại lần đầu tiên bạn nhìn vào biểu đồ giá những gì bạn chưa học được lúc đó hoàn toàn là không gian đối với bạn và sẽ tiếp tục là không gian cho đến khi tâm trí bạn sẵn sàng “kết nối” để tương đồng tần số rung động năng lượng với những cơ hội.

Một quan điểm đúng trong giao dịch là làm cho tâm trí mình sẵn sàng “kết nối”, bao gồm cả những gì đã biết và chưa biết. Ví dụ, bạn đã xây dựng một khuôn khổ tinh thần cho phép nhận diện một tập hợp các yếu tố trong hành vi thị trường, chỉ ra khi nào có cơ hội mua hoặc bán. Đây là “lợi thế” (edge) của bạn một thứ mà bạn đã biết. Nhưng, điều bạn không biết là chính xác mô hình được xác định bởi các yếu tố này sẽ diễn ra như thế nào. Với cách tiếp cận làm cho mình “sẵn sàng”, bạn hiểu rằng lợi thế của bạn đặt xác suất thành công nghiêng về phía bạn, đồng thời bạn hoàn toàn chấp nhận thực tế rằng bạn không thể biết kết quả của từng giao dịch cụ thể.

Khi làm cho mình sẵn sàng, bạn chủ động mở ra để đón nhận điều gì sẽ xảy ra tiếp theo, thay vì để tâm trí vận hành theo những quy trình tự động, khiến bạn nghĩ rằng mình đã biết trước. Quan điểm này giúp tâm trí bạn không bị cản trở bởi những kháng cự nội tại, những thứ có thể ngăn cản bạn nhận ra cơ hội mà thị trường đang tạo ra từ góc nhìn của nó, “sự thật” của thị trường. Khi tâm trí bạn sẵn sàng kết nối là lúc bạn có trạng thái rung động điện từ nội tâm cân bằng hướng dương, không chỉ bạn có thể học được điều gì đó mới về thị trường mà trước đây bạn chưa biết, mà còn thiết lập trạng thái tinh thần lý tưởng để bước vào “trạng thái tự nhiên biết”.

Bản chất của việc ở trong “trạng thái tự nhiên biết” là khi tâm trí bạn và thị trường hoàn toàn đồng điệu với nhau. Kết quả là, bạn cảm nhận được những gì thị trường sắp làm như thể không có sự phân tách giữa bạn và ý thức tập thể của những người tham gia thị trường. “trạng thái tự nhiên biết” là một không gian tinh thần nơi bạn không chỉ đọc được tâm trí tập thể, mà còn hòa hợp hoàn toàn với nó. Nếu điều này nghe có vẻ lạ lùng, hãy tự hỏi làm thế nào một đàn chim hoặc một đàn cá có thể thay đổi hướng đi đồng thời. Phải có một cách mà chúng liên kết với nhau. Nếu con người cũng có thể được liên kết theo cách tương tự, thì sẽ có những lúc thông tin từ những người mà chúng ta có liên kết sẽ lan tỏa vào ý thức của chúng ta.

Trạng thái rung động điện từ nội tâm cân bằng hướng dương “kết nối” với dòng chảy thuận chiều

Người thầy đã từng mô tả một trải nghiệm mà nhiều nhà giao dịch hẳn đã từng nghe qua đó là cảm giác như được “kết nối” với ý thức tập thể của thị trường. Trong trạng thái này, bạn có thể dự đoán được sự thay đổi của xu hướng một cách kỳ diệu, giống như một chú chim giữa đàn hay một con cá trong bầy sẽ quay đầu đúng khoảnh khắc mà tất cả những con khác cũng quay.

Nhưng làm thế nào để thiết lập trạng thái tâm trí phù hợp nhất để đạt được sự đồng điệu gần như “ma thuật” này giữa bạn và thị trường? Đây thực sự không phải là một nhiệm vụ dễ dàng.

Có hai rào cản lớn về tâm thức mà bạn cần vượt qua. Rào cản đầu tiên chính là trọng tâm của chương này: Học cách giữ tâm trí của bạn tập trung vào “dòng chảy cơ hội ngay tại khoảnh khắc hiện tại” (now moment opportunity flow). Để có thể trải nghiệm sự đồng điệu, tâm trí bạn cần phải mở ra với sự thật của thị trường, nhìn từ góc độ của thị trường chứ không phải từ những kỳ vọng cá nhân của bạn. Trạng thái nội tâm này tương ứng với trạng thái nhận thức nội tâm cân bằng và bắt đầu hướng dương có chủ đích tạo nên trạng thái tự nhiên biết trong nội tâm.

Rào cản thứ hai liên quan đến sự phân chia công việc giữa hai bán cầu não của chúng ta. Não trái có nhiệm vụ xử lý các suy nghĩ mang tính logic, dựa trên những gì chúng ta đã biết, trong khi não phải chịu trách nhiệm cho những ý tưởng sáng tạo, cảm hứng, trực giác, hoặc một “cảm giác chắc chắn” thường không thể giải thích bằng logic. Vấn đề nằm ở chỗ, sự sáng tạo thực sự luôn mang đến điều gì đó hoàn toàn mới, vượt ra ngoài những gì chúng ta đã biết, và điều này dẫn đến một xung đột nội tại giữa hai cách suy nghĩ logic và sáng tạo. Trừ khi bạn có những bước rèn luyện cụ thể để làm quen và tin tưởng vào thông tin đến từ nguồn sáng tạo, não trái của bạn gần như luôn luôn chiến thắng, và hậu quả là bạn khó có thể hành động dựa trên những trực giác hay cảm hứng của mình.

Hành động một cách chính xác dựa trên bất kỳ điều gì đòi hỏi niềm tin và sự rõ ràng trong mục đích. Chính niềm tin và sự rõ ràng này giữ cho tâm trí và các giác quan của bạn tập trung vào nhiệm vụ trước mắt. Tuy nhiên, nếu nguồn thông tin mà bạn hành động mang tính sáng tạo và não trái của bạn chưa được rèn luyện để tin tưởng vào nguồn thông tin này, bạn sẽ sớm bị những suy nghĩ logic, mâu thuẫn và cạnh tranh tràn ngập ý thức của mình. Tất nhiên, tất cả những suy nghĩ này sẽ nghe rất hợp lý, bởi chúng dựa trên những gì bạn đã biết, nhưng chính chúng sẽ kéo bạn ra khỏi trạng thái “dòng chảy” hoặc bất kỳ trạng thái sáng tạo nào.

Có lẽ không gì gây bực bội hơn việc nhận ra tiềm năng từ một cảm giác trực giác, một linh cảm, hay một ý tưởng đầy cảm hứng, nhưng lại không tận dụng được vì bạn đã tự thuyết phục bản thân không hành động. Đây chính là lý do mà trạng thái “dòng chảy” tưởng chừng như đơn giản, nhưng thực ra đòi hỏi rất nhiều sự rèn luyện tâm thức để đạt được. Người thầy đã chỉ ra rằng để vượt qua những xung đột nội tại này, chúng ta cần từng bước học cách tập trung hoàn toàn vào “dòng chảy cơ hội của khoảnh khắc hiện tại”. Và chính từ đây, tôi sẽ hướng dẫn bạn từng bước để hiểu rõ ý nghĩa thực sự của việc đạt được trạng thái này và làm thế nào để sử dụng nó hiệu quả trong giao dịch của bạn.

Người thầy nhấn mạnh rằng để trở thành một nhà giao dịch thực sự thành công, bạn phải phát triển một niềm tin vững chắc, không lay chuyển vào sự bất định của thị trường. Mục tiêu cuối cùng của ông khi viết chương này và cả chương 7 là giúp bạn nhận ra rằng, không thể đạt được thành công lâu dài nếu không chấp nhận và hiểu rõ quản trị tâm thức trọng giao dịch. Đây là bước đầu tiên trên con đường đồng bộ hóa tâm trí của bạn với thị trường, cũng chính là nơi mà hầu hết những cảm giác thất vọng, khó hiểu và bí ẩn về giao dịch bắt đầu xuất hiện.

Rất ít người, khi quyết định bước chân vào giao dịch, thực sự dành thời gian để suy nghĩ xem việc trở thành một nhà giao dịch thực sự có nghĩa là gì. Phần lớn mọi người đều lầm tưởng rằng giao dịch đồng nghĩa với việc trở thành một nhà phân tích thị trường giỏi, nhưng như người thầy đã nói, không gì sai lầm hơn điều đó. Phân tích thị trường tốt chắc chắn có thể đóng góp và hỗ trợ cho thành công của bạn, nhưng nó không xứng đáng nhận được mức độ chú ý và tầm quan trọng mà nhiều nhà giao dịch dành cho nó. Ẩn sâu dưới những mô hình hành vi thị trường mà bạn thường tập trung vào, là những đặc điểm tâm thức độc đáo và chính bản chất của những đặc điểm này quyết định cách bạn cần “trở thành” để hoạt động hiệu quả trong môi trường thị trường.

Môi trường thị trường, với những đặc điểm và tính chất rất khác biệt so với những gì chúng ta quen thuộc, đòi hỏi bạn phải điều chỉnh và thay đổi cách suy nghĩ thông thường của mình. Hãy hình dung bạn đến một vùng đất xa lạ với những mục tiêu cụ thể cần hoàn thành. Việc đầu tiên bạn phải làm là làm quen với phong tục, tập quán địa phương. Bằng cách này, bạn hiểu được mình cần thích nghi như thế nào để có thể hoạt động hiệu quả trong môi trường đó. Giao dịch cũng tương tự nhưng hầu hết nhà giao dịch thường bỏ qua việc họ cần phải thay đổi để trở nên thành công lâu dài.

Tại sao lại như vậy?

Thứ nhất, bạn không cần bất kỳ kỹ năng đặc biệt nào để thực hiện một giao dịch thắng. Đó là lý do tại sao nhiều người lầm tưởng rằng họ có thể dễ dàng thành công chỉ với một vài giao dịch may mắn. Nhưng thực tế, hầu hết phải mất nhiều năm đau đớn và thất bại để nhận ra rằng, sự nhất quán không nằm ở việc thỉnh thoảng thắng một giao dịch, mà là khả năng duy trì kết quả ổn định qua thời gian.

Thứ hai, giao dịch không yêu cầu bạn phải rời khỏi môi trường quen thuộc. Bạn chỉ cần một chiếc điện thoại hoặc máy tính là đã có thể tham gia thị trường, thậm chí không cần rời khỏi giường. Ngay cả những nhà giao dịch chuyên nghiệp làm việc từ văn phòng cũng không nhất thiết phải có mặt tại nơi làm việc để thực hiện lệnh. Chính sự tiện lợi và thân thuộc này khiến nhiều người lầm tưởng rằng giao dịch không đòi hỏi sự thích nghi đặc biệt trong cách tư duy.

Nhưng thực tế, giao dịch đòi hỏi bạn phải quản trị tâm thức của mình để thích nghi với sự bất định và hỗn loạn vốn có của thị trường. Điều này không chỉ là thay đổi về mặt kỹ thuật, mà còn là sự thay đổi sâu sắc về mặt tâm thức. Chỉ khi bạn chấp nhận điều này, con đường dẫn đến thành công mới thực sự mở ra.

Đến một mức độ nào đó, có lẽ bạn đã nhận thức được nhiều sự thật cơ bản hay nói cách khác là những đặc điểm tâm thức về bản chất của giao dịch. Nhưng nhận thức hay hiểu biết về một nguyên tắc, một sự thấu hiểu, hay một khái niệm không nhất thiết đồng nghĩa với việc bạn đã chấp nhận và tin tưởng vào nó. Khi một điều gì đó được chấp nhận thực sự, nó không còn mâu thuẫn với bất kỳ thành phần nào khác trong môi trường tâm thức của chúng ta. Khi bạn tin vào một điều gì đó, bạn hành động dựa trên niềm tin đó như một phần tự nhiên của con người bạn, không cần phải đấu tranh hay cố gắng thêm. Tuy nhiên, ở mức độ nào mà niềm tin này mâu thuẫn với bất kỳ thành phần nào khác trong tâm trí, thì ở mức độ đó sự chấp nhận vẫn chưa hoàn toàn.

Chính vì lý do này, không khó để hiểu tại sao rất ít người thực sự thành công trong nghề giao dịch. Họ đơn giản là không thực hiện được quản trị tâm thức đưa về trạng thái tâm thức phù hợp để hòa giải những xung đột tồn tại giữa những gì họ đã học và tin tưởng, và cách mà những điều đó mâu thuẫn, cản trở việc áp dụng các nguyên tắc cần thiết để giao dịch thành công. Để có thể bước vào trạng thái tự nhiên biết và dễ dàng trạng thái lý tưởng nhất cho giao dịch yêu cầu những xung đột đó phải được giải quyết triệt để.

Điều này mang lại một bài học quan trọng: Nhận thức chưa bao giờ là đủ. Bạn có thể hiểu rõ một nguyên tắc, thậm chí thừa nhận rằng nguyên tắc đó là đúng, nhưng nếu sâu thẳm bên trong bạn vẫn tồn tại những xung đột, bạn sẽ không bao giờ có thể thực sự áp dụng nó một cách nhất quán. Đây là lý do tại sao giao dịch không chỉ là một bài kiểm tra kỹ năng hay chiến lược, mà còn là bài kiểm tra lớn nhất về việc bạn có thể làm chủ tâm thức của mình đến đâu. Chỉ khi bạn giải quyết được những xung đột nội tâm này, bạn mới có thể đạt được trạng thái tự nhiên biết, trạng thái mà trong đó mọi quyết định đều được đưa ra một cách tự nhiên, không có sự cản trở nào từ những mâu thuẫn tiềm ẩn trong tâm trí.

Người thầy đã khai sáng điều này, nhưng điều mà tôi muốn bổ sung là: Quá trình chuyển hóa tâm thức này không phải là một đích đến, mà là một hành trình liên tục. Chỉ khi bạn chấp nhận rằng việc phát triển bản thân là không ngừng nghỉ, bạn mới có thể tiếp tục biến những xung đột nội tại thành cơ hội để trưởng thành. Và một khi bạn làm được điều đó, giao dịch không còn là một cuộc chiến, mà trở thành một hành động tự nhiên, nơi bạn không cần phải cố gắng quá nhiều mà vẫn đạt được sự hiệu quả tối đa. Đây là đỉnh cao của việc quản trị tâm thức, một trạng thái mà mọi nhà giao dịch đều khao khát đạt được.

Đặc tính cơ bản nhất của thị trường

(nó có thể biểu hiện theo vô số cách khác nhau)

Thị trường có thể làm bất cứ điều gì vào bất kỳ lúc nào. Điều này nghe có vẻ hiển nhiên, đặc biệt với những ai đã từng chứng kiến một thị trường có những biến động giá thất thường và đầy biến động. Vấn đề nằm ở chỗ, tất cả chúng ta thường xem nhẹ đặc tính này, dẫn đến việc phạm phải những sai lầm giao dịch cơ bản lặp đi lặp lại. Nếu các nhà giao dịch thực sự tin rằng mọi thứ đều có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào, thì số lượng người thua lỗ trên thị trường sẽ giảm đáng kể và số lượng người thắng một cách nhất quán sẽ tăng lên.

Làm thế nào chúng ta biết rằng mọi thứ đều có thể xảy ra? Câu trả lời rất đơn giản. Tất cả những gì chúng ta cần làm là phân tích thị trường thành các thành phần cơ bản và xem xét cách các thành phần này vận hành. Thành phần cơ bản nhất của bất kỳ thị trường nào chính là các nhà giao dịch. Hành động của từng nhà giao dịch tác động trực tiếp lên giá cả, làm chúng tăng lên hoặc giảm xuống thông qua việc đặt giá mua cao hơn hoặc chào giá bán thấp hơn.

Vậy tại sao các nhà giao dịch lại đẩy giá lên cao hơn hoặc giảm giá xuống thấp hơn? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần xác định lý do tại sao mọi người tham gia giao dịch. Có rất nhiều lý do và mục đích khác nhau thúc đẩy một cá nhân giao dịch trên thị trường. Nhưng trong phạm vi minh họa này, chúng ta không cần phải biết hết mọi lý do ẩn sâu đằng sau hành động của mỗi nhà giao dịch, bởi vì cuối cùng tất cả đều quy về một lý do duy nhất: Tạo lợi nhuận.

Chúng ta biết điều này bởi vì có chỉ hai hành động mà một nhà giao dịch có thể thực hiện mua và bán, và có hai kết quả có thể xảy ra cho mỗi giao dịch lợi nhuận hoặc thua lỗ. Vì vậy, chúng ta có thể giả định một cách an toàn rằng, bất kể lý do giao dịch là gì, mục tiêu cuối cùng của tất cả mọi người đều giống nhau: Tạo lợi nhuận. Và chỉ có hai cách để tạo ra lợi nhuận: Hoặc mua thấp và bán cao, hoặc bán cao và mua lại thấp.

Nếu chúng ta giả định rằng mọi người đều muốn tạo lợi nhuận, thì chỉ có một lý do khiến bất kỳ nhà giao dịch nào cũng sẵn sàng đẩy giá lên mức cao hơn: Họ tin rằng mình có thể bán thứ vừa mua ở mức giá cao hơn trong tương lai.

Người thầy giải thích rằng, trên thị trường, mọi hành động đều xuất phát từ niềm tin của các nhà giao dịch về tương lai. Ví dụ, một người sẵn sàng bán ở mức giá thấp hơn giá niêm yết cuối cùng, không phải vì họ muốn mất tiền, mà vì họ tin rằng mình có thể mua lại cùng tài sản đó ở mức giá thấp hơn trong tương lai. Nếu nhìn thị trường dưới góc độ hành vi giá, và hành vi giá là kết quả của việc các nhà giao dịch sẵn sàng đẩy giá lên hoặc hạ giá xuống, thì có thể khẳng định rằng mọi biến động giá (hành vi thị trường) đều là kết quả của niềm tin về tương lai của các nhà giao dịch.

Cụ thể hơn, mọi biến động giá đều là kết quả của việc các cá nhân xác định điều gì là “cao” và điều gì là “thấp.” Những động lực cơ bản thúc đẩy hành vi thị trường thực ra rất đơn giản, chỉ có ba nhóm chính: Những người tin rằng giá đang thấp, những người tin rằng giá đang cao, và nhóm đứng ngoài quan sát, chờ đợi để quyết định liệu giá là cao hay thấp. Nhóm thứ ba này, về mặt kỹ thuật, là một lực lượng tiềm năng chưa được kích hoạt.

Điều thú vị là, lý do khiến một nhà giao dịch tin rằng giá cao hay thấp thường không quan trọng. Phần lớn mọi người giao dịch theo cách thiếu kỷ luật, không có hệ thống, ngẫu hứng, và đôi khi mang tính may rủi. Vì thế, lý do họ mua hay bán thường không giúp ích nhiều trong việc hiểu thị trường vận hành như thế nào. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là việc hiểu thị trường là khó khăn. Trên thực tế, tất cả những gì bạn cần nhớ là: Mọi biến động giá hoặc sự thiếu biến động đều là kết quả của sự cân bằng hoặc mất cân bằng giữa hai lực chính những người tin rằng giá sẽ tăng và những người tin rằng giá sẽ giảm.

Điểm cốt lõi mà người thầy muốn nhấn mạnh chính là sự vận hành đơn giản nhưng cực kỳ logic của thị trường. Giá di chuyển không phải vì thị trường “muốn thế,” mà vì sự tương tác liên tục giữa hai nhóm người có quan điểm trái ngược về tương lai. Khi hiểu được bản chất này, bạn sẽ nhận ra rằng thay vì cố gắng giải mã tất cả lý do phức tạp đằng sau mỗi biến động, bạn chỉ cần tập trung vào việc quan sát cách hai lực chính này tương tác để dự đoán hướng đi của thị trường.

Đây cũng là bài học quan trọng mà tôi rút ra từ những kinh nghiệm thực chiến và nghiên cứu sâu sắc về thị trường. Khi bạn bắt đầu tập trung vào động lực cốt lõi thay vì bị phân tâm bởi những lý do không rõ ràng, bạn sẽ dễ dàng nắm bắt cơ hội và tránh được những sai lầm không đáng có. Thị trường không phức tạp như bạn nghĩ, nó chỉ là nơi phản ánh những niềm tin khác nhau của mọi người tại một thời điểm cụ thể. Và nhiệm vụ của bạn không phải là đánh giá ai đúng ai sai, mà là tìm cách tận dụng những thông tin đơn giản nhưng cực kỳ mạnh mẽ này để đưa ra quyết định sáng suốt.

Người thầy từng giải thích rằng, nếu có sự cân bằng giữa hai nhóm trên thị trường bên mua và bên bán giá sẽ lình xình, không di chuyển rõ rệt, vì mỗi bên sẽ hấp thụ lực tác động của bên còn lại. Nhưng khi xuất hiện sự mất cân bằng, giá sẽ di chuyển theo hướng của lực mạnh hơn, tức là theo nhóm nhà giao dịch có niềm tin mạnh mẽ hơn vào hướng đi của giá. Người thầy đặt ra một câu hỏi đáng suy ngẫm: “Điều gì có thể ngăn cản bất kỳ điều gì xảy ra trên thị trường, ngoại trừ các giới hạn giá do sàn giao dịch áp đặt?” Thực tế là không có gì cả. Giá cả trên thị trường chỉ bị giới hạn bởi những niềm tin cực đoan nhất về “cao” hoặc “thấp” của bất kỳ cá nhân nào tham gia thị trường miễn là người đó sẵn sàng hành động dựa trên niềm tin của mình.

Người thầy chỉ ra rằng, phạm vi hành vi của thị trường, xét trên góc độ tập thể, bị ràng buộc bởi những niềm tin cực đoan nhất, và đây chính là lý do tại sao trên thị trường luôn tồn tại sự đa dạng khổng lồ về niềm tin, khiến bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra. Khi nhìn nhận từ góc độ này, mỗi nhà giao dịch, dù ở bất kỳ đâu, đều trở thành một biến số của thị trường, chỉ bởi vì họ bày tỏ niềm tin của mình về tương lai. Điều này cũng có nghĩa là, chỉ cần một nhà giao dịch khác ở đâu đó, với quyết định trái ngược, cũng đủ để phủ nhận tiềm năng tích cực của giao dịch bạn đang thực hiện. Chỉ một người thôi cũng đủ để làm đảo ngược mọi niềm tin của bạn về “cao” hay “thấp”.

Để minh họa cho quan điểm này, người thầy kể về một nhà giao dịch đã tìm đến ông để nhờ giúp đỡ. Người này là một nhà phân tích thị trường xuất sắc, được đánh giá là một trong những nhà phân tích giỏi nhất mà ông từng gặp. Tuy nhiên, dù tài năng phân tích vượt trội, nhà giao dịch này lại thất bại liên tiếp trong giao dịch, đến mức mất sạch vốn của mình và thậm chí cả vốn của người khác. Sau nhiều năm thất bại, ông ta cuối cùng cũng thừa nhận rằng bản thân còn rất nhiều điều cần cải thiện để trở thành một nhà giao dịch thực thụ.

Theo người thầy, vấn đề lớn nhất của người này chính là tâm thức tự mã và tính cách kiêu ngạo, khiến ông ta không thể đạt được sự linh hoạt tinh thần cần thiết để giao dịch hiệu quả. Dù ông ta phân tích giỏi đến đâu, cái tôi quá lớn đã trở thành rào cản không thể vượt qua. Khi đến gặp người thầy, nhà giao dịch này đã ở trong tình trạng tuyệt vọng, sẵn sàng lắng nghe mọi lời khuyên. Người thầy đã đề xuất rằng thay vì tìm kiếm nhà đầu tư mới để tài trợ cho những chuỗi thất bại tiếp theo, ông ta nên quay về với công việc mà mình thực sự giỏi phân tích kỹ thuật. Một công việc ổn định sẽ giúp ông ta vừa có thu nhập vừa có thời gian để giải quyết những vấn đề nội tâm.

Nghe theo lời khuyên của người thầy, người này đã tìm được một vị trí tại một công ty môi giới lớn ở Chicago, nơi ông ta không chỉ phát huy thế mạnh phân tích mà còn cung cấp giá trị thực sự cho người khác.

Người thầy kể lại một câu chuyện mà ông từng nghe từ một nhà giao dịch kỳ cựu, cũng là chủ tịch bán nghỉ hưu của một công ty môi giới. Người đàn ông này có gần 40 năm kinh nghiệm giao dịch trong sàn ngũ cốc của sở giao dịch hàng hóa Chicago, nhưng ông gặp khó khăn khi chuyển sang giao dịch qua màn hình. Lý do rất đơn giản: Ông không cần đến phân tích kỹ thuật khi còn ở trên sàn và kiếm được rất nhiều tiền từ cảm nhận thị trường. Nhưng khi rời sàn, ông thấy cách giao dịch này không còn phù hợp và có phần bí ẩn. Vì thế, ông đã nhờ một chuyên gia phân tích kỹ thuật người mới được công ty thuê hướng dẫn ông cách sử dụng phân tích kỹ thuật.

Chuyên gia này vô cùng hào hứng vì có cơ hội thể hiện trước một nhà giao dịch thành công và giàu kinh nghiệm như vậy. Ông sử dụng phương pháp “point and line” của Charlie Drummond một phương pháp nổi tiếng có thể xác định các mức hỗ trợ và kháng cự rất chính xác. Hôm đó, khi hai người cùng theo dõi thị trường đậu nành, chuyên gia đã dự đoán các mức hỗ trợ và kháng cự quan trọng, và thị trường đúng lúc đang giao dịch giữa hai mức đó.

Với giọng nói đầy tự tin, gần như khẳng định chắc chắn, chuyên gia phân tích giải thích: “Nếu thị trường lên đến kháng cự, nó sẽ dừng lại và đảo chiều. Còn nếu thị trường xuống đến hỗ trợ, nó cũng sẽ dừng lại và đảo chiều.” Sau đó, ông tiếp tục nói rằng nếu thị trường giảm xuống mức giá mà ông tính toán là hỗ trợ, thì đó sẽ là mức thấp nhất của ngày.

Khi giá đậu nành từ từ giảm về mức mà chuyên gia gọi là hỗ trợ, chủ tịch quay sang hỏi: “Vậy đây là nơi thị trường sẽ dừng lại và đi lên, đúng không?” Chuyên gia tự tin trả lời: “Chính xác! Đây sẽ là mức giá thấp nhất trong ngày.” Chủ tịch liền phản ứng: “Vớ vẩn! Xem đây.” Ông nhấc điện thoại, gọi cho một nhân viên xử lý lệnh tại sàn giao dịch đậu nành và nói: “Bán hai triệu giạ đậu nành theo giá thị trường.”

Chỉ trong vòng ba mươi giây sau khi lệnh được thực hiện, giá đậu nành giảm thêm 10 cent mỗi giạ. Sau đó, ông quay sang nhìn chuyên gia phân tích người đang sững sờ với vẻ mặt kinh ngạc và thất vọng. Với sự điềm tĩnh, ông hỏi: “Vậy cậu vừa nói là thị trường sẽ dừng lại ở đâu nhỉ? Nếu tôi có thể làm điều đó, thì bất kỳ ai cũng có thể làm được.”

Bài học từ câu chuyện này là gì? Phân tích kỹ thuật có thể cho bạn những mức giá quan trọng, nhưng thị trường không hoạt động như một công thức cứng nhắc. Nó không phải là nơi để bạn áp đặt những giả định tuyệt đối. Thị trường là tổng hợp của vô số hành động, cảm xúc, và ý chí của những người tham gia. Một cá nhân hay tổ chức có sức ảnh hưởng lớn hoàn toàn có thể thay đổi cục diện bất kỳ lúc nào.

Tôi đã học được rằng: Trong giao dịch, không có gì là chắc chắn hoàn toàn chính xác. Chúng ta cần phải tiếp cận thị trường với sự linh hoạt, không chỉ dựa vào phân tích mà còn phải thấu hiểu cách nó vận hành thực sự. Tự tin là tốt, nhưng nếu sự tự tin chuyển thành hưng phấn thái quá, bạn sẽ dễ rơi vào trạng thái bị động khi thị trường không diễn ra như dự đoán. Và quan trọng nhất, hãy luôn nhớ rằng: Thị trường không tuân theo các quy tắc mà bạn nghĩ, nó vận hành theo những quy luật riêng của chính nó.

Người thầy từng nói, từ góc nhìn của mỗi cá nhân khi quan sát thị trường, bất kỳ điều gì cũng có thể xảy ra, và chỉ cần một nhà giao dịch hành động là đủ để điều đó xảy ra. Đây chính là thực tế phũ phàng mà chỉ những nhà giao dịch xuất sắc nhất mới có thể đối diện và chấp nhận mà không gặp bất kỳ xung đột nội tâm nào. Làm sao ông ấy biết điều này? Bởi vì chỉ những nhà giao dịch xuất sắc mới luôn luôn xác định trước rủi ro trước khi vào lệnh. Họ cắt lỗ không chút do dự hay chần chừ khi thị trường cho thấy giao dịch không hiệu quả. Và họ có một hệ thống quản lý vốn chặt chẽ, được tổ chức bài bản để chốt lời một cách kỷ luật khi thị trường đi đúng hướng kỳ vọng.

Không xác định rủi ro trước khi giao dịch, không cắt lỗ kịp thời, hoặc không có quy trình chốt lời rõ ràng là ba lỗi giao dịch phổ biến nhất và thường cũng là những lỗi tốn kém nhất mà một nhà giao dịch có thể mắc phải. Nhưng chỉ những nhà giao dịch xuất sắc mới loại bỏ hoàn toàn những sai lầm này khỏi hệ thống giao dịch của họ. Đó là bởi vì ở một thời điểm nào đó trong sự nghiệp, họ học cách tin tưởng một cách tuyệt đối rằng bất kỳ điều gì cũng có thể xảy ra, và họ luôn tính đến những điều mình không biết, những điều bất ngờ.

Hãy nhớ rằng, chỉ có hai lực chính làm giá di chuyển: Những người tin rằng thị trường sẽ tăng giá và những người tin rằng thị trường sẽ giảm giá. Tại bất kỳ thời điểm nào, chúng ta có thể biết bên nào mạnh hơn bằng cách quan sát giá hiện tại so với một thời điểm trước đó. Nếu có một mô hình quen thuộc xuất hiện, mô hình đó có thể lặp lại, giúp chúng ta có dấu hiệu về hướng đi của thị trường. Đó chính là lợi thế phần mà chúng ta biết. Nhưng cũng có rất nhiều điều mà chúng ta không biết, và sẽ không bao giờ biết được trừ khi chúng ta có khả năng đọc suy nghĩ của người khác.

Chẳng hạn, chúng ta không biết có bao nhiêu nhà giao dịch đang đứng ngoài thị trường, chờ thời điểm để tham gia. Chúng ta không biết bao nhiêu người trong số họ muốn mua, bao nhiêu người muốn bán, hay họ sẵn sàng mua hoặc bán với số lượng bao nhiêu. Còn những nhà giao dịch đã tham gia và đang phản ánh trong giá hiện tại thì sao? Tại thời điểm này, có bao nhiêu người trong số họ đang chuẩn bị thay đổi quyết định và thoát khỏi vị thế của mình?

Người thầy nhấn mạnh rằng, trong thị trường, luôn tồn tại vô số biến số ẩn mà chúng ta không thể nhìn thấy, nghe thấy hoặc cảm nhận được. Những biến số này luôn hoạt động trong mọi khoảnh khắc và là phần không thể tách rời của bất kỳ thị trường nào. Những nhà giao dịch giỏi nhất không bao giờ cố gắng che giấu hay phớt lờ những biến số này, cũng không cố gắng lý luận hoặc hợp lý hóa chúng thông qua phân tích thị trường. Ngược lại, họ chấp nhận sự tồn tại của chúng và tích hợp chúng vào từng thành phần trong kế hoạch giao dịch của mình. Nhưng đối với những nhà giao dịch thông thường, điều ngược lại hoàn toàn đúng. Họ giao dịch với tư duy rằng những gì mình không tương đồng tần số rung động năng lượng là không thể thấy, nghe hoặc cảm nhận thì chắc chắn không tồn tại. Nếu họ thực sự tin vào sự tồn tại của tất cả các biến số ẩn, thì họ cũng phải tin rằng mọi giao dịch đều có kết quả không chắc chắn. Và nếu đã chấp nhận rằng mọi giao dịch đều mang tính bất định, làm sao họ có thể biện minh cho việc không định trước rủi ro, không cắt lỗ hoặc không có hệ thống để chốt lời? Không tuân thủ ba nguyên tắc cơ bản này chẳng khác nào tự sát về tài chính và cảm xúc.

Thế nhưng, hầu hết nhà giao dịch lại không tuân thủ những nguyên tắc này. Điều này khiến chúng ta tự hỏi: Liệu động lực thực sự của họ khi giao dịch có phải là tự hủy hoại bản thân không? Điều này không phải không có khả năng, nhưng tỷ lệ nhà giao dịch thực sự muốn từ bỏ tiền bạc hoặc gây tổn hại cho chính mình dù là vô thức hay ý thức cực kỳ thấp. Vậy nếu không phải do mong muốn “tự sát” tài chính, thì điều gì khiến họ không làm điều mà lẽ ra rất hợp lý và cần thiết?

Câu trả lời rất đơn giản: Những nhà giao dịch thông thường không định trước rủi ro, không cắt lỗ, và không có hệ thống chốt lời bởi vì họ không tin điều đó là cần thiết. Và lý do duy nhất khiến họ không tin là vì họ nghĩ rằng mình đã biết trước chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo, dựa trên những gì họ cảm nhận được ở thời điểm hiện tại. Chính niềm tin rằng “mình biết trước” này là nguyên nhân gốc rễ của hầu hết mọi sai lầm trong giao dịch. Khi bạn tin rằng mình biết trước thị trường sẽ đi đâu, bạn sẽ dễ dàng bỏ qua những nguyên tắc cơ bản và không chuẩn bị cho những tình huống bất ngờ. Nên chỉ biết nghe và thấy tại khoảng khắc đầu tiên là chân thật nhất, là lúc trạng thái rung động điện từ nội tâm cân bằng, đó cũng là lúc tiệm cận thực tại.

Điều này còn nguy hiểm hơn khi chúng ta nhận ra rằng niềm tin của con người về những gì là đúng và thực tế là một lực lượng nội tại vô cùng mạnh mẽ. Những gì bạn tin không chỉ ảnh hưởng đến quyết định giao dịch, mà còn định hình toàn bộ hành trình tài chính của bạn.

Từ đây, tôi nhận ra rằng, một trong những bài học quan trọng nhất từ người thầy chính là việc chấp nhận sự bất định như một phần tự nhiên của giao dịch. Sự bất định không phải là kẻ thù nó chỉ trở thành vấn đề khi chúng ta không chịu nhìn nhận và chuẩn bị cho nó. Việc từ chối đối mặt với sự bất định giống như việc bạn bước vào trận chiến mà không có vũ khí, hoàn toàn phó mặc bản thân cho số phận.

Chính vì vậy, bài học ở đây không phải là tìm cách kiểm soát thị trường, mà là học cách kiểm soát chính mình, học cách giao dịch với sự bình tĩnh và một kế hoạch được chuẩn bị kỹ lưỡng bất kể thị trường diễn biến ra sao.

Người thầy nhấn mạnh rằng, mọi khía cạnh cách chúng ta tương tác với thị trường từ nhận thức, diễn giải, quyết định, hành động, kỳ vọng, cho đến cảm xúc về kết quả đều được kiểm soát bởi niềm tin bên trong. Rất khó để hành động ngược lại với những gì chúng ta tin là đúng, và đôi khi, tùy thuộc vào sức mạnh của niềm tin đó, điều này gần như là bất khả thi. Một nhà giao dịch thông thường không nhận ra rằng mình cần có một “cơ chế nội tại” tức là những niềm tin mạnh mẽ để buộc mình nhìn nhận thị trường từ một góc độ ngày càng rõ ràng và mở rộng hơn, đồng thời luôn hành động phù hợp với điều kiện tâm thức và bản chất biến động của giá cả.

Niềm tin hiệu quả và thực tiễn nhất mà một nhà giao dịch có thể hình thành là: “Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra.” Đây không chỉ là một sự thật đơn giản, mà còn là nền tảng vững chắc để xây dựng mọi niềm tin và tâm thái đúng cho một nhà giao dịch thành công. Nếu không có niềm tin này, tâm trí bạn sẽ tự động, và thường không hề có ý thức, khiến bạn né tránh, chặn đứng hoặc hợp lý hóa bất kỳ thông tin nào cho thấy thị trường có thể làm điều mà bạn chưa chấp nhận là có thể xảy ra.

Khi bạn tin rằng bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra, tâm trí của bạn không còn lý do để né tránh bất kỳ khả năng nào. Niềm tin này bao gồm mọi khả năng, và chính điều đó sẽ mở rộng nhận thức của bạn về thị trường, cho phép bạn nhìn thấy những thông tin mà trước đây có thể đã là không gian với bạn. Nói cách khác, bạn sẽ mở lòng mình ra để nhận diện nhiều khả năng hơn từ góc độ của thị trường. Điều quan trọng nhất là, bằng cách thiết lập niềm tin rằng bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra, bạn đang quản trị tâm thức mình tư duy theo xác suất.

Tư duy theo xác suất là nguyên tắc tối quan trọng, và cũng là nguyên tắc khó hiểu và khó tích hợp nhất vào hệ thống tư duy của một nhà giao dịch. Khi bạn nhận ra rằng thị trường không có gì là tuyệt đối, rằng mọi biến động đều mang tính bất định và tương đối, bạn sẽ bắt đầu hành động với sự linh hoạt và sáng suốt hơn. Bạn sẽ không còn bị bó buộc bởi những kỳ vọng cố định, và điều này giúp bạn thích nghi tốt hơn trước mọi tình huống thị trường mang lại.

Đây là bài học cuối cùng và quan trọng nhất của chương này: Thị trường vận hành dựa trên sự bất định, và chính bạn phải học cách chấp nhận sự bất định ấy như một phần tất yếu. Khi bạn không còn mong đợi một điều gì chắc chắn, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn trong mỗi quyết định giao dịch, không còn áp lực phải “đúng” mọi lúc. Điều này không chỉ giúp bạn giảm căng thẳng mà còn làm tăng cơ hội thành công bởi bạn đang quản trị tâm thức giao dịch của chính mình.

Một điều khá hiển nhiên rằng: Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra. Và đó chính là quy luật của sự biến dịch.

Chú thích:

“Giạ” (bushel trong tiếng Anh) là một đơn vị đo lường thể tích hoặc khối lượng, chủ yếu được sử dụng trong ngành nông nghiệp, đặc biệt là để đo các loại nông sản như đậu nành, lúa mì, ngô, yến mạch…

1. Đơn vị đo lường:

• 1 giạ (bushel) đậu nành ≈ 27,2 kg (hoặc khoảng 60 pound).

• Đối với các loại nông sản khác, trọng lượng của 1 giạ có thể khác nhau.

2. Nguồn gốc và sử dụng:

• Giạ là đơn vị đo phổ biến tại Hoa Kỳ và Canada.

• Trong giao dịch hàng hóa, các mức giá thường được niêm yết theo cent hoặc đô la trên mỗi giạ.

3. Ví dụ thực tế:

Nếu giá đậu nành là $14/giạ, điều này có nghĩa là bạn phải trả $14 cho 27,2 kg đậu nành. Nếu giá giảm 10 cent, tức là giá mỗi giạ sẽ còn $13,90.