XUÂN TÓC ĐỎ – NGƯỜI TIÊN TRI CHO “TRÀO LƯU” PHÔNG BẠT VÀ NỖI Ê CHỀ CỦA MỘT XÃ HỘI NHỐ NHĂNG Nếu bạn nghĩ “phông bạt” là cụm từ mới nổi từ mạng xã hội, thì xin lỗi Vũ Trọng Phụng đã tiên đoán nó gần trăm năm trước, chỉ khác là ông gọi tên nó bằng một nhân vật: Xuân Tóc Đỏ. Một kẻ không có bằng cấp, không có tư tưởng, không có lập trường, nhưng lại có duyên gặp thời. Thế là hắn mặc áo choàng, đeo kính râm, phát ngôn kiểu “tôi không thích nói nhiều”, và được tung hô như hào quang trí thức mới nổi của xứ An Nam đang khao khát Tây hóa. Ở thời đại mạng xã hội, “phông bạt” dùng để chỉ: • Những người chỉ giỏi trình diễn, không có thực lực. • Dùng vẻ ngoài chỉn chu, cách nói thời thượng, lý tưởng hào nhoáng để che đi nội dung trống rỗng bên trong. Còn ở thời Xuân Tóc Đỏ? Chỉ cần biết chải tóc kiểu mới, biết nói vài câu “sinh lý học”, đạp xe đạp thể thao, đọc báo Tây bạn đã có thể thành người có văn hóa. Xuân Tóc Đỏ xuất phát điểm là một kẻ đánh giày, trèo me, chửi tục, bán thuốc dạo, nhưng hắn sở hữu một phẩm chất thời đại: biết thừa nước đục thả câu. Từ việc vô tình phá lễ tang cụ cố Hồng (và được ca ngợi là nhà cải cách), đến việc trở thành người “văn minh nhất” vì… không đội mũ dọc đường, Xuân Tóc Đỏ được xã hội tôn vinh như tượng đài của trí tuệ mới, dù hắn không biết gì ngoài gió chiều nào thì theo chiều đó. Chẳng cần học vấn, chẳng cần tư tưởng, chỉ cần biết diễn tròn vai và đúng trend. Ở Số đỏ, tác giả không chỉ giễu cợt cá nhân Xuân Tóc Đỏ mà còn vạch mặt cả một xã hội sính ngoại, sùng hình thức và sẵn sàng tôn thờ những giá trị rỗng ruột. Xã hội đó sản sinh ra một tầng lớp trí thức giả, nơi “một cái quần ngắn” cũng trở thành biểu tượng cách mạng, và một tay ba trợn như Xuân cũng đủ làm diễn giả về thể thao, đạo đức và thẩm mỹ học. Có chỗ nào… quen không? Chính là xã hội hôm nay, nơi những “Xuân Tóc Đỏ 4.0” livestream dạy bạn làm giàu, làm cha mẹ, làm người,… thao thao về các đạo lý ở đời. Xuân Tóc Đỏ không xấu vì nghèo, vì dốt, mà xấu vì hắn tin rằng giả dối là con đường ngắn nhất tới vinh quang. Và đáng sợ hơn: xã hội cũng tin như vậy.“Phông bạt” không phải lỗi của riêng ai. Nhưng khi cả xã hội chạy theo ánh bạc phập phù ấy, thì bi kịch sẽ không còn nằm trong một cuốn tiểu thuyết châm biếm. Nó sẽ trở thành thực tại rất ê chề. Trải qua hơn 80 năm thì Số đỏ của Vũ Trọng Phụng vẫn còn nguyên tính thời sự, từng nhân vật, từng câu truyện được đề cập đến trong Số đỏ vẫn là lời châm biếm sâu sắc nhất về xã hội, về những con người rỗng tuếch trong tâm hồn mà chỉ biết chạy theo cái thói sống đua đòi hào nhoáng được bọc lại bởi lớp vỏ “văn minh”.