VÌ SAO BẠN “AUTO TIN” NHỮNG GÌ ĐÁM ĐÔNG TUNG HÔ? (Một góc nhìn từ “Hiệu ứng Bằng Chứng Xã Hội” và cuốn sách “Diễn biến tâm lý đám đông” của Gustave Le Bon.) Bạn bước vào một quán ăn mới toanh. Không biết món nào ngon, bạn mở app, chọn món được nhiều người đánh giá 5 sao nhất. Bạn thấy một video có triệu views, hàng ngàn lượt chia sẻ, và bạn… bấm xem, dù nội dung chẳng liên quan đến bạn. Bạn thấy một khóa học được hàng nghìn người đăng ký thế là bạn tin rằng nó “phải đáng học”. Tất cả đều không phải vì lý trí mà vì một hiện tượng tâm lý phổ quát: Hiệu ứng Bằng Chứng Xã Hội (Social Proof). Hiệu ứng này nói rằng: Con người có xu hướng tin và làm theo hành vi của số đông, nhất là khi họ không chắc điều gì là đúng. Nó đến từ bản năng sinh tồn: trong thời tiền sử, tách khỏi bầy đàn là tự sát. Ngày nay, ta không còn sợ thú dữ, nhưng ta vẫn sợ bị “lạc đàn”. Và chính điều này, như Gustave Le Bon đã chỉ ra trong Diễn biến tâm lý đám đông, khiến con người dễ rơi vào trạng thái mất cá tính, hành động không theo lý trí cá nhân mà bị cảm xúc của tập thể cuốn đi. “”Dù những cá nhân đó là ai, dù họ có lối sống giống hay khác nhau về công việc, tính cách, trí tuệ, thì khi họ trở thành một đám đông, có nghĩa là họ sẽ cùng có một loại cốt lõi của một tập thể, khiến họ cảm nhận, suy nghĩ và hành động theo một cách đồng nhất với đám đông.”” (trích Diễn biến tâm lý đám đông) Le Bon mô tả: đám đông thường phóng đại cảm xúc, dễ thay đổi, và cực đoan. Khi một xu hướng lan truyền, nó không lan bằng lý trí, mà lan bằng cảm xúc, bằng sự sợ hãi, FOMO và cảm giác an toàn khi “có người cùng làm”. Vậy nên, khi bạn mua một món đồ vì “ai cũng mua”, chia sẻ một bài viết vì “ai cũng share”, hay tin vào một thông tin vì “trending”, bạn đang bị dẫn dắt, chứ không thực sự chọn lựa. Social Proof không xấu. Nó là tín hiệu để ta tham khảo. Nhưng như Le Bon cảnh báo: “Đám đông dễ bị dẫn dắt, nhưng khó bị thuyết phục.” Vì thế, bạn phải tự hỏi: “Mình đang tin cái này vì lý do gì?”Trong thời đại mạng xã hội, nơi thông tin được lan truyền theo tốc độ ánh sáng, đi ngược đám đông không dễ, nhưng đôi khi, đó là con đường của những người sáng suốt. Đám đông có thể đúng, có thể không và bạn không nhất thiết phải giống họ. Trước khi bị đám đông dẫn dắt đi theo một hướng nào đó thì trước hết hãy tin vào bản thân bạn, đặt các câu hỏi phản biện,.. chứ đừng để bản thân tiếp tục chạy theo đám đông trong vô thức.